Η Κάλλας, ο Μινωτής, ο Κουν και τα μαγειρευτά της Κάκιας: Ένα λεύκωμα με μοναδικές ιστορίες για την Επίδαυρο

Ένα νέο λεύκωμα 200 σελίδων κυκλοφορεί φέτος το καλοκαίρι από τα εκπαιδευτήρια της «Ελληνογερμανικής Αγωγής» με την υπογραφή του δημοσιογράφου Φώτη Απέργη, αφιερωμένο στα 60 χρόνια ζωής των καλλιτεχνών στην Επίδαυρο, μέσα από ιστορίες που έμειναν αξέχαστες στην αυλή του «Λεωνίδα». Τίτλος του «Η Κάλλας, ο Μινωτής, ο Κουν και τα μαγειρευτά της Κάκιας».

«Σήμερα, ανήμερα της πρώτης θεατρικής πρεμιέρας στο αργολικό θέατρο την εποχή του Covid-19, των «Περσών» του Αισχύλου από το Εθνικό Θέατρο, παραθέτουμε την πρώτη επαφή του σκηνοθέτη της παράστασης Δημήτρη Λιγνάδη με την Επίδαυρο -όπως αυτή αποτυπώθηκε από τον ίδιο μέσα από την αφήγησή του όπως τη συναντάμε στο λεύκωμα- ο οποίος επιστρέφει για πολλοστή φορά στην Επίδαυρο μεν, αλλά για πρώτη ως Καλλιτεχνικός Διευθυντής της πρώτης σκηνής της χώρας.

"Εδώ είναι το χωριό Λυγουριό" είπε ο πατέρας μου και, λες και ήμασταν συνεννοημένοι, ο αδελφός μου κι εγώ σκάσαμε στα γέλια. Ήμασταν παιδιά και για κάποιον λόγο το όνομα μας φάνηκε αστείο. Εκείνη την εποχή είδα για πρώτη φορά παράσταση στο αρχαίο θέατρο, τον "Οιδίποδα επί Κολωνώ" με τον Μινωτή. Ήμουν μόλις δέκα χρονών, αλλά ενθουσιάστηκα, ίσως γιατί ο πατέρας μου είχε κιόλας φροντίσει να φτιάξει γύρω μας ένα εικονοστάσι με τους μεγάλους της ποίησης, χωρίς ωστόσο να μας τους επιβάλλει. Τότε, περνούσαμε όλα μας τα καλοκαίρια στην Παλιά Επίδαυρο. Πριν γίνει η επιχωμάτωση, η θάλασσα έφτανε ως εκεί που βρίσκονται σήμερα οι καφετέριες. Νοικιάζαμε ένα σπίτι και πηγαίναμε συνήθως σ' ένα κέντρο που λεγόταν "Ο Παράξενος". Ύστερα ήρθε η εφηβεία, τα σέβεντις, οι έρωτες και βεβαίως οι παλιές ντισκοτέκ, οι Εσπερίδες, οι λεγόμενες Πορτοκαλιές και κατόπιν το Καπάκι. Ουρές τα αυτοκίνητα, έκλειναν το στενό δρομάκι έξω από το μαγαζί, όπου άνοιγαν τις σαμπάνιες με κιβώτια και άνθρωποι από κάθε κοινωνική τάξη χόρευαν παρέα έως το ξημέρωμα. Και βέβαια, στο Λυγουριό πηγαίναμε στου "Λεωνίδα".

