Ανησυχία για τις πειρατικές επιθέσεις στην Ερυθρά Θάλασσα: Πώς μπορούν να κρατηθούν ασφαλή τα εμπορικά πλοία

Οι υποστηριζόμενοι από το Ιράν αντάρτες Χούθι πήραν τον έλεγχο του Galaxy Leader, ενός εμπορικού πλοίου, στην Ερυθρά Θάλασσα στα τέλη Νοεμβρίου. Πρόκειται για ένα από τα σοβαρότερα περιστατικά αεροπειρατίας σε πλοίο τα τελευταία χρόνια και κλιμάκωσης της στρατιωτικής δραστηριότητας στην Ερυθρά Θάλασσα, που συνδέεται με τον πόλεμο Ισραήλ-Γάζας. Οι Χούθι φρόντισαν να καταγράψουν την αεροπειρατεία τους σε βίντεο το οποίο διέδωσαν ενώ το 25μελες πλήρωμα του Galaxy Leader- το οποίο είναι αγκυροβολημένο έξω από το λιμάνι της Χοντέιντα στην Υεμένη - παραμένουν αιχμάλωτοι.

Μετά το περιστατικό αυτό, έχουν σημειωθεί και άλλες επιθέσεις εναντίον εμπορικών πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα, με ένα νορβηγικό δεξαμενόπλοιο - το MT Strinda - να χτυπιέται από πύραυλο, ενώ άλλα πλοία στην περιοχή έχουν αναφέρει ότι έχουν δετχτεί πυρά από ένοπλους.

Οι άνθρωποι προβληματίζονται εδώ και καιρό για το πώς να διασφαλίσουν τα εμπορικά πλοία από τις απειλές βίας - ειδικά τις πιο συνηθισμένες μορφές επίθεσης, στις οποίες οι επιτιθέμενοι χρησιμοποιούν ένα μικρό σκάφος ή σκάφη για να προσεγγίσουν εμπορικά πλοία αντί για ελικόπτερα. Οι Σομαλοί πειρατές έγιναν διαβόητοι για αυτό στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και ένα ευρύ φάσμα θανατηφόρων και μη θανατηφόρων οπλικών συστημάτων αναπτύχθηκε εναντίον τους. Τι απέγιναν όλα αυτά τα gadgets; Και έχουν κάποια χρησιμότητα σήμερα, στα πλοία που πλέουν στις πιο επικίνδυνες θάλασσες του κόσμου;

Όπλο ειδικά συστήματα ήχου

"Πρόκειται για έναν πολύ υψηλής συχνότητας ήχο. Πολύ δυνατός", λέει στο BBC ο Ρίτσαρντ Ντάνφορθ, διευθύνων σύμβουλος της Genasys, μιας εταιρείας τεχνολογίας με έδρα τις ΗΠΑ. "Θα σας κάνει να θέλετε να καλύψετε τα αυτιά σας".

Ο Ντάνφορθ περιγράφει τις δυνατότητες των συσκευών μεγάλης εμβέλειας γνωστών ως LRAD, τις οποίες η Genasys - πρώην American Technology Corporation - παρουσίασε στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Ο Danforth λέει ότι η ιδέα ενός LRAD είναι να επιτρέπει είτε την επικοινωνία σε μεγάλη απόσταση προφορικών προειδοποιήσεων σε υπόπτους είτε τη μετάδοση ενός δυσάρεστου, αποπροσανατολιστικού ήχου σε υψηλή ένταση.

Ορισμένες πρώιμες συσκευές LRAD ήταν ικανές να εκτοξεύουν ήχο σε στόχους που βρίσκονταν σε απόσταση σχεδόν 500 μέτρων. Η Genasys ισχυρίζεται ότι τα μοντέλα της είναι πλέον ικανά να εκπέμπουν ήχο έως και 3.000 μέτρα, ενώ παρακολουθούν αυτόματα τον στόχο.

