ΕΜΣΤ: Είδαμε τη νέα έκθεση «Modern Love» που εστιάζει στην αγάπη στα χρόνια του ύστερου καπιταλισμού και των social media

«Modern Love» είναι ο τίτλος της έκθεσης με την οποία ξεκινά ο χειμερινός - εαρινός εκθεσιακός κύκλος του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, εστιάζοντας στην ψηφιακή τεχνολογία και στο Διαδίκτυο, στην επιρροή τους στις σύγχρονες κοινωνίες και στη σχέση τους με την εργασία, το σώμα και το λόγο. Συμμετέχουν πέντε Έλληνες και δεκαεννιά διεθνείς καλλιτέχνες από δεκατέσσερις χώρες. «Είναι μια έκθεση που ήθελα να κάνω εδώ και πάρα πολύ καιρό, περίπου δέκα χρόνια» επισήμανε η καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ Κατερίνα Γρέγου, σε συνάντηση που είχε με δημοσιογράφους, το μεσημέρι της Τετάρτης (14/12).   

Το Modern Love (H αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας) είναι μια έκθεση για την αγάπη και τους στενούς ανθρώπινους δεσμούς στα χρόνια του ύστερου καπιταλισμού, της παγκοσμιοποίησης, της ψηφιακής διασύνδεσης και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Διερευνά πώς η ψηφιακή τεχνολογία και η σύγχρονη οικονομία έχουν μετασχηματίσει το συναίσθημα και τις κοινωνικές σχέσεις και πώς η εμπειρία του εικονικού καταλύει τα όρια μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου. «Είμαι από τους ανθρώπους που πιστεύει ότι η τεχνολογία δεν είναι ούτε κακή, ούτε καλή. Είναι ένα εργαλείο. Το πως όμως χρησιμοποιείται η τεχνολογία, και από ποιους, είναι αυτό το οποίο έχει τις προεκτάσεις του καλού και του κακού. Ήθελα, λοιπόν, να κάνω μια έκθεση η οποία με κριτική ματιά θ' αναλύσει όλα αυτά τα θέματα» πρόσθεσε κ. Γρέγου. 

Η έκθεση εξετάζει πώς το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν, από τη μία, διευκολύνει την έκφραση διαφορετικών ταυτοτήτων και εναλλακτικών τρόπων ύπαρξης και κατασκευής του εαυτού και πώς, από την άλλη, παίζουν επιβαρυντικό ρόλο στην καλλιέργεια παθολογιών, όπως ο ναρκισσισμός, η εμμονή αυτοπροβολής, η ψηφιακή εξάρτηση και η εμπορευματοποίηση του συναισθήματος. Μελετά πώς η διαπλοκή της πραγματικότητας, του εικονικού και της φαντασίας, δημιουργεί πολύπλοκες ψυχολογικές και διαπροσωπικές καταστάσεις και εμπλοκές. Καταγράφει κοινωνικά πρότυπα και προκλήσεις, καθώς και τις δυνατότητες που παρουσιάζει το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσον αφορά τις πιο οικείες και κοντινές μας σχέσεις. Είναι μια έκθεση για την ενσώματη εμπειρία του ψηφιακού και την ασώματη εμπειρία της εγγύτητας στη σημερινή εποχή, μετά την πανδημία, στα χρόνια των ψυχρών οικειοτήτων.

Ένα μεγάλο μέρος της έρευνας της Μαρίας Μαυροπούλου για τη σειρά «Family Portraits», που παρουσιάζεται στην έκθεση, βασίστηκε σε στατιστικές για τη χρήση του Διαδικτύου και των συνδεόμενων συσκευών. Το έργο της περιλαμβάνει νέες, διευρυμένες μορφές της φωτογραφικής εικόνας, όπως την εικονική πραγματικότητα και τη χρήση στιγμιότυπων οθόνης. Η αισθητική της κινείται στα όρια ανάμεσα στο αληθοφανές και το μη αληθοφανές, το ενδεχόμενο και το μη πραγματοποιήσιμο, το τυχαίο και το κατασκευασμένο. Το «Family Portraits» βραβεύτηκε στο 60ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης (2019).

