Αυστραλία: Το «λιλιπούτειο καγκουρό» που επέστρεψε από την εξαφάνιση, αυξάνοντας τον πληθυσμό του

Το μπετόνγκ (bettong) με φουντωτή ουρά μοιάζει με μινιατούρα του καγκουρό και, όπως εκείνο, έχει έναν μάρσιπο που φυλάει τα μικρά του. Ωστόσο, αυτό το μικρό μαρσιποφόρο δεν είναι τόσο αξιολάτρευτο όσο φαίνεται.

Όταν απειλείται από αρπακτικό, το μπετόνγκ πετάει το μικρό του από τον μάρσιπο και τρέχει προς διαφορετική κατεύθυνση για να αποφύγει την αρπαγή του.

Όπως αναφέρει το CNN, το να θυσιάζει κανείς το ίδιο του το μικρό μπορεί να φαίνεται σκληρό, αλλά είναι μια απαραίτητη στρατηγική επιβίωσης για ένα είδος που, μέχρι πρόσφατα, είχε εξαφανιστεί από τη χερσόνησο Γιορκ της Νότιας Αυστραλίας.

Τα μπετόνγκ με φουντωτή ουρά, γνωστά και ως γουόιλις (woylies), κάποτε κατοικούσαν σε περισσότερο από το 60% της ηπειρωτικής Αυστραλίας. Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες έφεραν μαζί τους αρπακτικά, ιδιαίτερα αγριόγατες και αλεπούδες, ενώ ταυτόχρονα κατέστρεψαν μεγάλο μέρος των φυσικών λιβαδιών και δασικών βιοτόπων του ζώου.

Μεταξύ 1999 και 2010 ο πληθυσμός του είδους μειώθηκε κατά 90%, μια δραστική μείωση που, σύμφωνα με ορισμένες έρευνες, μπορεί να οφείλεται στην εξάπλωση παρασίτων του αίματος, μεταξύ άλλων παραγόντων. Σήμερα, το μπετόνγκ με τη φουντωτή ουρά περιορίζεται σε λίγα μόνο νησιά και απομονωμένες περιοχές της ηπειρωτικής χώρας στη νοτιοδυτική Αυστραλία: μόλις το 1% της προηγούμενης έκτασής του.

Το «ιερό καθήκον» της Marna Banggara

«Έχουμε αναλάβει την αποστολή, αν θέλετε, να επαναφέρουμε μερικά από αυτά τα αυτόχθονα είδη που έχουν εξαφανιστεί από το οικοσύστημά μας από την εποχή της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας», λέει ο Ντέρεκ Σάντοου, διευθυντής του προγράμματος Marna Banggara, μιας πρωτοβουλίας που έχει ως στόχο την αποκατάσταση της ιστορικής οικολογικής ποικιλομορφίας της χερσονήσου Γιορκ.

Το εγχείρημα, που ήταν γνωστό ως «Great Southern Ark» (Μεγάλη Νότια Κιβωτός) και ξεκίνησε το 2019 από το Northern and Yorke Landscape Board, μετονομάστηκε προς τιμήν του αυτόχθονος λαού Ναρούνγκα (Narungga) της περιοχής, ο οποίος συμμετέχει ενεργά στην πρωτοβουλία.

«Στη γλώσσα μας, "Marna" σημαίνει καλή, ακμάζουσα, υγιής, και "Banggara" σημαίνει χώρα», λέει ο Γκάρυ Γκόλντσμιθ, μέλος της κοινότητας Ναρούνγκα που εργάζεται στο εγχείρημα.