Η εταιρεία ισχυρίζεται ότι το σύστημά της μπορεί να λειτουργήσει ακόμη και αν οι επιτιθέμενοι φορούν προστατευτικά αυτιών. "Επειδή ένα μεγάλο μέρος της ανθρώπινης ακοής επεξεργάζεται από τη δόνηση των μικρών οστών στο πρόσωπο και το σαγόνι, οι ωτοασπίδες ή τα ακουστικά ελάχιστα μειώνουν τα αποτελέσματα του LRAD", λέει ένας εκπρόσωπος.

Ο Ντάνφορθ προσθέτει ότι ορισμένα μεγάλα εμπορικά πλοία, συμπεριλαμβανομένων των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, ταξιδεύουν σήμερα με εγκατεστημένα συστήματα LRAD. Ορισμένα από αυτά έχουν ρυθμιστεί έτσι ώστε τα μέλη του πληρώματος να μπορούν να τα ελέγχουν εξ αποστάσεως από τη γέφυρα - για να τα στοχεύουν, για παράδειγμα, σε ένα σκάφος που δέχεται επίθεση από πειρατές. Τα LRAD χρησιμοποιούνται επίσης από το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ, εργοστάσια πυρηνικής ενέργειας, πλούσιους ιδιοκτήτες σκαφών αναψυχής ενώ ένα τέτοιο σύστημα έχει τοποθετηθεί ακόμη και στο φράγμα Hoover στον ποταμό Κολοράντο, σύμφωνα με τον Ντάνφορθ.

Ωστόσο, σύμφωνα με αναφορές το 2008 το σύστημα ήταν αναποτελεσματικό όταν Σομαλοί πειρατές κατέλαβαν το MV Biscaglia, ένα δεξαμενόπλοιο μεταφοράς χημικών, αν και η Genasys υποστηρίζει ότι το LRAD δεν χρησιμοποιήθηκε. Η ομάδα ασφαλείας που υπερασπιζόταν το πλοίο αναγκάστηκε να πηδήξει στη θάλασσα. Ανεξάρτητα, το πλήρωμα ενός κρουαζιερόπλοιου το 2005 ανέφερε ότι χρησιμοποίησε επιτυχώς το LRAD και άλλες τεχνικές για να αποκρούσει τους Σομαλούς πειρατές, αφού το πλοίο δέχθηκε επίθεση με εκτοξευτές πυραύλων.

Το LRAD δεν είναι επίσης άφθαρτο. "Μας έχουν πυροβολήσει LRAD στο παρελθόν", λέει ο Danforth, καθώς περιγράφει μια περίπτωση στην οποία η αστυνομία χρησιμοποίησε μια από τις συσκευές για να επικοινωνήσει με έναν ένοπλο ύποπτο που είχε κρυφτεί σε ένα κτίριο. "Ο δράστης άνοιξε την πόρτα και πυροβόλησε το LRAD", θυμάται ο Ντάνφορθ. "Δεν ήταν πλέον λειτουργικό μετά από αυτό".

Το LRAD είναι ένα μόνο εργαλείο που έχουν στη διάθεσή τους οι πλοιοκτήτες σε μια εποχή που ορισμένες από τις σημαντικότερες πλωτές οδούς του κόσμου έχουν γίνει εξαιρετικά επικίνδυνες για τη ναυσιπλοΐα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία σημαίνει ότι τα εμπορικά πλοία στη Μαύρη Θάλασσα κινδυνεύουν επίσης από επιθέσεις, ενώ η σύγκρουση στη Γάζα έχει οδηγήσει σε αυξανόμενο αριθμό επιθέσεων από αντάρτες Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα.

Το Διεθνές Ναυτιλιακό Γραφείο (IMB) τονίζει επίσης ότι, αν και η πειρατεία από τη Σομαλία είναι πολύ λιγότερο συχνή σήμερα, δεν έχει εξουδετερωθεί πλήρως η απειλή. Και εξακολουθούν να υπάρχουν περιπτώσεις πειρατείας στον Κόλπο της Γουινέας, για παράδειγμα, και στα Στενά της Σιγκαπούρης. Η επιβίβαση πλοίων στο Στενό της Σιγκαπούρης ειδικότερα, μια από τις πιο πολυσύχναστες πλωτές οδούς στον κόσμο, αυξάνει τον κίνδυνο επικίνδυνων συγκρούσεων στις οποίες εμπλέκονται μεγάλα εμπορικά πλοία, αναφέρει εκπρόσωπος του IMB.

