Ιρανική Επανάσταση: Η γέννηση του πολιτικού Ισλάμ

Σε έκσταση οι Ιρανοί χόρευαν στους δρόμους, παίζοντας τη γάτα με το ποντίκι με τους στρατιώτες, καθώς ελεύθεροι σκοπευτές, υποστηρικτές της κυβέρνησης πυροβολούσαν από τις ταράτσες, αναφέρει η New York Times στο σχετικό αφιέρωμα.

Τι συνέβη; 

Τη δεκαετία του ‘70 το Ιράν ήταν μια ευημερούσα χώρα υπό τη διακυβέρνηση ενός κληρονομικού μονάρχη, τον οποίο υποστήριζαν οι ΗΠΑ και η Βρετανία. Όμως, οι αντιπολιτευόμενες ομάδες στο εσωτερικό καταστέλλονταν βίαια από ένα πανίσχυρο αστυνομικό σώμα γνωστό ως SAVAK. Αν και το Ιράν ήταν κοσμικό, οι ισλαμιστές αντίπαλοι του καθεστώτος ήταν δύσκολο να φιμωθούν λόγω της πολιτιστικής επιρροής των Αγιατολάχ, των θρησκευτικών ηγετών. Όταν ο Μοστάφα Χομεϊνί, ο μεγαλύτερος γιος του Αγιατολάχ Χομεϊνί και ένας διακεκριμένος κληρικός, πέθα νε ξαφνικά από καρδιακή προσβολή, πολλοί φοιτητές της θεολογίας υποπτεύθηκαν εμπλοκή της SAVAK. Αυτό πυροδότησε μια σειρά ακόμα μεγαλύτερων εκδηλώσεων διαμαρτυρίας και η βίαιη αντίδραση της αστυνομίας οδήγησε αναπόφευκτα σε θανάτους – και σε ακόμα μεγαλύτερες διαδηλώσεις. 

Το καλοκαίρι του 1978 ξέσπασαν διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Ο Σάχης αντέδρασε καθυστερημένα στις εξελίξεις και όσο προσπαθούσε να κατευνάσει τον όχλο τόσο πιο αδύναμος φαινόταν και τόσο περισσότερο φούντωνε η αναταραχή. Τον Δεκέμβριο η υποστήριξη προς τον Αγιατολάχ Χομεϊνί ήταν πλέον αρκετά ισχυρή· όταν επέστρεψε από την εξορία, ανέλαβε ανώτατος πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν.

Γιατί;

Οι περισσότεροι από τους αντιπάλους του Σάχη ήθελαν να τον αντικαταστήσουν με μια δημοκρατική κυβέρνηση, διατηρώντας ως επί το πλείστον τον κοσμικό χαρακτήρα του Ιράν. Ο Χομεϊνί ήταν μια δημοφιλής προσωπικότητα, αλλά σε συνεντεύξεις δήλωνε επανειλημμένα ότι δεν επιθυμούσε να κυβερνήσει. Όλα αυτά όμως άλλαξαν μετά την εκθρόνιση του Σάχη και μέσα σε λίγα χρόνια σχεδόν όλοι οι πολιτικοί αντίπαλοι του Χομεϊνί είχαν χάσει τα αξιώματά τους. Η μισητή μυστική αστυνομία SAVAK αντικαταστάθηκε από τη SAVAMA – μια οργάνωση με ριζικά διαφορετική ιδεολογία, αλλά παρόμοιες μεθόδους και πολλούς από τους ίδιους ανθρώπους. Επιπλέον, συγκροτήθηκε το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης ως κλάδος των ενόπλων δυνάμεων, με συγκεκριμένη αποστολή να διασφαλίζει την άμυνα του ισλαμικού συστήματος της χώρας. Στις 4 Νοεμβρίου 1979 επαναστάτες φοιτητές κατέλαβαν την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη και κράτησαν ως ομήρους 52 Αμερικανούς διπλωμάτες σε ένδειξη διαμαρτυρίας κατά της ανάμειξης των ΗΠΑ στην ιρανική πολιτική. Οι όμηροι κρατήθηκαν για 14 μήνες. 

Ποιοι ενεπλάκησαν; 

Ρουντολάχ Χομεϊνί - 24 Σεπτεμβρίου 1902-3 Ιουνίου 1989
Ο Αγιατολάχ υπέθαλψε την επανάσταση από την εξορία του στη Γαλλία και επέστρεψε για να γίνει πρώτος Ανώτατος Ηγέτης του Ιράν.

Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί - 26 Οκτωβρίου 1919-27 Ιουλίου 1980 

Σάχης του Ιράν για 38 χρόνια, αλλά η καθυστερημένη αντίδρασή του στις διαμαρτυρίες συνέβαλε ουσιαστικά στην επικράτηση της επανάστασης. 

Σαπούρ Μπαχτιάρω-- 26 Ιουνίου 1914-6 Αυγούστου 1991 
Ο τελευταίος πρωθυπουργός του Σάχη υπηρέτησε για 36 μέρες. Διέφυγε στη Γαλλία, όταν ο Χομεϊνί τον κατήγγειλε ως προδότη.

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό All about history (12/19)