Η ομάδα αρχικά έστησε ένα φράχτη μήκους 25 χιλιομέτρων για τον έλεγχο των αρπακτικών ζώων στο στενό τμήμα της χερσονήσου Γιορκ, προκειμένου να δημιουργήσει ένα ασφαλές καταφύγιο 150.000 εκταρίων για το πρώτο είδος που θα επανέφερε: το μπετόνγκ με τη φουντωτή ουρά, γνωστό ως Γιαλγίρι (yalgiri) στον λαό Ναρούνγκα. «Έχουμε μειώσει τις επιπτώσεις των αλεπούδων και των γατών σε ένα επίπεδο αρκετά χαμηλό ώστε να είναι δυνατή η επαναφορά των Γιαλγίρι και να μπορούν να βρουν καταφύγιο, τροφή και να επιβιώσουν», λέει ο Σάντοου.

Μεταξύ 2021 και 2023, η ομάδα επανέφερε σχεδόν 200 μπετόνγκ με φουντωτή ουρά στην προστατευόμενη περιοχή. Η εύρεσή τους μέσα από διάφορους εναπομείναντες πληθυσμούς σε όλη τη Δυτική Αυστραλία βοήθησε στην «αύξηση του γενετικού πλούτου», λέει ο Γκόλντσμιθ.

Ο Σάντοου προσθέτει ότι η ενίσχυση της ποικιλομορφίας των ειδών είναι σημαντική, καθώς αυτά «κατέχουν το γενετικό αποτύπωμα για το μέλλον του είδους εδώ».

Οι... κηπουροί της φύσης

Τα μπετόνγκ με φουντωτή ουρά τρέφονται με βολβούς, σπόρους και έντομα, αλλά η κύρια πηγή τροφής τους είναι οι μύκητες που αναπτύσσονται υπόγεια. Για να τους βρουν, πρέπει να σκάβουν. «Είναι οι μικροί κηπουροί της φύσης», λέει ο Σάντοου, «ένα μόνο Γιαλγίρι μπορεί να ανακατέψει 2 έως 6 τόνους χώματος το χρόνο».

Γι' αυτό είναι το πρώτο είδος που επαναφέρεται στην περιοχή, λέει. Όλο αυτό το σκάψιμο αερίζει το χώμα, βελτιώνει τη διήθηση του νερού και βοηθά τα φυτά να βλαστήσουν, ωφελώντας άλλα ζώα που εξαρτώνται από το οικοσύστημα.

Μέχρι στιγμής, το πρόγραμμα επαναφοράς πάει τόσο καλά που «πιθανώς ξεπερνά τις προσδοκίες», σύμφωνα με τον Σάντοου. Σχεδόν το 40% εξ αυτών, όπως αναφέρει μια πρόσφατη έρευνα παρακολούθησης, ήταν απόγονοι εκείνων που επιστράφηκαν αρχικά στην περιοχή και 22 από τις 26 θηλυκές έφεραν νεογνά στον μάρσιπό τους. Αυτό σημαίνει ότι «αναπαράγονται και είναι υγιείς», συνεχίζει.

«Το πραγματικά σημαντικό σε αυτό είναι να μάθουμε από τη διαδικασία», λέει ο Γκόλντσμιθ. Αν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, η ομάδα ελπίζει να επαναφέρει περισσότερα αυτόχθονα εξαφανισμένα είδη στην περιοχή τα επόμενα χρόνια, συμπεριλαμβανομένων άλλων μαρσιποφόρων όπως το νότιο καστανό μπαντικούτ, το φασκόγκαλ με κόκκινη ουρά και το δυτικό κουόλ.

Ο Σάντοου επιμένει ότι η βελτίωση του οικοσυστήματος της περιοχής μέσω της επαναφοράς ειδών και του ελέγχου των αρπακτικών μπορεί επίσης να έχει θετικές επιπτώσεις σε τομείς όπως ο τουρισμός. «Μπορεί να ωφελήσει τις τοπικές επιχειρήσεις, μπορεί να ωφελήσει την τοπική γεωργία, μπορεί να προσφέρει αυτά τα οφέλη για τη φύση», λέει. «Δε χρειάζεται να αποκλείονται εκατέρωθεν», καταλήγει.