Αναταράξεις σε αεροπορικά ταξίδια: Πώς συνδέονται με την κλιματική αλλαγή – Πόσο επικίνδυνες είναι, από τι προκαλούνται

Συνέπειες και στην ομαλή διεξαγωγή των αεροπορικών ταξιδιών φαίνεται ότι έχει η κλιματική κρίση καθώς η άνοδος της θερμοκρασίας επηρεάζει και αυξάνει χρόνο με το χρόνο και το φαινόμενο των αναταράξεων κατά τη διάρκεια πτήσεων πάνω από συγκεκριμένα σημεία του πλανήτη.

Στο συμπέρασμα αυτό είχε καταλήξει έρευνα του Πανεπιστημίου Reading του Ηνωμένου Βασιλείου, τα αποτελέσματα της οποίας είχαν δημοσιοποιηθεί μόλις ένα χρόνο πριν το σοβαρό περιστατικό της Singapore Airlines που προκάλεσε το θάνατο ενός επιβάτη και τον σοβαρό τραυματισμό τουλάχιστον αλλων είκοσι.

Πώς συνδέονται οι αναταράξεις με την κλιματική αλλαγή

Σύμφωνα με αυτά, η πιθανότητα αντιμετώπισης σοβαρών αναταράξεων σε μια τυπική πτήση πάνω από τον Βόρειο Ατλαντικό ήταν 55% αυξημένη το 2020 συγκριτικά με το 1979, ενώ οι ώρες σοβαρών αναταραξεων αυξήθηκαν στις 27,4 από 17,7 το 1979. Αντίστοιχα το ποσοστό μετρίων αναταράξεων αυξήθηκε στις 96,1 από 70 ώρες (375) και των ελαφρών αναταράξεων κατά 17% από τις 466,5 στις 546,8 ώρες.

Μία μικρότερη αύξηση έγινε εμφανής στον Βόρειο Ειρηνικό, αλλά είναι λιγότερο έντονη. Η επιστημονική ομάδα συσχέτισε το φαινόμενο με την κλιματική αλλαγή επισημαίνοντας ότι δεν αποκλείεται να αυξηθεί περαιτέρω η συχνότητά του με το πέρασμα των χρόνων. Θα πρέπει μάλιστα να σημειωθεί ότι σε άλλες περιοχές, όπως η βόρεια Βραζιλία και τμήματα των ακτών της Ανταρκτικής παρουσιάστηκαν επίσης μεγάλες σχετικές αυξήσεις, παρά τις απόλυτες αυξήσεις που ήταν πιο μέτριες.

Οπως σημειώνεται στην έρευνα, ειδικά για τις λεγόμενες αναταράξεις «εν αιθρία» οι οποίες δε δίνουν προειδοποιητικά σημάδια και δεν μπορούν να προβλεφθούν, σαν και αυτές που εικάζεται ότι χτύπησαν το αεροσκάφος της Singapore, παρατηρήθηκε πως στις περιοχές αυτές η συχνότητα έχει πλέον διπλασιαστεί σε σύγκριση με την αρχή της περιόδου που εξετάστηκε, γεγονός το οποίο έχει ιδιαίτερη σημασία δεδομένου ότι οι συγκεκριμένες περιοχές καλύπτουν μερικούς απο τους πιο πολυσύχναστους διαδρόμους πτήσεων του πλανήτη.

Σπάνια προκαλούν θάνατο

Αν και σπανίως θανατηφόρες, οι αναταράξεις κατά τη διάρκεια μιας πτήσης, αποτελούν μία από τις πιο συνηθισμένες αιτίες τραυματισμού για τα μέλη των πληρωμάτων των αεροσκαφών που αναγκάζονται να παραμένουν χωρίς να φορούν ζώνη ασφαλείας για μεγάλα διαστήματα κατά τη διάρκεια ενός αεροπορικού ταξιδιού.

Σωτήρια στις περιπτώσεις σοβαρών αναταράξεων είναι η χρήση της ζώνης ασφαλείας, την οποία ωστόσο πολλοί επιβάτες συνηθίζουν να λύνουν αμέσως μόλις το αεροσκάφος απογειωθεί και σβήσει η σχετική ένδειξη: «Δυστυχώς η χρήση της για το σύνολο του χρόνου που ο επιβάτης είναι καθισμένος αποτελεί προτροπή, την οποία για την ασφάλειά τους θα πρέπει να σέβονται από μόνοι τους οι επιβάτες και δεν είναι υποχρεωτική. Σε διαφορετική περίπτωση το πλήρωμα θα έπρεπε να διατρέχει διαρκώς την καμπίνα προκειμένου να το ελέγχει», επισημαίνει ο αεροναυπηγός και διερευνητής αεροπορικών ατυχημάτων, Φαίδων Καραϊωσηφίδης.

