Σταυροδρόμι: Κρατά αναμμένο το καντήλι του Ελληνισμού στην Πόλη (pics)

«Η ­Ρωμιοσύνη της Πόλης, όσο και αν φαίνεται ότι τρεµοσβήνει το καντήλι της, δεν πρόκειται να σβήσει ποτέ» δήλωσε σε πρόσφατη οµιλία του ο Οικουµενικός Πατριάρχης στον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος, της Κοινότητας Σταυροδροµίου.

Και πράγµατι έτσι είναι... «Οι λίγοι, αλλά αµέτρητοι» Ελληνες της Πόλης συνεχίζουν να έχουν µια αξιοπρεπή παρουσία στον τόπο που µεγαλούργησαν οι πρόγονοί τους.

Η αρχή της ιστορίας της κοινότητας ξεκινά το 1804, όταν ιδρύθηκε η εκκλησία της Παναγίας, αλλά το Σταυροδρόµι έφτασε σε µεγάλη ακµή στα τέλη του 19ου και έως τις αρχές του 20ού αιώνα, όπως µας εξηγεί ο κ. Γεώργιος Παπαλιάρης, πρόεδρος της Μεγαλωνύµου Κοινότητας Σταυροδροµίου και της Κοινότητας Μεγάλου Ρεύµατος Βοσπόρου.

Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς πως η περιοχή θύµιζε Πύργο της Βαβέλ, όπου ακούγονταν σχεδόν όλες οι γλώσσες της υφηλίου, όπως γαλλικά, ελληνικά, ιταλικά, αγγλικά, γερµανικά, αρµένικα, τουρκικά ή εβραϊκά, τα ονοµαζόµενα σεφαραδίτικα. Η γλώσσα όµως που είχε επιβληθεί για µερικούς αιώνες στο Πέραν ήταν η ελληνική.

Τα πράγµατα για την ελληνορθόδοξη κοινότητα άρχισαν να αλλάζουν δραµατικά µετά τον πόλεµο του 1919-1922. Μεγιστάνες και µεσοαστοί άρχισαν να εγκαταλείπουν το Πέραν, όπως εξάλλου και οι υπόλοιποι οµοεθνείς τους σε όλη την Κωνσταντινούπολη, τακτική που θα ακολουθήσουν στη συνέχεια και οι πιο ασθενείς κοινωνικές τάξεις µετά τον εξοντωτικό Φόρο Περιουσίας ή Βαρλίκι του 1942, την τροµοκρατική και ταπεινωτική επίθεση των Σεπτεµβριανών του 1955, τις απελάσεις του 1964 και την εισβολή στην Κύπρο του 1974. Στις 28 Μαρτίου 1930 καταργείται και η ονοµασία Κονσταντινίγε και επικρατεί το Ιστανµπούλ. Στο εξής ούτε το Πέραν θα λέγεται Πέραν, αλλά Μπέγιογλου...

«ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΣΤΗΡΙΓΜΑ»

Η οικογένεια του κ. Παπαλιάρη κατάγεται από την Πόλη, από την εποχή της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, ενώ ο ίδιος γεννήθηκε στο Μεγάλο Ρεύµα του Βοσπόρου. «Οποτε υπήρξε το δίληµµα, σε δύσκολες εποχές, πάντοτε η οικογένειά µου επέλεγε να παραµείνει εδώ. Για όλους εµάς τους Ρωµιούς της Πόλης, η παρουσία του Οικουµενικού Πατριάρχη Βαρθολοµαίου στη ζωή µας, πέρα από µεγάλη τύχη και ευλογία, έχει άµεσο και ουσιαστικό περιεχόµενο και ο ίδιος αποτελεί το µεγαλύτερο στήριγµά µας και σηµείο αναφοράς για την ίδια την ατοµική αλλά και τη συλλογική µας ταυτότητα ως Ρωµιών της Πόλης» λέει µε συγκίνηση.

Στην οθωµανική απογραφή του 1914, η Κωνσταντινούπολη είχε συνολικό πληθυσµό 910.000, από τους οποίους 205.000 ήταν Ελληνες. Το 1912 η ελληνική πρεσβεία κάνει µια δική της απογραφή, σύµφωνα µε την οποία οι ελληνορθόδοξοι της Πόλης είναι 310.000. Επίσης, η ευρύτερη περιοχή Σταυροδροµίου αριθµούσε πάνω από 100.000 οµογενείς και στο Πατριαρχείο σκέφτονταν να ιδρύσουν εδώ µια νέα µητρόπολη, πράγµα που δεν το επέτρεψαν αργότερα οι συνθήκες. Το Σταυροδρόµι ήταν και συνεχίζει να είναι η πολυπληθέστερη ελληνική κοινότητα της Πόλης.