Zητήματα φεμινισμού και queer ταυτότητας

Παράλληλα, τo έργο «Niche Content for Frustrated Queers» (Εξειδικευμένο περιεχόμενο για ζορισμένους queer) της Marijke de Roover διερευνά την επιτελεστικότητα της ταυτότητας και εστιάζει σε ζητήματα φεμινισμού, queer ταυτότητας, σεξουαλικότητας και επιθυμίας καταφεύγοντας σε εικονογραφία και γλώσσα που αντλεί από την κουλτούρα του Διαδικτύου και της βιομηχανίας της διασκέδασης. Τα αιχμηρά μιμίδια της De Roover καθρεφτίζουν την απαισιοδοξία, την ανασφάλεια και τον αυτοσαρκασμό των μιλένιαλ. Αντανακλούν την πίεση του κοινωνικού περίγυρου, την εμμονή με την αναπαράσταση του εαυτού, τη δυσκολία προσαρμογής στις νόρμες, για παράδειγμα της ομορφιάς. 

Παρόμοια κινείται και ο Mahmoud Khaled, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην κατασκευή της ανδρικής και της queer ταυτότητας. Σ' έναν κόσμο που διαμορφώνεται και βιώνεται όλο και περισσότερο από διαμεσολαβημένες και εικονικές συναλλαγές, το έργο «Do You Have Work Tomorrow?» (Δουλεύεις αύριο;) αποτελείται από 32 στιγμιότυπα οθόνης ενός σκηνοθετημένου διαλόγου στην αντρική γκέι εφαρμογή γνωριμιών Grindr. Καθώς ο διάλογος προχωρά, αποκαλύπτονται πολιτικές αποχρώσεις που παραπέμπουν στο περιβάλλον ενός Καΐρου σε πολιτικό αναβρασμό και καθεστώς επιτήρησης. Το έργο συνιστά ένα σχόλιο για την τομή ανάμεσα στην ιδιωτική και τη δημόσια ζωή, για τις χειραφετητικές δυνατότητες του ψηφιακού και, τελικά, για τη φύση των εικονικών συναντήσεων που ίσως γίνουν πραγματικές, ίσως και όχι.

Το «TLDR» προέκυψε από συνεντεύξεις και εργαστήρια που πραγματοποίησε η Candice Breitz στο Κέιπ Τάουν με μια κοινότητα σεξεργατών/τριών συνδεδεμένη με την οργάνωση SWEAT, Sex Workers Education & Advocacy Taskforce. Το έργο αναπτύσσεται σε δύο αίθουσες. Στην πρώτη, ο 12χρονος Xanny Stevens αφηγείται με παιδική ειλικρίνεια μια αληθινή ιστορία, η οποία υπογραμμίζει το ζωτικό διακύβευμα πίσω από τον διεθνή αγώνα των σεξεργατών για βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Στη δεύτερη αίθουσα, ακούγονται πρωτοπρόσωπες μαρτυρίες των σεξεργατών που περιγράφουν την εργασία τους και διατυπώνουν τους κοινούς τους στόχους ως ακτιβίστριες και ακτιβιστές. Το «TLDR» αναστοχάζεται για τη σχέση μεταξύ λευκότητας, προνομίων και ορατότητας. Θίγει επίσης τη συχνά δύσκολη σχέση μεταξύ τέχνης και ακτιβισμού και αναρωτιέται πώς καλλιτέχνες που ζουν προνομιούχες ζωές μπορούν να ενισχύσουν τις εκκλήσεις για κοινωνική δικαιοσύνη και να εκπρο σωπήσουν αποτελεσματικά περιθωριοποιημένες κοινότητες. 

H αμήχανη ισορροπία ανάμεσα στην προσωπικότητά μας και την τεχνητή νοημοσύνη

Τα δύο έργα που παρουσιάζει η Ariane Loze στην έκθεση «Modern Love» πραγματεύονται με λεπτό χιούμορ την αμήχανη ισορροπία ανάμεσα στην προσωπικότητά μας και την τεχνητή νοημοσύνη. Το έργο «Our Cold Loves» (Οι ψυχροί μας έρωτες) επικεντρώνεται στο πεδίο των διαδικτυακών εφαρμογών γνωριμιών. Διαφορετικοί στερεότυποι χαρακτήρες, τους οποίους υποδύεται η καλλιτέχνιδα, ανταλλάσσουν μηνύματα προσπαθώντας να προσελκύσουν συντρόφους. Μεταξύ τους, ένας αλγόριθμος, τον οποίον επίσης υποδύεται η Loze, ποσοτικοποιεί παράγοντες που επιδρούν στην ερωτική έλξη. To έργο πραγματεύεται τους κρυφούς μηχανισμούς λειτουργίας των εφαρμογών γνωριμιών και την ψευδαίσθηση του έρωτα στην οποία βασίζεται η λειτουργία τους.