Κανόνια νερού, δίχτυα και ομάδες ασφαλείας

Ωστόσο, οι πλοιοκτήτες που αναζητούν τρόπους για να κάνουν τα πλοία τους πιο ασφαλή έχουν πρόσβαση σε έναν χρήσιμο οδηγό. Ονομάζεται BMP [Best Management Practices] 5 και είναι έργο μιας πληθώρας οργανισμών της ναυτιλιακής βιομηχανίας. Στον οδηγό αναφέρονται συμβουλές για το πως να δώσετε την εντύπωση μεγαλύτερου αριθμού πληρώματος σε επιφυλακή φτιάχνοντας ομοιώματα, πως να διασφαλίσετε τις πόρτες και παράθυρα. Μια χρήσιμη συμβουλή εξηγεί πώς μπορείτε να αποτρέψετε την καταστροφή της γέφυρας από εκρηκτικούς μηχανισμούς: "Η περίφραξη με αλυσίδες μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μειώσει τις επιπτώσεις μιας χειροβομβίδας.

Ωστόσο, ορισμένες τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν ως τρόποι για να κρατηθούν μακριά οι επιτιθέμενοι στα πλοία έχουν μείνει στο περιθώριο - τουλάχιστον στον τομέα της εμπορικής ναυτιλίας. Η BAE Systems δημιούργησε μια συσκευή με λέιζερ που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προειδοποιεί τους πειρατές σε απόσταση έως και 2.000 μέτρων για να μην πλησιάζουν, ή για να τους θαμπώνει σε κοντινότερες αποστάσεις. Εκπρόσωπος της εταιρείας αναφέρει ότι, αν και η εταιρεία δοκίμασε στο παρελθόν αυτή την τεχνολογία για εφαρμογές κατά της πειρατείας, επί του παρόντος δεν υπάρχουν τέτοια προϊόντα της BAE σε εμπορικά πλοία.

Μια άλλη εταιρεία, η QinetiQ, βοήθησε στην ανάπτυξη ενός ειδικού διχτυού που θα μπορούσε να εκτοξεύεται από ελικόπτερο σε εισερχόμενα σκάφη που επιτίθενται. Θεωρητικά, το δίχτυ θα τυλίγεται γύρω από την προπέλα και θα αχρηστεύει το σκάφος. Ωστόσο, η QinetiQ επιβεβαίωσε στο BBC ότι το σύστημα δεν είναι πλέον διαθέσιμο για την εμπορική ναυτιλία.

Τα κανόνια νερού είναι μια άλλη στρατηγική που έχει δει κάποια χρήση. Στο αποκορύφωμα της κρίσης της πειρατείας στη Σομαλία, η σουηδική εταιρεία Unifire AB τα προώθησε στην αγορά αλλά φαίνεται ότι δεν τα εμπορεύεται πλέον. Αλλά βίντεο που ανέβηκαν στο YouTube πριν από περίπου 12 χρόνια, με soundtrack ροκ κιθάρας και λεζάντες όπως "MASSIVE impact", έδειχναν ότι οι συσκευές της Unifire θα μπορούσαν να στερεωθούν στο πλάι μεγάλων εμπορικών πλοίων και να στραφούν εναντίον εχθρικών σκαφών. Με εμβέλεια έως και 90 μέτρα, οι σωλήνες ήταν σε θέση να εκτοξεύουν έως και 5.000 λίτρα νερού ανά λεπτό.

Ο πρώην καπετάνιος Τιμ Νις ανέπτυξε ένα σύστημα άμυνας με βάση το νερό στην προηγούμενη εταιρεία του, το International Maritime Security Network. Ο σχεδιασμός περιελάμβανε μεγάλες πυροσβεστικές μάνικες, οι οποίες θα παρήγαγαν πίδακες νερού που θα έπεφταν στην πλευρά γιγαντιαίων πλοίων. "Θα μπορούσατε να δημιουργήσετε μια κουρτίνα γύρω από το πλοίο, από την οποία δεν θα μπορούσαν να περάσουν", λέει ο Νις εξηγώντας τις πιθανές επιπτώσεις στους επιτιθέμενους που πλησιάζουν από το επίπεδο της θάλασσας.