«Σήµερα οι Ρωµιοί στο Πέραν δεν ξεπερνούν τις λίγες εκατοντάδες, είναι ίσως περί τα 300 άτοµα. Ωστόσο, σύντοµα θα ξεκινήσει µια εργασία απογραφής του ελληνορθόδοξου πληθυσµού της Πόλης. Συγχρόνως όµως στην περιοχή ζουν και κυρίως κινούνται οι περισσότεροι Ελλαδίτες και άλλοι οµογενείς που έχουν έρθει να εγκατασταθούν στην Κωνσταντινούπολη τα τελευταία χρόνια, αυτούς που και εµείς θέλουµε να τους δούµε ως τα µελλοντικά µέλη της κοινότητάς µας» προσθέτει ο κ. Παπαλιάρης.

«ΛΙΓΟΙ ΑΛΛΑ ΑΜΕΤΡΗΤΟΙ»

Σύµφωνα µε τον καθηγητή και συγγραφέα κ. Αρη Τσοκώνα, οι ιστορικοί υπολογίζουν ότι µετά την Αλωση έµειναν στην Πόλη περίπου πέντε µε έξι χιλιάδες Ελληνες, άρα σήµερα λίγοι από τους οµογενείς είναι αυτόχθονες. Η οικογένεια του πατέρα του ήταν από το Δελβινάκι των Ιωαννίνων και της µητέρας του από τη Βόρεια Ηπειρο και τη Χίο. Ολοι οι πρόγονοί του όµως έζησαν πέντε-έξι γενεές στο ιστορικό Φανάρι, βαπτίστηκαν και παντρεύτηκαν στον πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου.

«Οι “λίγοι αλλά αµέτρητοι” Ελληνες της Πόλης συνεχίζουν να έχουν έντονη πολιτιστική παρουσία. Στελεχώνουν το θρησκευτικό κέντρο της Ορθοδοξίας και συντηρούν εκκλησίες, σχολεία και συνδέσµους που είχαν ιδρυθεί όταν ο πληθυσµός τους ήταν εκατονταπλάσιος. Μέλη της κοινότητας είναι έγκριτοι ακαδηµαϊκοί, επιτυχηµένοι επιχειρηµατίες και επώνυµοι καλλιτέχνες στη γενέτειρά τους, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό» επισηµαίνει ο κ. Τσοκώνας.

Το αισιόδοξο είναι, όπως µας αποκαλύπτει, ότι τα τελευταία χρόνια οι νέοι δεν εγκαταλείπουν πια την Πόλη. Φτιάχνουν οικογένειες και προγραµµατίζουν την επαγγελµατική τους σταδιοδροµία στη γενέτειρά τους.

«Ο αριθµός των µαθητών στα σχολεία µας είναι σταθερός και µε µικρή αυξητική τάση µάλιστα. Περάσαµε δύσκολες µέρες στο πρόσφατο παρελθόν και επιβιώσαµε. Τώρα οι συνθήκες είναι καλύτερες» προσθέτει.

Για την καθηµερινότητα των Ρωµιών της Πόλης µας µίλησε η κυρία Τίνα Ηλιάδη-Βλάτσογλου, η οποία γεννήθηκε και µεγάλωσε στο Τζιχανγκίρ, µια γειτονιά του Πέραν. Η καταγωγή του πατέρα της ήταν από τη Βλάστη Κοζάνης. Ο παππούς της, ο Γιωργάκης Κάλφας, είχε έρθει στην Πόλη την εποχή της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας για δουλειά. Ηταν πρωτοµάστορας στο χτίσιµο του ανακτόρου του Γιλντίζ, την εποχή του σουλτάνου Αµπτουλχαµίτ του Β’.

Η ίδια φοίτησε στο Κεντρικό Παρθεναγωγείο, συνέχισε τις σπουδές της στην ΑΣΟΕΕ και επέστρεψε στην Πόλη όπου παντρεύτηκε τον Μάριο Ηλιάδη, ναυτιλιακό πράκτορα στο επάγγελµα, µε τον οποίον απέκτησαν δύο παιδιά, τον Φοίβο και τη Δανάη.