«Να επανεξεταστεί η αντοχή του εξοπλισμού καμπίνας»

Το ατύχημα της Singapore, ανέδειξε όμως, σύμφωνα με τον ίδιο, και ένα άλλο βασικό ζήτημα, το οποίο η αεροπορική βιομηχανία θα πρέπει να επανεξετάσει: «Δεν πρέπει να είναι αποδεκτή τέτοια εκτεταμένη καταστροφή μέσα στην καμπίνα (σ.σ. το αεροσκάφος της Singapore είναι Boeing 777-300ER, ένα από τα δημοφιλέστερα αεροσκάφη ευρείας ατράκτου). Θα πρέπει να επανεξεταστεί η αντοχή του εξοπλισμού καμπίνας των αεροσκαφών. Είναι αδιανόητο οι θέσεις των χειραποσκευών να έχουν αποκολληθεί. Θα έπρεπε να έχουν μείνει στη θέση τους», λέει.

Σχολιάζοντας το δικαίωμα που έχει δοθεί τα τελευταία χρόνια για μεταφορά μιας σχετικά μεγάλης χειραποσκευής στην καμπίνα ενός αεροσκάφους και όχι στο χώρο των αποσκευών, ο κ. Καραιωσηφίδης σημειώνει πως και αυτό θα πρέπει να μπει στο μικροσκόπιο: «Αν και θα δυσαρεστήσει πολλούς, έχει αποδειχθεί ότι δυσκολεύει την εγκατάλειψη του αεροσκάφους σε περιπτώσεις ταχείας εκκένωσης».

Πώς προκαλούνται οι αναταράξεις - Πόσο επικίνδυνες είναι

Oπως εξηγεί ο καθηγητής του ΕΚΠΑ, Κωνσταντίνος Καρτάλης, ο αεροχείμμαρος δημιουργείται στην περιοχή που συναντώνται θερμές και ψυχρές αέριες μάζες, είναι στα 10 χλμ ύψος και κινείται με 200 χλμ την ώρα. 

«Αυτό που συνέβη στην πτήση της Singapore είναι το λεγόμενο Clean Air Turbulence, δηλαδή οι αναταράξεις συμβαίνουν χωρίς να υπάρχουν νέφη που (όταν υπάρχουν) σηματοδοτούν ανοδικές και καθοδικές κινήσεις και κατά συνέπεια μπορούν να προκαλέσουν αναταράξεις. 

Το μήνυμα - ανεξάρτητα αν αυτό που συνέβη είναι αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής ή όχι - είναι πάντα με ζώνη ασφαλείας κατά την πτήση». 

Οι αναταράξεις αν και προκαλούν τρόμο στους επιβάτες ειδικά όταν είναι βίαιες, γενικά δεν ευθύνονται για αεροπορικά συμβάντα. Ο κ. Καραιωσηφίδης ξεκαθαρίζει ότι στην πολιτική αεροπορία δεν έχει καταγραφεί πτώση αεροσκάφους με τις αναταράξεις ως αποκλειστική αιτία. Επισημαίνει ότι οι αναταράξεις χωρίζονται σε τέσσερεις βασικές κατηγορίες:

• Στις αναταραξεις εν αιθρία (clear-air turbulence – CAT), οι οποίες ανησυχούν περισσότερο την αεροναυτιλία καθώς δεν ανιχνεύονται και οφείλονται σε αεροχειμάρρους,
• τις θερμικές αναταράξεις που συσχετίζονται με καιρικά φαινόμενα, όπως μια μεγαλη καταιγίδα ή μετεωρολογική αναταραχή σε κάποιο σημειο της ατμόσφαιρας.
• Τις αναταράξεις που οφείλονται στην επίδραση από πνέοντες ανέμους ή από το εδαφικό ανάγλυφο: «Στον Υμηττό για παράδειγμα οι δυτικοί άνεμοι προκαλούν αναταράξεις στην περιοχή των Μεσογείων, αλλά χωρίς προβλήματα καθώς το ύψος του βουνού είναι μικρό. Αν όμως ο ορεινός όγκος είναι μεγάλος, όπως οι Ανδεις ή το Εβερεστ, υπάρχει ζήτημα», λέει ο κ. Καραιωσηφίδης.
• Τις αναταράξεις που δημιουργούνται από τεχνητά χαρακτηριστικά, π.χ. ένα μεγάλο κτίριο ή μια κατασκευή, η οποία ενδέχεται να δημιουργήσει στροβιλισμό και να επηρεάσει πτήσεις κοντά στο έδαφος, όπως στην απογειωση ή την προσγείωση και υπό προυποθέσεις μπορεί να είναι επικίνδυνες.

