Περιβαλλοντική αντίληψη του αστικού χώρου: Έρευνα για το κέντρο της Θεσσαλονίκης

Το νέο βιβλίο του Πάνου Κοσμόπουλου «Το Κέντρο της Θεσσαλονίκης» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μαλλιάρης Παιδεία, αφορά την διερεύνηση των υποκειμενικών «νοητικών εικόνων», στάσεων, απόψεων και αντιλήψεων, σχετικά με τα ακόλουθα θέματα:

Ποια περιοχή της Θεσσαλονίκης θεωρούν οι κάτοικοι ως «κέντρο» της πόλης.
Ποια χαρακτηριστικά στοιχεία αναγνωρίζουν και αποδίδουν σε αυτό.
Ποια είναι τα προβλήματα που διαπιστώνουν και τι προτείνουν για την επίλυσή τους.
Τι τους αρέσει, τι τους ενοχλεί και για ποιους λόγους στο κέντρο.

Είναι δεδομένο ότι τα αντιληπτικά ερεθίσματα οδηγούν στις νοητικές εικόνες και στις υποκειμενικές στάσεις.

Η έρευνα έγινε κάτω από το πρίσμα της περιβαλλοντικής κοινωνικής ψυχολογίας η οποία εξετάζει τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις των ανθρώπων με τον χώρο που τους περιβάλλει. Παρουσιάζονται και αναλύονται στοιχεία τα οποία συγκεντρώθηκαν με συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια και περιγράφουν υποκειμενικές θεωρήσεις και σημασιολογικές φορτίσεις όπως οι ίδιοι οι κάτοικοι τις εκφράζουν.

Το μεθοδολογικό εργαλείο A.S.S.A (Applied SocioSemiotic Analysis, Εφαρμοσμένη Κοινωνιο-Σημειωτική Ανάλυση), που πρωτοπαρουσιάστηκε μαζί με την θεωρία του Σ-Τόπου (1994), βοηθά στο να αποτυπώνεται μια πληρέστερη εικόνα για τα συγκεκριμένα στοιχεία που αναφέρονται.

Σχετικά με τις απόψεις, τα σχέδια, τις προτάσεις για την πόλη και ειδικότερα για το κέντρο της και τα έργα που προτείνονται ή έχουν ήδη εκτελεστεί από τις αρμόδιες αρχές, συχνά διαπιστώνουμε διαφορετικές απόψεις όχι μονάχα από έναν αριθμό κατοίκων, αλλά και ανάμεσα σε κοινωνικές ομάδες, γεγονός που είναι βέβαια και αναμενόμενο και εύκολα ερμηνεύσιμο. Ας ληφθεί επίσης υπόψη ότι η έρευνα διεξήχθη σε μια χρονιά έντασης για την Θεσσαλονίκη (Μετρό, Flyover, Δ.Ε.Θ., FSRU, κ.α.). Αυτά τα θέματα υπογραμμίζονται, και παράλληλα με τις εκφράσεις των προτιμήσεων και υποδείξεων, συνεισφέρουν σε μια πλήρη και ικανοποιητική εικόνα του «Κέντρου» της πόλης.

Επίσης, τα ελεύθερα επιγραμματικά σχόλια που περιλήφθηκαν στα ερωτηματολόγια, κατέδειξαν με έμφαση την ιεράρχηση των θεμάτων και των προβλημάτων όπως τα ιεραρχούν και τα αξιολογούν οι ίδιοι οι κάτοικοι. Πρέπει να αναφέρουμε εδώ, ότι αντίστοιχες κοινωνικές έρευνες με ερωτηματολόγια και σκίτσα των κατοίκων σχετικά με τα θέματα και τα προβλήματα του κέντρου της Θεσσαλονίκης, έχει διεξάγει ο συγγραφέας στις ακόλουθες χρονικές τομές: 1973-74, 1991, 2013, 2016, 2020, 2023. Είναι προφανές ότι η συγκριτική τους μελέτη, προσφέρει ένα ενδιαφέρον διαχρονικό ερευνητικό αντικείμενο.

Τονίζεται ότι εκτός από το επιστημονικό υπόβαθρο που αποτελούν τα συμπεράσματα της έρευνας, αποτελούν ταυτόχρονα και βάση για προβληματισμό και πιθανές ενέργειες από πλευράς των αρμόδιων αρχών κάθε επιπέδου, με στόχο την βελτίωση και την βιώσιμη, αειφόρο ανάπτυξη του Κέντρου της Θεσσαλονίκης.