Μάνος Χατζιδάκις: 25 χρόνια χωρίς τα λόγια και τις σκέψεις του (vids)

Ήταν μια μέρα σαν αυτή -15 Ιουνίου 1994- και ο μοναδικός, ευφυής και ακούραστος Μάνος, ο Χατζιδάκις που μας λείπει τόσο πολύ, θα κοιμόταν για πάντα στην «Οδό Ονείρων». Ήταν μια μέρα σαν αυτή όπου όλα τα ραδιόφωνα μετέδιδαν τα τραγούδια του σε ατελείωτα αφιερώματα. Ήταν εκείνο το απόγευμα στο οποίο έκανα τη ραδιοφωνική εκπομπή μου και έκλαιγα on air, με το μικρόφωνο ανοιχτό. Είκοσι πέντε χρόνια χωρίς τον Μάνο, είναι πάρα πολλά. Μια ζωή ολόκληρη…

Μας έμειναν, όμως, στο μυαλό οι δράσεις του, οι σκέψεις του, η ταχύτητα του εγκεφάλου του. Έχουμε κληρονομιά τις απόψεις του, τις οποίες κουβαλάμε ακόμα μέσα μας σαν φυλαχτά, εκείνες που θα έπρεπε να τις έχουμε σκαλίσει σε μάρμαρο για να τις βλέπουμε συνέχεια και να υπέχουν τον ρόλο νόμων στις ζωές μας.

Κι όλα αυτά ενώ το βαλς των χαμένων ονείρων μας συνεχίζεται, ας θυμηθούμε κάποια από αυτά που έχει πει, αφού ο «Μεγάλος Ερωτικός», είναι πάντα εδώ, παρών. Μέσα από τον πάντοτε επίκαιρο δημόσιο λόγο του, ο οποίος διαπνεόταν από αξίες μοναδικές.

Σε μία συνέντευξη, στο τέλος της δεκαετίας του '70, ο Μάνος ρωτήθηκε για το «τι φοβάστε περισσότερο;». Εκείνος χαμογέλασε -πικρά- και, ανάμεσα στα υπόλοιπα, είπε για τον μεγαλύτερο φόβο της ανθρωπότητας: «Τον φασισμό και τους φασίστες. Τον έζησα μικρός και, κρίνοντας από διάφορες συμπεριφορές, τον βλέπω να ξανάρχεται. Παγκοσμίως … Όποιος δεν φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει ότι του μοιάζει. Και η πιθανή προέκταση του αξιώματος είναι να συνηθίσουμε τη φρίκη και να μας τρομάζει η ομορφιά».

«Ποτέ δεν πρόκειται να τελειώσει η ανθρώπινη περιπέτεια, αλλά και η ανθρώπινη ευπιστία. Πάντα ο άνθρωπος θα πιστεύει πως τα όνειρά του θα δικαιωθούν. Αλλά και πάντα θα αγνοεί πως ο ίδιος καταστρέφει τα όνειρά του με το να ξυπνά κάθε πρωί. Κάθε πρωί κι όχι για πάντα, μια και μόνη φορά».

Εκείνος μίλησε για όνειρα, την ίδια στιγμή κατά την οποία μια «εφημερίδα» τον αποκαλούσε με χυδαίες εκφράσεις: «Η παραδημοσιογραφία είναι κάτι σαν παρακρατική οργάνωση, αλλά δεν έχει σχέση με το κράτος. Αντίθετα, πολλές φορές το πολεμάει. Ανθεί σε περιόδους παρακμής και με την επιπόλαια ανοχή της επισήμου Δημοσιογραφίας. Κύριος σκοπός της είναι ο εκφοβισμός, υπηρετώντας σκοτεινά ή ευτελή συμφέροντα... Η παραδημοσιογραφία υπάρχει, λειτουργεί και επιβάλλεται. Ανεύθυνη και αντιπαθητική», είχε σημειώσει ο Χατζιδάκις. Και είχε, για άλλη μια φορά, δίκαιο.