«Σε κάθε περίπτωση τα αεροπλάνα δεν πετούν ποτέ μέσα στον καιρό, αλλά προσπαθούν να τον αποφύγουν. Ομως μερικά φαινόμενα είναι μη ανιχνεύσιμα. Ετσι, ενώ τις καταιγίδες τις βλέπουν τα ραντάρ και μπορεί να επιλεγεί η βέλτισtη παρέκκλιση, με τους αεροχειμάρρους η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική. Πρoειδοποίηση μπορεί να υπάρξει μόνο στην περίπτωση που έχει προηγηθεί κάποιο αεροσκάφος και ενημερώσει σχετικά», εξηγεί ο διερευνητής.

Οσο για την ασφάλεια του πληρώματος, το οποίο είναι το πλέον ευάλωτο σε αυτές τις περιπτώσεις, υπογραμμίζει ότι γινεται μια προσπάθεια να αυτηροποιηθούν οι κανονισμοί και να επιβάλλεται να βρίσκεται στη θέση του με τη ζώνη τουλάχιστον όταν το αεροπλάνο βρίσκεται κάτω από τα 10.000 πόδια.

Για τον ίδιο, πάντως, είναι πολύ νωρίς για να ειπωθεί κάτι για τα ακριβή αίτια: «Είναι μια περιοχή διαβόητη για τον άστατο καιρό της, αλλά σε αυτή τη φάση και πριν τη διερεύνηση δεν μπορεί να αποκλειστεί και κανένα άλλο ενδεχόμενο, ούτε η μηχανική βλάβη, ούτε κάποιο πιθανό λάθος των χειριστών».

Πολύπλοκο και πολυπαραγοντικό το ζήτημα

Πολύπλοκο και πολυπαραγοντικό χαρακτηρίζει το θέμα των αναταράξεων ο μετεωρολόγος και υποψήφιος διδάκτορας του ΑΠΘ στη μετεωρολογία και κλιματολογία, Βασίλης Γερογιάννης. Μελετώντας αυτό ακριβώς το θέμα, ο ίδιος επισημαίνει ότι μπορεί η επιστημονική κοινότητα να μην έχει αποκρυπτογραφήσει ακόμα τις αναταράξεις εν αιθρία, αλλά δε βρίσκεται και σε κενό: «Οσο καλύτερα μέσα διαθέτουμε με δορυφορικές εικόνες και ραντάρ τόσο πιο κοντά βρισκόμαστε στην εξήγηση του φαινομένου και στον έγκαιρο εντοπισμό του ειδικά στις περιπτώσεις των αναταράξεων εν αιθρία όπου δεν υπάρχουν σημάδια προκειμένου να προειδοποιήσει ο πιλότος», εξηγεί.

Οσο για τις αιτίες πρόκλησης αναταράξεων, εκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα που σχετίζεται τόσο με τις μετεωρολογικές συνθήκες, όσο και με την εποχή, το ανάγλυφο, ακόμα και την ώρα της ημέρας: «Σίγουρα έχουν παρατηρηθεί συχνά πάνω από ψηλές οροσειρές. Φυσικά σε πολλές απ΄αυτές έχουμε και τις περισσότερες καταγραφές δεδομένου ότι περνούν από εκεί οι διάδρομοι πτήσεων. Σχετική είναι και η εποχή του χρόνου. Βλέπουμε συχνότερα το φαινόμενο τους χειμερινούς μήνες, ενώ στις πιο ζεστές περιόδους, τα καλοκαίρια, το μέγιστο των αναταράξεων γίνεται αντληπτό κυρίως στις θερμές ώρες της ημέρας το μεσημέρι ή το απόγευμα. Ρόλο παίζει και το ανάγλυφο της περιοχής σε περιπτώσεις προσγειώσεων και απογειώσεων, καθώς επίσης και ο άνεμος που επικρατεί».

Αριθμός σοβαρών τραυματιών από αναταράξεις στις ΗΠΑ

ΕτοςΕπιβάτεςΠλήρωμαΣύνολο