Η τέχνη του έρωτα

H έννοια του ερωτικού πάθους, της λαγνείας, της ερωτικής επιθυµίας, ήταν µάλλον απενοχοποιηµένη στα χρόνια της ελληνικής και ρωµαϊκής αρχαιότητας, φτάνοντας συχνά στα όρια της αποχαλίνωσης. Αλλά ήδη από την πρώιµη χριστιανική εποχή οι συνθήκες θα άλλαζαν δραµατικά. Κάπως έτσι, κατά την περίοδο του Μεσαίωνα η λαγνεία έµελλε να συµπεριληφθεί ανάµεσα στα επτά θανάσιµα αµαρτήµατα της Καθολικής Εκκλησίας! Ώσπου οι Πατέρες της Εκκλησίας και οι σχολαστικοί, τον Μεσαίωνα, άλλαξαν εν µέρει τακτική και προς επίρρωσιν της χριστιανικής µονογαµίας συνέβαλαν στην ενίσχυση της σηµασίας της µίας και -πάνω απ’ όλα- µοναδικής αγάπης.

Όσο για τον Άγιο Αυγουστίνο (354- 430 µ.Χ.), έπλεξε το εγκώµιο της ηθικής εναρµόνισης των συζύγων και καταπολέµησε µεθοδικά τη φιληδονία σε τέτοια έκταση, ώστε ύστερα από αυτόν εντάθηκε η αποδοκιµασία της σεξουαλικής ηδονής που φαινόταν να είναι µια συνέχεια του προπατορικού αµαρτήµατος. Μία συνέπεια της δαιµονοποίησης της σεξουαλικής πράξης ήταν η ερωτική λογοτεχνία της µεσαιωνικής περιόδου να αποτελείται από ερωτικές αφηγήσεις µε ηθοπλαστικό χαρακτήρα που -ως επί το πλείστον- εξυµνούν την αγάπη και προκρίνουν τα χριστιανικής προελεύσεως ιδεώδη.

Πάντως, από τις απαρχές της Αναγέννησης το όλο θέµα άρχισε να µοιάζει λιγότερο προβλέψιµο, µε την αγάπη να εµφανίζεται πλέον ως ένα µοιραίο πάθος που οδηγεί τα θύµατά του στον χαµό. Σταδιακά, λοιπόν, η «ακολασία» αρχίζει να επιβάλλεται στην κοινή συνείδηση, η οποία µέσα σε αυτήν έβλεπε λιγότερη υποκρισία και περισσότερη ελευθερία.

Το πρώτο, ίσως, βιβλίο που -µεταξύ άλλων- περιλάµβανε µια τέτοια θεµατική είναι η «Πολιτεία του Ηλιου» (1623) του Τοµάζο Καµπανέλα, στο οποίο ιδέες πανθεϊστικές συνδυάζονται µε ένα σχέδιο αναδιοργάνωσης των ερωτικών ηθών. Ο Καµπανέλα συνθέτοντας µια σπουδαία ουτοπία σκιαγραφεί τα σχέδια µιας ιδεατής πολιτείας. Στην πολιτεία αυτήν τα αγόρια και τα κορίτσια επιδίδονται γυµνά σε δηµόσιες γυµναστικές ασκήσεις και οι άρχοντες επιλέγουν ποιοι πρέπει να γίνουν σύζυγοι!