Παρόλο που κανόνια νερού έχουν χρησιμοποιηθεί κατά πειρατών στο παρελθόν, ο Σον Ρόμπερτσον μιας εταιρείας διαχείρισης ασφάλειας, είναι επιφυλακτικός ως προς το ότι τέτοιες συσκευές θα μπορούσαν να λειτουργήσουν εναντίον βαριά οπλισμένων και εξαιρετικά αποφασισμένων επιτιθέμενων. "Αν έχετε χειροβομβίδες με ρουκέτες και AK-47 ίσως ένας πίδακας νερού δεν πρόκειται να σας αποτρέψει", λέει.

Μια από τις, αναμφισβήτητα, πιο τρελές ιδέες που εμφανίστηκαν στο αποκορύφωμα της κρίσης της σομαλικής πειρατείας ήταν ο ψεκασμός των επιτιθέμενων με δυσάρεστες χημικές ουσίες. Πριν από χρόνια, ο Νις ζήτησε από μια εταιρεία στις ΗΠΑ να δημιουργήσει μια τέτοια ουσία. Λέει ότι δεν θα προκαλούσε μόνιμο τραυματισμό, αλλά ήταν "δυσάρεστο" υλικό που είχε έντονο φθορίζον κίτρινο χρώμα.

"Θα σας πω, αν πέσει πάνω σας, τελειώσατε, δεν θα πυροβολήσετε κανέναν", λέει. "Ήταν καλύτερο από το σπρέι πιπεριού".

Ο δημοσιογράφος του BBC Ντάνιελ Νάσοου παρακολούθησε δοκιμές του υγρού το 2011 και είχε την ευκαιρία να μυρίσει μια κανάτα που του πρόσφερε ο Νις. "Θεέ μου, μου καίει τη μύτη", αναφώνησε ο Νάσοου, αναδιπλώνοντας. Περισσότερο από μια δεκαετία αργότερα, ο Nease επιβεβαιώνει ότι το μείγμα δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ κατά τη διάρκεια πραγματικού περιστατικού ασφαλείας στη θάλασσα. Τώρα παρέχει εκπαίδευση σε θέματα ασφάλειας για ιδιοκτήτες πλοίων στο Sea School, μια μονάδα ναυτικής εκπαίδευσης στη Φλόριντα.

"Αυτό που σταμάτησε την πειρατεία ήταν οι ένοπλοι φρουροί στο πλοίο", λέει ο Κρις Λονγκ, διευθυντής πληροφοριών στην Neptune P2P Group, μια εταιρεία ναυτικής ασφάλειας. "Οι πειρατές δεν ήθελαν να σκοτωθούν, ήθελαν μόνο χρήματα και αν τους πυροβολούσαν, θα έφευγαν".

Η Neptune P2P Group προσφέρει ένοπλα αποσπάσματα ασφαλείας σε φορείς εκμετάλλευσης εμπορικών πλοίων, αν και η ζήτηση έχει μειωθεί απότομα τον τελευταίο ένα ή δύο χρόνο, λέει ο Λονγκ. Κάποτε, οι πλοιοκτήτες πλήρωναν 60.000 λίρες Αγγλίας  για μια τριμελή βρετανική ομάδα, αλλά άλλες χώρες παρέχουν πλέον παρόμοιες λύσεις στην μισή τιμή, εξηγεί.

Ναυτική προστασία η μόνη λύση;- Τι εξετάζει ο αμερικανικός στρατός

Ακόμα και με τέτοια προστασία, σε μια κατάσταση όπου βαριά οπλισμένοι επιτιθέμενοι με κρατική υποστήριξη ή πολιτικά κίνητρα, όπως οι Χούθι, θα επιτίθονται σε ένα σκάφος, μια ομάδα ασφαλείας πιθανότατα δεν θα ήταν σε θέση να τους αντιμετωπίσει, λέει ο Λονγκ.