«Το τραγούδι μου είναι μια μυστική πηγή, μια στάση πρέπουσα και ηθική απέναντι στα ψεύδη του καιρού μας» είχε γράψει στο βιβλίο του «Ο καθρέφτης και το μαχαίρι» - εκδόσεις Ίκαρος, 1988.

«Οδός Ονείρων», 1962, Θέατρο Μετροπόλιταν, κείμενα – σκηνοθεσία Αλέξης Σολομός: «Ηθοποιός σημαίνει φως. Είναι καημός πολύ πικρός και στεναγμός πολύ μικρός». Και εκεί ερχόταν μια διαπίστωση για δάκρυα, με τη φωνή του Γιώργου Μαρίνου: «Κάθε κήπος έχει μια φωλιά για τα πουλιά. Κάθε δρόμος έχει μια καρδιά για τα παιδιά».

Ο ίδιος είχε πει σοφά μέσα στην απλότητά του: «Η παράσταση δεν είναι φώτα, δεν είναι σκηνικό, είναι οι άνθρωποι εσείς κι εγώ».

Ο Μάνος ακουγόταν ή διαβαζόταν κάποιες φορές ως «αιρετικός», αλλά η πραγματικότητα είναι ότι κοπανούσε αλήθειες στα μούτρα της καθεστηκυίας τάξης, στο πρόσωπο της κοινωνίας που κοιμόταν βαθιά: «Ο μύθος των Χριστουγέννων κρατιέται με τη βία απ' τα παράθυρα και από τις πόρτες, κρεμασμένος σε πανύψηλα κι αφιλόξενα σύγχρονα σκυθρωπά κτίρια. Τον συντηρούν οι δραστηριότητες της αγοράς, τα συμφέροντα των εμπόρων, οι ανελεύθερες κυβερνήσεις και οι ακόμη πιο ανελεύθερες θρησκευτικές οργανώσεις, τέλος, οι αστοί και οι εργατικοί, πρόσφατοι μετανάστες στην αστική τάξη, που κατ' ουσίαν κυβερνάν τον κόσμο μας, και που επιθυμούν θρησκευτικές αιτιολογίες και παραδόσεις για διασκέδαση, απόλαυση κι' αμεριμνησία». Απόσπασμα από το κείμενό του «Η γέννηση του Χριστού και οι αμαρτίες των νεαρών μαθητών όταν παραβιάζουν τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας» που απήγγειλε στο ραδιόφωνο εκείνος την Κυριακή 24 Δεκεμβρίου 1978 και δημοσιεύτηκε αργότερα στην ανθολογία «Τα σχόλια του Τρίτου» (Εκδόσεις Εξάντας).

«Το τραγούδι είναι μια μαγική στιγμή κι εγώ ένας πανηγυριώτης μάγος εκπρόσωπός σας - αφού γεννήθηκα τον ίδιο καιρό με σας και μες στον ίδιο χώρο - , που θα φωτίσω τις κρυφές κι αθέατες γωνιές σας, θα σας εκπλήξω, θα σας γεμίσω ερωτήματα και μελωδίες που ίσως γενούν δικές σας και θα μεταφερθούν και στο σπίτι σας, έτσι που να κοπεί ο ύπνος σας και να χαθεί για πάντα - αν είναι δυνατόν - ο εφησυχασμός σας. Κι ας μην μπορείτε να με τραγουδήσετε». «Ο καθρέφτης και το μαχαίρι», το 1988.

«Τώρα που ζω μαζί σου βαθειά και απόλυτα, θέλω να μάθεις ποιος υπήρξα, ποιος είμαι, τι σκέφθηκα, πώς έζησα και τι συνέθεσε αυτό που οι άλλοι συνηθίσανε να αποκαλούνε παρουσία», έγραφε στη «Μυθολογία», το 1965. Και ήταν μια μέρα σαν αυτή που έχει ήλιο όταν ο Μάνος έφευγε από αυτόν τον πλανήτη και θα μας έμεναν για πάντα εδώ οι μουσικές του παρακαταθήκη.

Αλλά πάντα, όμως, στην υπόμνηση της απώλειάς του θα έρχονται τα σύννεφα, μαζί με βροχή στα μάτια μας…