Θεωρίες

Έναν αιώνα αργότερα, ο κόµης ντε Μιραµπό συνέταξε το περίφηµο «Erotika Biblion» (1783) προκειµένου να αποδείξει ότι οι «αρχαίοι» ήταν πιο διεφθαρµένοι από τους «σύγχρονους», συστήνοντας παράλληλα τη γενετήσια δραστηριότητα χωρίς τον αναπαραγωγικό σκοπό. Με τέτοιες ανεκτικές θεωρίες αρχίζει -επιτέλουςη συζήτηση της σεξουαλικότητας Στην παρούσα εξαιρετική έκδοση, ο έρωτας αναδύεται άλλοτε παιγνιώδης και εφήµερος, άλλοτε πάλι µαταιόδοξος και δαιµονικός, ενίοτε παράφορος και καταστροφικός ή ανιδιοτελής και ροµαντικός. µε έναν τρόπο ειλικρινή και προκλητικό, προς την αναζήτηση µιας αντιστοιχίας ανάµεσα στη φυσική πραγµατικότητα και την ηθική. Ηδη στη Γαλλία του 18ου αιώνα, η αποποίηση των ηθικών δεσµεύσεων -µέσα από µια πληθώρα ελευθεριαζόντων κειµένων- συνδέθηκε µε την έκφραση µιας νέας φιλοσοφίας. Και, βέβαια, η ιδιαίτερη σχέση της Γαλλίας µε τον έρωτα έχει µακρά παράδοση, αφού εδώ και εκατοντάδες χρόνια οι Γάλλοι παρουσιάζονται ως πρωτοπόροι στην ερωτική τέχνη, µέσα από τη λογοτεχνία, τη ζωγραφική, τα τραγούδια, το θέατρο και -εσχάτως- τον κινηµατογράφο.

Η Μέριλιν Γιάλοµ µε την ευρηµατική και τεκµηριωµένη µελέτη της µε τίτλο «Πώς οι Γάλλοι επινόησαν τον έρωτα - 900 χρόνια πάθος και ειδύλλιο» αναζητάει τις πηγές αυτής της ξεχωριστής σχέσης µέσα από µια διεξοδική περιδιάβαση στη λογοτεχνία και την ιστορία της Γαλλίας. Ξεκινώντας από τον αυλικό έρωτα και τους αρχετυπικούς εραστές Αβελάρδο και Ελοΐζα κατά τα χρόνια του Μεσαίωνα, η συγγραφέας ανιχνεύει τον τρόπο µε τον οποίο η γαλλική ιδέα για τον έρωτα εξελίχθηκε ιστορικά και µεταµορφώθηκε µέσα στους αιώνες, λαµβάνοντας πάντοτε υπόψη τα χαρακτηριστικά εκείνα που καθιστούν το ειδύλλιο στη Γαλλία διαφορετικό από οπουδήποτε αλλού στον κόσµο.

Πόθοι

Η Φαίδρα, η φανταστική ηρωίδα του Ρακίνα, ο κυνικός έρωτας στον Μολιέρο, η «Μαντάµ Μποβαρί» και η «Αισθηµατική αγωγή», ο «Σιρανό ντε Μπερζεράκ», ο Προυστ, ο Αντρέ Ζιντ, η Κολέτ, καθώς και ο έρωτας των υπαρξιστών Σιµόν ντε Μποβουάρ και Ζαν-Πολ Σαρτρ και το πάθος και ο πόθος στον γαλλικό κινηµατογράφο, ενσαρκώνουν τις διαφορετικές εκφάνσεις της ροµαντικής αβρότητας, της ελευθεριότητας, του έρωτα µεταξύ ανδρών και µεταξύ γυναικών, του υπαρξισµού και της ερωτοληψίας, καθώς και του πόθου τον 21ο αιώνα.

Εδώ ο έρωτας αναδύεται άλλοτε παιγνιώδης και εφήµερος, άλλοτε πάλι µαταιόδοξος και δαιµονικός, ενίοτε παράφορος και καταστροφικός ή ανιδιοτελής και ροµαντικός, µε τη συγγραφέα να καταφέρνει κάτι µοναδικό: να µας µυήσει στον αισθησιακό κόσµο των Γάλλων συγγραφέων της τελευταίας χιλιετίας και των λογοτεχνικών ηρώων τους.

Όπως είχε ισχυρισθεί κάποτε ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ, «ο έρωτας δεν είναι µόνο αίσθηµα, είναι και τέχνη». Και η παρούσα «χορταστική» έκδοση έρχεται αυτήν την υψηλή τέχνη όχι µόνο να τη χαρτογραφήσει και να την ερευνήσει. Αλλά και να την αποτυπώσει και να την εξυµνήσει – ακριβώς όπως της αξίζει..

Μέριλιν Γιάλομ
«Πώς οι Γάλλοι επινόησαν τον έρωτα - 900 χρόνια πάθος και ειδύλλιο» 
Μετάφραση: Δάφνη Κιούση
Εκδόσεις: Αγρα
Σελίδες: 406

Ακολουθήστε το ethnos.gr στο Instagram