"Δεν είμαστε σε θέση, δεν είμαστε εντεταλμένοι, αν θέλετε, να εμπλακούμε σε οποιαδήποτε επίθεση κρατικού παράγοντα", εξηγεί. "Αν, για παράδειγμα, οι Χούθι προσπαθούσαν να ανέβουν στο πλοίο, οι φρουροί μας θα κατέβαζαν τα όπλα τους και θα τους άφηναν".

Ο Ρόμπερτσον συμφωνεί με αυτή την προσέγγιση, σημειώνοντας, αφενός, τις νομικές συνέπειες. "Αν πυροβολούσαν έναν Χούθι που επιβιβαζόταν σε ένα πλοίο, θα ξεσπούσε κόλαση", λέει.

Όταν η απειλή ξεπερνάει ένα μικρό φορτίο πειρατών με όπλα, είναι σχεδόν αδύνατο για ένα εμπορικό πλοίο να αμυνθεί, λέει ο Τζέικομπ Λάρσεν, επικεφαλής της ναυτικής ασφάλειας και προστασίας στην ένωση πλοιοκτητών Bimco. Οι επιθέσεις από ικανότατες στρατιωτικές ομάδες, πυραύλους και αεροσκάφη με εκρηκτικά είναι πολύ εξελιγμένες για να τις απορρίψει κανείς. Δεν μπορείτε επίσης να τοποθετήσετε αντιαεροπορικά ή αντιπυραυλικά συστήματα σε εμπορικά πλοία, τονίζει: "Τέτοια όπλα απλώς δεν είναι διαθέσιμα στην εμπορική ναυτιλία".

Μια επιλογή που έχει στη διάθεσή του το πλήρωμα ενός σκάφους που δέχεται σφοδρή επίθεση είναι να αποσυρθεί στην "ακρόπολη" - ένα ασφαλές δωμάτιο ή θάλαμο κάπου στο σκάφος. Πρόκειται συνήθως για σκληρυμένες εγκαταστάσεις τύπου δωματίου πανικού, λέει ο Λάρσεν, με επικοινωνίες με τον έξω κόσμο και ίσως ακόμη και περιορισμένο έλεγχο του ίδιου του πλοίου. Αυτή η στρατηγική ενέχει όμως τον κίνδυνο να ανταγωνιστεί μια δύναμη αεροπειρατείας, προσθέτει.

Ωστόσο, ορισμένα μέτρα κατά της πειρατείας μπορούν να είναι αποτελεσματικά έναντι λιγότερο εξοπλισμένων επιτιθέμενων, λέει ο Λάρσεν. Υπενθυμίζει τον προηγούμενο ρόλο του στον ναυτιλιακό γίγαντα Maersk. "Ζήσαμε μερικές επιθέσεις στα ανοικτά της Νιγηρίας", λέει. "Στην πραγματικότητα αποκρούστηκαν με φυσικά εμπόδια και [με] αύξηση της ταχύτητας".

Η Maersk δεν ανταποκρίθηκε σε αίτημα σχολιασμού για το παρόν άρθρο.

Μία από τις λίγες διαθέσιμες επιλογές που μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν στην ασφάλεια των εμπορικών πλοίων από τις αυξημένες απειλές είναι η ναυτική προστασία. Ο αμερικανικός στρατός εξετάζει, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, το ενδεχόμενο συνοδείας εμπορικών πλοίων στην περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας που μπορεί να κινδυνεύουν από επίθεση, ενώ το αμερικανικό ναυτικό κατέρριψε πρόσφατα τρία μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε αυτοάμυνα, σύμφωνα με την Κεντρική Διοίκηση των ΗΠΑ. Μια γαλλική φρεγάτα αναχαίτισε επίσης δύο μη επανδρωμένα αεροσκάφη στην περιοχή, δήλωσε ο γαλλικός στρατός. Η Λάρσεν λέει ότι η Bimco καλωσορίζει όλα τα ναυτικά μέσα που μπορούν να αναπτυχθούν για την υπεράσπιση της εμπορικής ναυτιλίας.

Και ο Ρόμπερτσον επισημαίνει ότι, χωρίς υποστήριξη όπως αυτή, τα εμπορικά πλοία μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα. "Είναι κατά κάποιο τρόπο εύκολος στόχος", λέει.