Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Δύο διακρίσεις στα «Αδέσποτα Κορμιά» - «Ηθική ικανοποίηση» λέει η Ελίνα Ψύκου στο ethnos.gr

Επειτα από δέκα ημέρες προβολών, συζητήσεων, εικόνων και ιδεών που μας έφεραν αντιμέτωπους με την αλήθεια... γύρω μας και μέσα μας, το 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης ολοκληρώθηκε με την απονομή των βραβείων του, μια συγκομιδή από διακρίσεις που δόθηκαν στις ταινίες που ξεχώρισαν και σε όσες κέρδισαν τους κριτικούς και το κοινό. Τα «Αδέσποτα Κορμιά» της Ελίνας Ψύκου κέρδισαν δύο διακρίσεις, Amnesty International Special Mention και International Competition Special Mention. «Για εμένα, κάθε επιβράβευση αποτελεί μια ηθική ικανοποίηση και μεγάλη χαρά. Βοηθάει να εκτιμηθεί το έργο ενός δημιουργού και να τον εμπιστευτούν. Οσον αφορά την επιβράβευση που κέρδισε η ταινία στο φεστιβάλ, αντιλαμβάνομαι την επιτυχία αυτής της διάκρισης ως μια ουσιαστική νίκη. Για μένα αποτελεί σημαντικός λόγος περηφάνιας και ικανοποίησης ότι η ταινία προβλήθηκε χωρίς καμία παρέμβαση ή δυσάρεστες εκπλήξεις» λέει χαρακτηριστικά η ίδια στο ethnos.gr. 

Θέματα ζωής, θανάτου, συνόρων, ελευθερίας και θρησκείας εξετάζονται από την Ελίνα Ψύκου στο άλλοτε τρυφερό και συχνά συγκινητικό ντοκιμαντέρ της. Η σκηνοθέτις, η οποία στο παρελθόν έχει παρουσιάσει τα έργα «Η Αιώνια Επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά» και το βραβευμένο από την κριτική επιτροπή της Tribeca «Ο Γιος της Σοφίας», επικεντρώνεται σε μερικά από τα πιο αμφιλεγόμενα θέματα του κόσμου: το δικαίωμα στο θάνατο με υποβοηθούμενη αυτοκτονία, την άμβλωση και την εξωσωματική γονιμοποίηση. Αν και πολλοί δημιουργεί θα μπορούσαν να τα προσεγγίσουν αποκλειστικά από την οπτική γωνία της πρωτοπρόσωπης αφήγησης, η Ψύκου ανοίγει αυτά τα πεδία προς συζήτηση, δίνοντας επίσης φωνή σε όσους έχουν διαφορετική άποψη.

«Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίσαμε ήταν η αναζήτηση των χαρακτήρων που θα μοιραζόντουσαν τις δυνατές και προσωπικές τους ιστορίες αρχικά μαζί μας και στη συνέχεια δημόσια. Αυτή ήταν μια διαδικασία που απαιτούσε χρόνο και προσπάθεια, καθώς οι ομάδες έρευνας εργάζονταν ταυτόχρονα σε πολλές χώρες, όπως στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στην Ελβετία, στη Μάλτα, στη Βουλγαρία και ακόμη και στην Κύπρο. Με πολλές δυσκολίες, καταφέραμε σιγά-σιγά να ολοκληρώσουμε το παζλ και να βρούμε τους κατάλληλους χαρακτήρες για την ταινία μας. Επιπλέον, η πανδημία μάς καθυστέρησε, καθώς η παραγωγή επηρεάστηκε από την απαγόρευση των ταξιδιών και τους αυστηρούς περιορισμούς που επιβλήθηκαν. Τέλος, η διαχείριση και το μοντάζ του υλικού αποτέλεσαν μια ακόμα πρόκληση. Χρειαζόταν συγκέντρωση και δεξιότητα για να ενωθεί το υλικό και να δομηθεί με τρόπο που ν' αποδίδει την ουσία και το μήνυμα του ντοκιμαντέρ» υπογραμμίζει.