Η πρώτη εικόνα που ανακαλώ είναι τού Αλέξη Μινωτή στο γωνιακό τραπέζι του μ' ένα χάρτινο τραπεζομάντιλο βαλμένο σαν πετσέτα γύρω από τον λαιμό του. Δεν φανταζόμουν ακόμα ότι θα τον είχα δάσκαλο στη Δραματική Σχολή του Εθνικού. Και τι δάσκαλο! Εκείνα τα χρόνια οι σκηνοθέτες ήταν πολύ αυστηροί. Δεν συζητούσες με τον σκηνοθέτη, εκτελούσες. Ειδικά ο Μινωτής ήταν αυστηρότερος όλων, ακόμα και αν σε είχε επιλέξει με αγάπη. Κάποτε διέκοψε τη δοκιμή και με ρώτησε: "Λιγνάδη, ποιους καθηγητές έχεις στη σχολή;", του απάντησα: "Μόλις τελειώσει η πρόβα, θα πας να τους βρεις έναν-έναν και θα τους πεις εκ μέρους μου ότι έχουν αποτύχει". Είχα στοιχηματίσει από μέσα μου πως, ό,τι και αν έκανε, δεν επρόκειτο να λυγίσω. Τον θαύμαζα και τον αγαπούσα, όπως όλοι» σημειώνει αρχικά ο Δημήτρης Λιγνάδης.

«Στην Επίδαυρο πρωτοέπαιξα πολύ μικρός – ήδη από τον πρώτο χρόνο στη Δραματική Σχολή. Μετά από κάθε πρόβα, ερχόμουν πεινασμένος στου "Λεωνίδα" και διάλεγα πάντα κοτόπουλο με πατάτες. Οι προτιμήσεις μου εποίκιλαν με τα χρόνια, η αφοσίωσή μου στο μαγαζί μένει ακλόνητη. Είναι μια από τις παράπλευρες ωφέλειες της Επιδαύρου. Εκεί έχουμε γιορτάσει επιτυχίες και έχουμε παρηγορηθεί για αποτυχίες, με την ωραία προτομή του Φωτόπουλου να μας υποδέχεται στην ίδια πάντα κομβική θέση. Η οικογένεια Λιακόπουλου είναι μια απλή, ελληνική και συγχρόνως ιστορική για το θέατρο οικογένεια. Το μαγαζί της ανήκει στη ζωντανή παράδοση του αρχαίου δράματος. Θα ήθελα να κρατήσει τον αυθεντικό του χαρακτήρα, την ίδια αξιακή επιλογή για τις φωτογραφίες που κρεμά, να παραμείνει ένα είδος ιστορικού διοδίου, να μη γίνει πιο μαζικό απ' ό,τι του αξίζει. Και, γνωρίζοντας τους γιους του Λεωνίδα, είμαι βέβαιος ότι έτσι θα συνεχίσει» συμπληρώνει.

Ο Φώτης Απέργης επιμελητής του λευκώματος, στον πρόλογό του χαρακτηριστικά αναφέρει: «Οι ιστορίες του βιβλίου µε συγκίνηση και χιούµορ αποτυπώνουν τον αγώνα και την αγωνία των ηθοποιών, αλλά και την έγνοια των Λυγουριωτών για τον τόπο και το παρελθόν του. Την αλληλοϋποστήριξη της πνευµατικής προσπάθειας και του καθηµερινού µόχθου, µε σκηνικό ιστορικές καλλιτεχνικές στιγµές στο κορυφαίο αρχαίο θέατρο του κόσµου. Η µεταβολή των συνθηκών στο φεστιβάλ και στην κοινωνική ζωή στο πέρασµα των δεκαετιών δεν διέρρηξε τους δεσµούς της θεατρικής οικογένειας µε την κατ' εξοχήν αγροτική κοινότητα της Επιδαύρου. Αντίθετα, άντεξαν οι δεσµοί αυτοί, γιατί βασίζονται όχι µόνο στην ανάγκη, αλλά κυρίως στις αξίες του νεότερου συλλογικού µας µύθου, που αντέχει επίσης παρά την υποτίµησή του.

