Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης: Αναζητώντας πατρίδες στο Βόρειο Αιγαίο

Τολµηροί θαλασσοπόροι άφησαν τη γενέθλια γη και µε πρωτόγονα µέσα ξεκίνησαν να τιθασεύσουν το άγνωστο Αιγαίο για να φτάσουν σε µέρη καινούργια, άγνωστα και µακρινά. Ο αποικισµός στην αρχαία Ελλάδα, φαινόµενο σύνθετο και µε πολλές ερµηνείες, έγινε σταδιακά, µε έξαρση σε δύο χρονικές περιόδους.

Για πρώτη φορά αποτολµήθηκε τον 12ο-11ο π.Χ. αιώνα, αλλά πιο εκτεταµένα και πιο συστηµατικά τον 8ο-6ο π.Χ. αιώνα. Τότε, Κυκλαδίτες ναυτικοί τράβηξαν κουπί για το Βόρειο Αιγαίο για να γνωρίσουν άγνωστα νησιά και να δουν τι υπάρχει έξω από τις µικρές πατρίδες τους. Ηταν οι κάτοικοι της Ανδρου, λίγο πριν από τα µέσα του 7ου π.Χ. αιώνα, σε συνεργασία µε τους Χαλκιδείς, που ίδρυσαν αποικίες στην ανατολική Χαλκιδική και τον Στρυµονικό κόλπο, αλλά και οι Πάριοι που εγκαταστάθηκαν στη Θάσο και στη Θασιακή Περαία.

Τη συναρπαστική ιστορία του ελληνικού αποικισµού αφηγείται η περιοδική έκθεση «Από τον Νότο στον Βορρά: αποικίες των Κυκλάδων στο Βόρειο Αιγαίο», που εγκαινιάστηκε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, όπου και θα παραµείνει µέχρι τα τέλη Αυγούστου του 2020. Μέσα από σχεδόν 500 αντικείµενα από τις συλλογές του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, των Εφορειών Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Χαλκιδικής & Αγίου Ορους, Σερρών, Καβάλας-Θάσου, της Νοµισµατικής Συλλογής της Alpha Bank και του Μουσείου Εκµαγείων ΑΠΘ, το κοινό θα γνωρίσει τις αιτίες που γέννησαν τον αποικισµό και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αυτός αναπτύχθηκε.

Η έκθεση διαπερνά πολυάριθµες πτυχές του αρχαίου ελληνικού πολιτισµού: το εµπόριο και την οικονοµία, τις πολιτικές µεταβολές και τους κοινωνικούς µετασχηµατισµούς, τις λατρείες και τα ταφικά έθιµα, αλλά και τους µύθους που πλάστηκαν γύρω από την ιδέα της θαλασσινής περιπέτειας και της αναζήτησης του ιδανικού τόπου από ηρωικούς ανθρώπους που δεν φοβήθηκαν να αναµετρηθούν µε το αδύνατο και να το νικήσουν.

«Ο ελληνικός αποικισµός δηµιούργησε ένα εξαιρετικά αποδοτικό, βιώσιµο θα έλεγε κανείς µε σηµερινούς όρους µοντέλο ανάπτυξης στους τόπους που δηµιουργήθηκε και φυσικά αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισµα για την ανάπτυξη σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου, στον Εύξεινο Πόντο, φθάνοντας µέχρι την Κασπία Θάλασσα και την Κριµαία. Ολη αυτή η περιπέτεια αλλαγής πατρίδας, που γινόταν µε τόση προσοχή, προετοιµασία, προγραµµατισµό και µεθοδικότητα και συνέβαλε τα µέγιστα στην πρόοδο των γνώσεων για τα ταξίδια και τη γεωγραφία των τόπων, στην εξοικείωση των τοπικών και των επήλυδων πληθυσµών, στις µεταξύ τους εµπορευµατικές και ιδεολογικές ανταλλαγές, στην προσαρµογή τους στις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις και στις ταφικές τους πρακτικές, αλλά συχνά και στις πολιτικές τους επιλογές, ήταν φυσικό να επενδυθεί και µε τους απαραίτητους µύθους και να συνδράµει στην παραγωγή λογοτεχνικών έργων που αφηγούνταν τα πάθη αυτής της περιπέτειας» ανέφερε στα εγκαίνια η γενική διευθύντρια Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονοµιάς του υπουργείου Πολιτισµού, Πολυξένη ΑδάµΒελένη.

Στόχος της εκθεσιακής αφήγησης είναι να διερευνηθούν: τα αίτια, οι συνθήκες και τα κίνητρα της εκδήλωσης του αποικιακού ρεύµατος από την Πάρο και την Ανδρο στο Βόρειο Αιγαίο, τα ιδιαίτερα αλλά και τα κοινά χαρακτηριστικά των µητροπόλεων και των αποικιών τους, η συµβολή των θαλάσσιων δρόµων στη διαµόρφωση πολιτιστικών και εµπορικών δικτύων στον αιγαιακό χώρο και ευρύτερα, η επαφή και η αλληλεπίδραση των αυτοχθόνων πληθυσµών µε τους αποίκους, οι απαρχές της διαµόρφωσης της κοινής ελληνικής πολιτισµικής παράδοσης.

Η έκθεση αναπτύσσεται σε δύο αίθουσες: Η πρώτη είναι αφιερωµένη στη µητρόπολη Ανδρο, παρουσιάζοντας τις πόλεις της Ζαγορά και Υψηλή, και τις αποικίες της, Ακανθο, Σάνη, Στάγειρα και Αργιλο. Στη δεύτερη αίθουσα παρουσιάζονται η µητρόπολη Πάρος και η αποικία της Θάσος, καθώς και τρεις από τις αποικίες της Θάσου στην απέναντι ακτή, η Νεάπολη, η Οισύµη και η Γαληψός.

Επίσης, µε στόχο τη δηµιουργία ενός ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα, παρουσιάζονται «προφίλ» επώνυµων κατοίκων των πόλεων, όπως ο Πάριος Αρχίλοχος και ο Σταγειρίτης Αριστοτέλης, αλλά και µικρές ιστορίες των ανώνυµων που άφησαν απτά τα ίχνη τους µέσα από τα υλικά κατάλοιπα: ιστορίες ερωτικής ζήλιας, άτυχων θανάτων, πολύτιµων φυλακτών, µαγειρικής στην κουζίνα, άωρων θανάτων, λεπτών χειρουργικών επεµβάσεων και πολλές άλλες δίνουν την ευκαιρία στον σηµερινό επισκέπτη να συνδεθεί άµεσα µε τους ανθρώπους του παρελθόντος.