Και συνεχίζει: «Γενικά, μου αρέσει να δημιουργώ έργα που δεν περιορίζονται αυστηρά σ' ένα συγκεκριμένο είδος. Αν και είχα να ετοιμάσω ένα ντοκιμαντέρ, επιδίωξα να ξεφύγω από την παραδοσιακή νόρμα. Μου αρέσει να πειραματίζομαι με διαφορετικά είδη. Εχοντας ήδη δημιουργήσει δύο ταινίες μυθοπλασίας, ένιωσα την ανάγκη να ενσωματώσω στο ντοκιμαντέρ μου στοιχεία από αυτό το είδος. Μια μεγάλη πρόκληση ήταν να επικοινωνήσω αυτή την ιδέα στις γυναίκες που συμμετείχαν, καθώς δεν είχαν εμπειρία στην υποκριτική. Οταν πρότεινα στη Ρόμπιν να ερμηνεύσει και να χορέψει το τραγούδι "Papa Don't Preach" της Madonna, η αντίδρασή της ήταν θετική και με ενθάρρυνε να το πραγματοποιήσω, καθώς το τραγούδι και ο χορός την άρεσαν. Αυτό με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι η ιδέα μου μπορούσε να λειτουργήσει ακόμα καλύτερα απ' ό,τι περίμενα. Στο γύρισμα, η ερμηνεία της Ρόμπιν με εντυπωσίασε ακόμα περισσότερο, καθώς δεν είχαμε κάνει καμία πρόβα. Το αποτέλεσμα βγήκε εξαιρετικό και η ερμηνεία της νεαρής κοπέλας ήταν απόλυτα αυθεντική και αληθινή».

Το γεγονός ότι το «Αδεσποτα Κορμιά» βασίζεται σε προσωπικές μαρτυρίες όσων αναζητούν την ελευθερία, αναδεικνύει σε ποια πλευρά της συζήτησης βρίσκεται η Ψύκου. Ωστόσο, η απόφασή της να περιλάβει και αντίθετες απόψεις εμπλουτίζει το ντοκιμαντέρ, δημιουργώντας έναν πιο ενδιαφέροντα και πολυδιάστατο αφηγηματικό τρόπο. Μέσα από αυτήν την προσέγγιση, το έργο δεν αποφεύγει την πολυπλοκότητα των θεμάτων που παρουσιάζει, καθιστώντας το ακόμα πιο δυναμικό και εμβριθές. Η Ευρωπαϊκή Ενωση μπορεί να λειτουργεί συλλογικά, τουλάχιστον σε οικονομικό επίπεδο, αλλά όσον αφορά την ηθική, τα όρια είναι πιο χαλαρά. Συχνά αυτό οδηγεί ανθρώπους που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πατρίδα τους πάνω σε ιατρικά θέματα, ν’ αναζητούν βοήθεια σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Για την ίδια, όπως λέει, τα «Αδέσποτα Κορμιά» είναι ένα πολιτικό ντοκιμαντέρ καθώς, όπως απαντάει και μια από τις γυναίκες στο αρχικό παιχνίδι με τις λέξεις το σώμα είναι πολιτικό. 

«Μου προκάλεσε έντονο άγχος»

«Σήμερα, μια γυναίκα στην Ελλάδα αγωνίζεται για την ελευθερία της. Η ελευθερία αποτελεί θεμέλιο λίθο για να εκφράζουμε τις σκέψεις, τις ανησυχίες, τις πεποιθήσεις και την αλήθεια μας. Να μην φοβόμαστε να λέμε αυτό που μας προβληματίζει, αυτό που έχουμε ανάγκη, αυτό που νιώθουμε. Μετά το φινάλε της πρώτης προβολής, μία κυρία με ρώτησε για τον λόγο που επέλεξα έναν τόσο σκληρό τίτλο, που σύμφωνα με εκείνη συνδέεται με τα αδέσποτα σκυλιά - μία έννοια που εμπεριέχει κάτι βίαιο και σκληρό. Αντέδρασα λέγοντας ότι αυτή ήταν μια επιφανειακή ερμηνεία του τίτλου, καθώς το "αδέσποτο" μπορεί να περιγράφει κάποιον που περιφέρεται μόνος του, λίγο μελαγχολικό και σκληρό, ωστόσο σημαίνει και χωρίς δεσπότη, δηλαδή χωρίς αφέντη, και συνεπώς ελεύθερος» εξηγεί και προσθέτει: «Αν και κανείς δεν έχει καταφέρει να περιορίσει την ελευθερία μου, το γεγονός ότι αναγκαστήκαμε να αντιμετωπίσουμε την παρουσία της αστυνομίας στις προβολές μας ήταν ανησυχητικό. Αυτό δεν αντιπροσώπευε απλώς μια δυσάρεστη κατάσταση, αλλά μου προκάλεσε έντονο άγχος. Δε θα ήθελα ποτέ να βρεθούμε σε θέση όπου θ' αναγκαζόμαστε να λαμβάνουμε τέτοια μέτρα και ν' αναζητούμε λύσεις σε τέτοιες καταστάσεις» τονίζει.