Αντίθετα απ’ ό,τι συµβαίνει στη σύγχρονη βιοµηχανία του τουρισµού και της ψυχαγωγίας, εδώ δεν υπάρχουν «δηµοφιλείς προορισµοί», αλλά αγαπηµένοι τόποι, στους οποίους οι άνθρωποι πάντα επιστρέφουν – έστω και µετά από 18 χρόνια: ό,τι ακριβό περιέχουν, ξαναβρίσκει την εικόνα του ανόθευτη. Εδώ, επίσης, το δέος απέναντι στην καλλιτεχνική πράξη δεν σηµαίνει και θάµπος µπροστά στον καλλιτέχνη-σταρ. Αντίθετα, τη συνωµοτική κατάδυση στα διαχρονικά κείµενα ακολουθεί πάντα η συντροφική ανάδυση της γιορτής, που µοιράζονται καλλιτέχνες και κοινό. Εδώ, τέλος, οι άνθρωποι του πολιτισµού έχουν καλύτερη καθηµερινότητα, γιατί οι άνθρωποι της καθηµερινότητας έχουν πολιτισµό».

Λίγα λόγια για το λεύκωμα

Για πρώτη φορά τόσοι σημαντικοί και δημοφιλείς καλλιτέχνες και διανοούμενοι (Γιώργος Αρμένης, Κώστας Γεωργουσόπουλος, Αντιγόνη Γλυκοφρύδη, Στεφανία Γουλιώτη, Κατερίνα Ευαγγελάτου, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, Νίκος Καραθάνος, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Γιώργος Κιμούλης, Λένα Κιτσοπούλου, Λυδία Κονιόρδου, Στάθης Λιβαθινός, Δημήτρης Λιγνάδης, Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Αμαλία Μουτούση, Γιάννης Μπέζος, Μανουέλλα Παυλίδου, Εύα Νάθενα, Μαρία Ναυπλιώτου, Λευτέρης Παυλόπουλος, Δημήτρης Πιατάς, Κώστας Τσιάνος, Πέτρος Φιλιππίδης, Διονύσης Φωτόπουλος και Αιμίλιος Χειλάκης) ανταποκρίνονται στην πρόσκληση της «Ελληνογερμανικής Αγωγής» προσφέροντας απλόχερα τις ανέκδοτες προσωπικές μαρτυρίες τους, με σκοπό τη δημιουργία ενός πρωτότυπου θεατρικού λευκώματος, με στίγμα ιστορικό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό.

Ποια παράσταση είχε τέτοια κοσμοπλημμύρα, ώστε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Κωνσταντίνος Τσάτσος αναγκάστηκαν να καθίσουν σε δύο καρέκλες μπροστά στους τραγωδούς. Πότε και για χάρη ποιας διασημότητας ηλεκτροδοτήθηκε το Λυγουριό. Ποιο φαγητό άρεσε στην Κατίνα Παξινού να σερβίρει η ίδια στους άλλους ηθοποιούς. Ποιοι τραγωδοί μετά τις πρόβες ξενυχτούσαν παίζοντας σκάκι ή παντομίμα. Πώς βρέθηκε ο νεαρός Διονύσης Φωτόπουλος να κατασκευάζει ένα ξίφος, για να το χρησιμοποιήσει η Μαρία Κάλλας στην παράσταση της «Νόρμα». Ποια περίοδο υπήρξε «άβατο» η ταβέρνα «Λεωνίδας» και για ποιους. Τι είχαν ζητήσει ο Σπύρος Ευαγγελάτος και ο Κώστας Τσιάνος από τους ηθοποιούς τους, σε περίπτωση που κάποιοι συντηρητικοί θεατές αποφάσιζαν να αντιδράσουν στις, τολμηρές για την εποχή, θεατρικές προτάσεις τους. Πώς είχε επικρίνει ο Αλέξης Μινωτής σε μια πρόβα τον νεαρό μαθητή του Δημήτρη Λιγνάδη. Ποια σπουδαία τραγωδός δέχτηκε ν’ αρχίσει η πρόβα πιο αργά, για να παρακολουθήσουν οι νέοι του χορού το Ευρωμπάσκετ. Ποιο τοπικό γλυκό άρεσε στον Φρανσουά Μιτεράν, αλλά και ποια απρόοπτα έζησαν στου «Λεωνίδα» ο Πίτερ Χολ, ο Τζόρτζιο Αρμάνι και ο Ίβο Βαν Χόβε.