Στο «If you didn't choose A , you will probably choose B» (Αν δεν διάλεξες το Α, μάλλον θα διαλέξεις το Β), επίσης, παρακολουθούμε μια γυναίκα στις καθημερινές της ασχολίες, ενώ οι προσωποποιημένοι αλγόριθμοι των δικτυακών της εφαρμογών, όλοι με το δικό της πρόσωπο, αμφισβητούν ή επιβεβαιώνουν τις δηλώσει ς της, προλαβαίνουν τις κινήσεις της, αποτολμούν εναλλακτικές προτάσεις, λαμβάνοντας υπόψη τα αγαθά που έχει παραγγείλει, τις σειρές που έχει δει, τις ερωτικές αποφάσεις της.

Στο πλαίσιο της έκθεσης θα πραγματοποιηθεί περφόρμανς από την Ariane Loze, όπου το κοινό θα κληθεί να επαναλάβει τους διαλόγους του έργου, σ' ένα παιχνίδι ρόλων με πρόθεση τη δημιουργία αμήχανων συναναστροφών στον πραγματικό χώρο. Η Ariane Loze έχει αναπτύξει μια μονοπρόσωπη μέθοδο εργασίας και παραγωγής οπτικοακουστικών έργων που ονομάζει MOWN - Movies on my own, αναλαμβάνοντας μόνη της το σενάριο, την φωτογραφία, την σκηνοθεσία και την ηθοποιία. Διαταράσσει έτσι τους συμβατικούς κώδικες της κινηματογραφικής αφήγησης, υπονοώντας πως, μολονότι ο ναρκισσισμός είναι κυρίαρχη συμπεριφορά, δεν είμαστε τόσο διαφορετικοί όσο πιστεύουμε.

Στα έργα αυτά, μέσα από το μοντάζ επιχειρεί να εγκαθιδρύσει μια σχέση μεταξύ των χαρακτήρων της ταινίας και της αρχιτεκτονικής. Τα έργα της Loze βάζουν τον θεατή σ' έναν ενεργό ρόλο και τον καλούν να ανασυνθέσει μόνος του την ιστορία, μέσα από τις βασικές αρχές της κινηματογραφικής αφήγησης. Το γύρισμα των ταινιών γίνεται πάντα δημόσια ως αυτόνομη περφόρμανς.

Εγκαίνια της έκθεσης

Η έκθεση «Modern Love» δανείζεται τον υπότιτλό της από το βιβλίο της Eva Illouz, «Cold Intimacies: The Making of Emotional Capitalism», που αναλύει πώς οι σύγχρονες στενές, οικείες σχέσεις καθορίζονται όλο και περισσότερο από οικονομικά και πολιτικά μοντέλα διαπραγμάτευσης και ανταλλαγής. Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσσος κατάλογος σχεδιασμένος από τη Rafaela Drazic, σε επιμέλεια Κατερίνας Γρέγου και Θεόφιλου Τραμπούλη και είναι προϊόν μιας συνεχιζόμενης έρευνας και έρχεται στο ΕΜΣΤ, έπειτα από παρουσιάσεις στο Museum fur Neue Kunst - Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Φράιμπουργκ στη Γερμανία, στην Kunsthalle του Ταλίν, στο IMPAKT Media Organization και το Μουσείο Centraal στην Ουτρέχτη. 

Στα εγκαίνια της έκθεσης, την Πέμπτη 15 Δεκεμβρίου, θα παρουσιαστεί στις 21:00 η περφόρμανς της Marijke De Roover, Live, Laugh, Limerence (Μια όπερα buffa σε τέσσερις πράξεις), στον εκθεσιακό χώρο του ισογείου του μουσείου. Η οπερατική αυτή παράσταση είναι ένα δηκτικό σχόλιο για τον τρόπο με τον οποίο χορογραφούμε και οργανώνουμε πολιτισμικά την αναπ αράσταση της αγάπης μέσα από ετεροκανονικές δομές. Το έργο αξιοποιεί με απολαυστικό τρόπο όλα τα κλισέ των ρομαντικών κομεντί, του μουσικού θεάτρου, της όπερας, του καραόκε και του Hollywood.