«Οι Ρωµιοί κρατάµε ζωντανούς και ισχυρούς τους οικογενειακούς µας δεσµούς, όπως και τις παιδικές µας φιλίες που µας δένουν περισσότερο µε την κοινότητά µας. Τραπέζια µε πολίτικους µεζέδες, γλέντια και κέφι ήταν συχνά στο πρόγραµµα.

Αν και έχουµε συρρικνωθεί ως κοινότητα, προσπαθούµε να κρατήσουµε τις παραδόσεις µας, τη γλώσσα µας, την πίστη µας και να κοιτάµε µε χαµόγελο προς το µέλλον µέσα από τα παιδιά µας που µεγαλώνουν, πιάνουν δουλειά, παντρεύονται και συνεχίζουν τη ζωή τους εδώ.

Οι εποχές άλλαξαν και πρέπει να αλλάξουµε κι εµείς, αν θέλουµε να συνεχίσουµε. Στην εφηµερίδα µας την τοπική, την ‘‘Απογευµατινή’’, υπάρχει ένα σλόγκαν που λέει: ‘‘Οι νέες εποχές επιβάλλουν και νέα καθήκοντα’’.

Ετσι είµαστε εµείς ο Ρωµιοί, ευπροσάρµοστοι, ευέλικτοι, έχουµε µάθει να επιβιώνουµε σε όλες τις δυσκολίες και να συνεχίζουµε. Εξι αιώνες αυτό έκαναν οι πρόγονοί µας, αυτό κάνουµε και εµείς» καταλήγει.

«ΠΕΡΑ» ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΑΛΑΤΑ

Το Σταυροδρόµι, ως κοιτίδα κυρίως για τους τελευταίους αιώνες της ελληνικής οµογένειας, µε τις εκκλησίες του, τα σχολεία, τους δραστήριους συλλόγους και κοινότητες, ανέδειξε και αναδεικνύει µια κοσµοπολίτικη Ρωµιοσύνη ακριβώς πάνω στο σταυροδρόµι Ανατολής - ∆ύσης.

Κάθε περιοχή της Πόλης στις ακτές του Κερατίου, του Βοσπόρου και της Προποντίδας µε τα νησιά, αποτελεί εύχυµο κεφάλαιο στο ιστορικό της Ρωµιοσύνης. Ωστόσο, ξεχωριστή θέση κατέχει η Κοινότητα Σταυροδροµίου. Το Σταυροδρόµι, το Πέραν ή αλλιώς το Μπέγιογλου είναι µια περιοχή λίγο πιο «πέρα» από τον Γαλατά, στον λόφο της Περαίας, και ήταν τον 15ο αιώνα, την εποχή δηλαδή µετά την Αλωση, προάστιό του.

«Είναι η πρώτη ελληνορθόδοξη κοινότητα που ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη µετά τις µεταρρυθµίσεις του Τανζιµάτ στην Οθωµανική Αυτοκρατορία και την ψήφιση των Εθνικών Κανονισµών (1860-1862) που αποτελούσαν ένα είδος Συντάγµατος για το Πατριαρχείο και το ελληνορθόδοξο µιλλέτι, το Γένος µας, όπως το αποκαλεί ο Οικουµενικός Πατριάρχης µας και εµείς µέχρι σήµερα» αναφέρει στο «Εθνος της Κυριακής» ο κ. Γεώργιος Παπαλιάρης, πρόεδρος της Μεγαλωνύµου Κοινότητας Σταυροδροµίου και της Κοινότητας Μεγάλου Ρεύµατος Βοσπόρου.

Και συνεχίζει: «Αποτελείται από τρεις ενορίες, υπό µία κοινοτική διοίκηση, τον Ιερό Ναό Εισοδίων της Θεοτόκου, γνωστότερο ως Παναγία του Πέραν που είναι ο καθεδρικός της κοινότητας αλλά και της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως, την Αγία Τριάδα στην πλατεία Ταξίµ, ναό-σύµβολο της Ρωµιοσύνης, και τον εξίσου λαµπρό ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης που βρίσκεται στην πιο λαϊκή περιοχή της Κοινότητας, το Κερασοχώρι, γνωστότερο σήµερα ως Ταρλάµπασι.

Επιπλέον, στην κοινότητα ανήκει το ιστορικό Ρωµαίικο Κοιµητήριο του Σισλί, το µεγαλύτερο ελληνορθόδοξο νεκροταφείο στην καρδιά της Πόλης, ένα αληθινό µουσείο αρχιτεκτονικής και γλυπτικής, απέναντι από το εµπορικό κέντρο Cevahir» σηµειώνει ο πρόεδρος των δύο κοινοτήτων.