Αργότερα, τη ρωτάω αν θ' άλλαζε κάτι από την ταινία, αν είχε τη δυνατότητα να γυρίσει τον χρόνο πίσω. «Δεν θ' άλλαζε απολύτως τίποτα. Ισως ακούγεται κάπως αλαζονικό, αλλά η διαδικασία του ντοκιμαντέρ έγινε μ' έναν τρόπο που από την αρχή μου φάνηκε αναπόφευκτος. Το τελικό αποτέλεσμα ανταποκρίνεται πλήρως στο όραμά μου. Ηθελα να παρουσιάσω μία ταινία που θ' ανοίξει συζήτηση και νομίζω ότι το κατάφερα. Είναι φυσικό να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις και αυτό ανοίγει τον δρόμο για κριτική, αλλά όχι για λογοκρισία». 

Η σκέψη πίσω από την αφίσα

Τα «Αδέσποτα Κορμιά» που βρέθηκαν στο στόχαστρο του Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Φιλόθεου εξαιτίας της αφίσας τους, την οποία χαρακτήρισε «βαθύτατα προκλητική για το θρησκευτικό συναίσθημα των χριστιανών της πόλης μας», έγιναν αφορμή για απαγόρευση συγκεντρώσεων από την ΕΛ.ΑΣ. γύρω από χώρους ενδιαφέροντος του φεστιβάλ στην πόλη, με σκοπό την αποτροπή επεισοδίων. «Αφού κάποιος παρακολουθήσει το ντοκιμαντέρ, θα συνειδητοποιήσει αμέσως ότι η αφίσα αποτυπώνει εξαιρετικά τα βασικά θέματα της ταινίας. Ήταν τόσο πολλά και ποικίλα που ήταν δύσκολο να συμπυκνωθούν σε μία εικόνα. Η σκέψη πίσω από την αφίσα είναι ότι η ζωή και ο θάνατος είναι μαζί. Βλέπουμε μια γυναίκα έγκυο που ετοιμάζεται να φέρει στον κόσμο ζωή, ενώ ταυτόχρονα ταυτόχρονα είναι καταδικασμένη σε θάνατο. Μέσα από αυτήν την εικόνα, αντικατοπτρίζεται μ' εξαιρετικό τρόπο η πολυπλοκότητα της σχέσης μεταξύ ζωής και θανάτου, καθώς και τα διάφορα πάθη που πέρασε, που περνά και που θα περάσει το ανθρώπινο σώμα, ιδίως το γυναικείο».

Αυτή την περίοδο, η Ελίνα Ψύκου είναι αφοσιωμένη στη δημιουργία μιας μίνι σειράς έξι επεισοδίων, βασισμένη στο βιβλίο "Ο ιατροδικαστής" του Βασίλη Βασιλικού και η οποία συμμετείχε στο 74ο Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου με σκοπό την αναζήτηση χρηματοδότησης. Η ιστορία διαδραματίζεται το 1973 κατά τη διάρκεια της χούντας και τα γυρίσματα έχουν προγραμματιστεί να γίνουν στην Ελλάδα, στην Ελβετία και την Ιταλία. Παράλληλα, ετοιμάζει την τρίτη της μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας, με τίτλο "Κληρονομικοί Φόβοι και Άλλες Ψευδαισθήσεις", και γι' αυτό ψάχνει χρηματοδότηση από το εξωτερικό. Εξαιτίας του περιορισμένου προϋπολογισμού για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση στη χώρα μας, η αναζήτηση χρημάτων εκτός Ελλάδας είναι αναπόφευκτη. Μετά την παγκόσμια πρεμιέρα στο 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, τα «Αδέσποτα Κορμιά» θα παρουσιαστούν στο CPH:DOX, ένα από τα πιο φημισμένα φεστιβάλ παγκοσμίως, ενώ από την Πέμπτη 28 Μαρτίου θα είναι διαθέσιμη στις κινηματογραφικές αίθουσες της χώρα μας μέσω της Cinedoc.