Λιβύη: Γιατί είναι κομμένη στα δύο - Η αντιπαλότητα Χαφτάρ - Αλ Σάρατζ

Ανεβαίνουν οι τόνοι στο εσωτερικό της Λιβύης μετά την υπογραφή μνημονίου ανάμεσα στην Τρίπολη και την Τουρκία, καθώς τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων του στρατηγού Χαφτάρ, εμφανίζονται αποφασισμένα να μην προχωρήσει η συμφωνία. 

Ενδεικτικό είναι το γεγονός πως ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού της Λιβύης, Φαράζ αλ Μαχτάουι, σε συνέντευξή που παραχώρησε αποκλειστικά στο Open TV, προειδοποιεί την Τουρκία αλλά και τον επικεφαλής της φιλοτουρκικής κυβέρνησης, λέγοντας πως «όταν απελευθερωθεί η Τρίπολη θα πετάξουν το μνημόνιο στην τουαλέτα». Ωστόσο, ερωτήματα προκαλεί στην κοινή γνώμη γιατί η χώρα της Βόρειας Αφρικής παρουσιάζει αυτή τη διχοστασία σε πολύ σημαντικά ζητήματα.

Το ιστορικό της κρίσης

Η τεταμένη κατάσταση που επικρατεί στη Λιβύη οφείλεται στην κληρονομιά που άφησε ο Λίβυος δικτάτορας Μουαμάρ Καντάφι. Πιο συγκεκριμένα, σχετίζεται με τη δικτατορία του, αλλά και με τη φύση της εξέγερσης που τον ανέτρεψε το 2011.

Οπως και ο Σαντάμ Χουσεΐν, ο Καντάφι είχε εγκαθιδρύσει μια μοναρχία και, φυσιολογικότατα, όταν ανετράπη, κατέρρευσε μαζί του και το λιβυκό κράτος. Το κίνημα ανατροπής του Λίβυου δικτάτορα ποτέ δεν εκφράστηκε στο πρόσωπο ενός ηγέτη, ούτε βέβαια οι επαναστάτες διακατέχονταν όλοι από το ίδιο όραμα. Οι φυγόκεντρες δυνάμεις, εγγενείς στο φυλετικό ψηφιδωτό της Λιβύης, και οι νέες πολιτικές ομάδες που αναδύθηκαν στην επιφάνεια μετά την επανάσταση άρχισαν να σφετερίζονται την εξουσία.

Οι επαναστάτες με τη δύναμη των όπλων κατέλαβαν αεροδρόμια, λιμάνια, διυλιστήρια, τα οποία εργαλειοποίησαν πολιτικά. Κατόπιν, ως πολιτοφύλακες πλέον, τέθηκαν υπό τον τυπικό έλεγχο των υπουργείων Εσωτερικών και Αμυνας, που, παρότι φαινόταν πως είχαν τον έλεγχο, απλά επιδοτούσαν τον εξοπλισμό των πολιτοφυλάκων. Σύντομα οι ηγέτες των τελευταίων άρχισαν να συλλαμβάνουν υπουργούς, ενώ έδιναν γη και ύδωρ στους ξένους «προστάτες».

Εν μέσω αυτής της κρίσης εμφανίσθηκε ο στρατάρχης Χαφτάρ, πρώην αξιωματικός του λιβυκού στρατού επί κυριαρχίας Καντάφι, για να καλύψει το κενό κυβερνησιμότητας στη χώρα. Αυτός μπόρεσε να συστήσει τον Εθνικό Στρατό της Λιβύης. Ετσι, τον Μάιο του 2014, έθεσε σε εφαρμογή την επιχείρηση «Αξιοπρέπεια» στη Βεγγάζη, φαινομενικά, για να εκτοπίσει την Ansar al Sharia, μια ομάδα σαλαφιστών που έκανε την εμφάνισή της κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 2011.  Η εν λόγω επιχείρηση, μάλιστα, αποτέλεσε ορόσημο για να διεκδικήσει στη συνέχεια την εξουσία, στην πρωτεύουσα Τρίπολη.

Η συμμαχία «Αξιοπρέπεια» προκάλεσε τη δημιουργία ενός ακραίου ισλαμιστικού κινήματος με το όνομα «Νέα ημέρα» (Dawn), τα μέλη του οποίου είχαν ως βάση την πόλη Μισράτα. Ετσι προέκυψαν δύο αντίπαλες κυβερνήσεις: η μία στην Τρίπολη και η άλλη στην ανατολική Λιβύη υπό τον Χαφτάρ.

Ταυτόχρονα, οι περιφερειακοί «παίχτες» επιχείρησαν να χρησιμοποιήσουν τα δύο στρατόπεδα προς ίδιον όφελος. Η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), η Τουρκία, η Ρωσία και η Γαλλία ανακάτεψαν ακόμα περισσότερο την τράπουλα. Δεδομένου ότι αυτοί οι εξωτερικοί προστάτες προσέφεραν στρατιωτική εκπαίδευση, όπλα και οικονομική στήριξη, οι πολιτοφυλακές είχαν ελάχιστα κίνητρα για να δώσουν τέλος στην εμφύλια διαμάχη.

Για τον τερματισμό αυτής της κρίσης, ο δυτικός παράγοντας προσπάθησε να συμβιβάσει τα αντίπαλα στρατόπεδα βάσει ενός σχεδίου που χρηματοδοτήθηκε από το Ηνωμένο Βασίλειο, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας και συμφιλίωσης, υπό την πρωθυπουργία του Φαγέζ αλ Σάρατζ, η οποία αναγνωρίστηκε από τη διεθνή κοινότητα. Ωστόσο, η ενότητα αυτή στην πράξη έχει αποδειχθεί μη εφαρμόσιμη, καθώς η παράταξη του Χαφτάρ συνεχίζει τον αγώνα για την κατάληψη της εξουσίας.

Αυτή τη στιγμή, μάλιστα, παρότι η Λιβύη φαίνεται πως έχει χωριστεί σε δύο μέρη, στην πραγματικότητα αποτελεί ένα συνονθύλευμα πολιτικών παρατάξεων, με μυριάδες πολιτοφυλακές, φυλές και τρομοκράτες που αγωνίζονται για την απόκτηση του ελέγχου.