Γιατί η Αμαλία Μουτούση διέκοψε στην πρεμιέρα της παράστασης του Λευτέρη Βογιατζή τον κομμό της Αντιγόνης και ξάπλωσε για λίγο μπροστά στους θεατές. Τι προσευχόταν μεσ’ στην αγωνία της η Μαρία Ναυπλιώτου πριν από την πρεμιέρα των «Φοινισσών». Αυτές είναι μόνο μερικές από τις άγνωστες πτυχές που έρχονται στο φως για πρώτη φορά μέσα από τις απολαυστικές αφηγήσεις 26 καταξιωμένων ανθρώπων του θεάτρου. Ιστορίες γεμάτες συγκίνηση αλλά και χιούμορ, που τις έζησαν οι ίδιοι στη διάρκεια έξι δεκαετιών συμμετέχοντας στις παραστάσεις αρχαίου δράματος στην Επίδαυρο.

Η πρωτοβουλία της έκδοσης και η παραγωγή της ανήκει στην «Ελληνογερμανική Αγωγή». Με την πεποίθηση ότι η παιδεία και ο πολιτισμός συνδέονται στην ταυτότητα ενός σύγχρονου εκπαιδευτικού οργανισμού, η «Ελληνογερμανική Αγωγή» μέσα από την έκδοση αυτή επιδιώκει να αναδείξει την έγνοια της κοινωνίας της Επιδαύρου για τον τόπο της και την ιστορία του, όσο και τον αγώνα και την αγωνία του θεατρικού κόσμου απέναντι στο δημιουργικό του έργο.

Οι περισσότερες από τις ιστορίες του βιβλίου έχουν ως επίκεντρο την αυλή του «Λεωνίδα». Οικοδέσποινα της ονομαστής ταβέρνας μαζί με τους δύο γιους της, Νίκο και Γιώργο Λιακόπουλο, η Κάκια Λιακοπούλου ιστορεί τους σταθμούς ζωής αυτών των 60 χρόνων μαζί με την ευρύτερη οικογένεια των καλλιτεχνών τιμώντας τη μνήμη του Λεωνίδα Λιακόπουλου. Η έκδοση είναι εμπλουτισμένη με δεκάδες από τις ιστορικές φωτογραφίες, με τα αυτόγραφα και τις αφιερώσεις των πρωταγωνιστών στους τοίχους του εστιατορίου, τις οποίες η «Ελληνογερμανική Αγωγή» ψηφιοποίησε αποκλειστικά για την παρούσα έκδοση.

Σκοπός της έκδοσης αυτής είναι να αποτελέσει τεκμήριο της διαχρονικής αλληλοϋποστήριξης της πνευματικής προσπάθειας και του καθημερινού μόχθου, με σκηνικό ιστορικές καλλιτεχνικές στιγμές στο κορυφαίο αρχαίο θέατρο του κόσμου. Στιγμές που έχουν σφραγίσει τις ζωές πολλών ανθρώπων και τις οποίες φυλάσσουν πολύτιμες στη μνήμη τους σημαντικοί σκηνοθέτες, ηθοποιοί κ.ά., οι οποίοι και ξεδιπλώνουν τις αναμνήσεις τους στον δημοσιογράφο Φώτη Απέργη.

Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη προλογίζοντας το λεύκωμα επισημαίνει: «Αυτή η πρωτότυπη μελέτη, στην οποία καταγράφεται ένα σημαντικό μέρος της σύγχρονης ιστορίας του ελληνικού θεάτρου, ανοίγει ένα τεράστιο παράθυρο μπροστά στα μάτια μας, για να δούμε το καθημερινό πρόσωπο εκείνων που στο θέατρο της Επιδαύρου ποιούν ήθος». To λεύκωμα διατίθεται από την «Ελληνογερμανική Αγωγή» χωρίς χρέωση σε περιορισμένο αριθμό σε έντυπη μορφή. Θα είναι επίσης διαθέσιμο διαδικτυακά στη διεύθυνση www.ea.gr.