Οσκαρ 2025: Το «Conclave» και το «The Brutalist» τοποθετούν τη θρησκεία στο επίκεντρο των βραβείων - Είναι η αρχή μιας νέας τάσης;

Για χρόνια, τα Όσκαρ απέφευγαν να θίξουν ζητήματα πίστης, με την ετήσια απονομή των χρυσών αγαλματιδίων σπάνια να δίνει χώρο σε θρησκευτικές αφηγήσεις, αφήνοντας το συγκεκριμένο θέμα μακριά από τη λάμψη του κόκκινου χαλιού.

Η τελευταία ταινία που ασχολήθηκε με τη θρησκεία και κέρδισε το Όσκαρ καλύτερης ταινίας ήταν το «Spotlight» του 2015, που εστίασε στη δημοσιογραφική έρευνα της εφημερίδας The Boston Globe για τη συστηματική κακοποίηση παιδιών από καθολικούς ιερείς. Για να βρούμε μια ταινία με κεντρικό ήρωα έναν ιερέα που εντυπωσίασε την Ακαδημία, πρέπει να γυρίσουμε πίσω στο 1973, όταν ο «Εξορκιστής» του Γουίλιαμ Φρίντκιν απέσπασε δέκα υποψηφιότητες και κέρδισε Όσκαρ για το σενάριο και τον ήχο.

Οι ταινίες που φέρνουν τη θρησκεία στα Όσκαρ

Ωστόσο, φέτος φαίνεται πως κάτι αλλάζει. Δύο από τις πιο πολυσυζητημένες ταινίες της χρονιάς, το «The Brutalist» (δέκα υποψηφιότητες) και το «Conclave» (οκτώ υποψηφιότητες), τοποθετούν την πίστη στο επίκεντρο της αφήγησής τους. Παράλληλα, το «A Real Pain» είναι υποψήφιο για Καλύτερο Πρωτότυπο Σενάριο και Β’ Ανδρικό Ρόλο για τον Κίεραν Κάλκιν. Η ταινία ακολουθεί δύο Αμερικανοεβραίους ξαδέλφους, τον Ντέιβιντ και τον Μπέντζι, στο ταξίδι τους για την Πολωνία, όπου αναζητούν τις ρίζες τους και έρχονται αντιμέτωποι με διαφορετικές κοσμοθεωρίες. Ο συντηρητικός και πραγματιστής Ντέιβιντ συγκρούεται με τον αυθόρμητο και ατίθασο Μπέντζι, με φόντο μια ιστορική και συναισθηματικά φορτισμένη περιήγηση στο παρελθόν. Αποφεύγοντας τις εύκολες αφηγηματικές λύσεις, τις εντυπωσιακές σκηνές που θα έφερναν περισσότερα εισιτήρια και τα κλισέ, ο Άιζενμπεργκ παραδίδει ένα σφιχτοδεμένο σενάριο που εμβαθύνει στην εβραϊκή ταυτότητα, τη συλλογική μνήμη και την ενοχή που βαραίνει όσους γνωρίζουν ότι εκατομμύρια άνθρωποι χάθηκαν. Παράλληλα, καταφέρνει να αναδείξει την έννοια του πραγματικού πένθους και του αληθινού πόνου που κουβαλούν οι επόμενες γενιές – ακόμη και για ανθρώπους που δεν γνώρισαν ποτέ.

Το «Conclave», βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Ρόμπερτ Χάρις, εισχωρεί στα άδυτα του Βατικανού και αναδεικνύει τις πολιτικές ίντριγκες της Καθολικής Εκκλησίας. Με πρωταγωνιστή τον Ρέιφ Φάινς και ένα εξαιρετικό καστ, η ταινία συνδυάζει μυστήριο, ισχυρές προσωπικές συγκρούσεις και ανατροπές που κρατούν το κοινό καθηλωμένο. Ωστόσο, η συντηρητική πτέρυγα των Καθολικών βρίσκει την ταινία προκλητική, καθώς φωτίζει τις σκοτεινές πτυχές της εκκλησιαστικής εξουσίας.

Ακόμα πιο τολμηρό είναι το «The Brutalist». Η ιστορία διαδραματίζεται σε διάστημα 30 ετών, εξερευνά τη ζωή του Laszlo Toth, ενός ουγγρικής καταγωγής Εβραίου αρχιτέκτονα που επέζησε του Ολοκαυτώματος και, αφού μεταναστεύει στις ΗΠΑ με τη σύζυγό του, κυνηγώντας το αμερικανικό όνειρο, διασταυρώνεται με τον μυστηριώδη και πλουτοκράτη Harrison Lee Van Buren, για να εργαστεί σ' ένα εξαιρετικά φιλόδοξο μοντερνιστικό οικοδομικό έργο. Η ταινία, διάρκειας 3,5 ωρών, χρειάστηκε εφτά χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί, ενώ γυρίστηκε σε φιλμ VistaVision και 70 χιλιοστών, μία τεχνική που γνώρισε δόξες στις σινεμασκόπ χολιγουντιανές παραγωγές του '50, διαθέτει πρόλογο, είναι χωρισμένο σε δυο μέρη και επίλογο και 15λεπτο ενσωματωμένο διάλειμμα.

Τάση ή συγκυρία;

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ακόμη και η ρομαντική κομεντί «Bridget Jones: Mad About the Boy» αγγίζει, έστω επιφανειακά, ζητήματα πίστης. Παρόλο που η ταινία δεν είναι υποψήφια για Όσκαρ, σημειώνει επιτυχία στο box office. Σε μια συγκινητική σκηνή, η πρωταγωνίστρια, μετά τον θάνατο του συζύγου της, συγκρούεται με τον δάσκαλο του γιου της για τη μεταφυσική διάσταση της ζωής και του θανάτου. Αυτή η φαινομενικά απρόσμενη αναφορά στην πίστη μέσα σε μια feel-good ταινία αποτελεί ένδειξη της ευρύτερης στροφής του Χόλιγουντ προς πιο φιλοσοφικά και πνευματικά ερωτήματα.

Η ξαφνική άνθηση ταινιών που πραγματεύονται – άμεσα ή έμμεσα – τη θρησκεία μπορεί να συνδέεται με κοινωνικοπολιτικές αλλαγές, όπως η άνοδος της Χριστιανικής Δεξιάς στις ΗΠΑ. Ωστόσο, τόσο το «The Brutalist» όσο και το «Conclave» δύσκολα μπορούν να θεωρηθούν συντηρητικά αφηγήματα που θα ικανοποιήσουν τους θρησκευτικά σκληροπυρηνικούς. Αντιθέτως, προσεγγίζουν την πίστη με μια πιο περίπλοκη, συχνά κριτική, ματιά. Ίσως, λοιπόν, να βρισκόμαστε στην απαρχή μιας νέας κινηματογραφικής εποχής, όπου η θρησκευτική θεματολογία δεν αποφεύγεται, αλλά επανερμηνεύεται μέσα από σύγχρονες αφηγήσεις. Ο χρόνος θα δείξει αν αυτή η τάση είναι παροδική ή αν το Χόλιγουντ έχει βρει μια νέα, πιο βαθιά κινηματογραφική φωνή για την πίστη.