Έκκληση Μητροπολίτη Νέας Σμύρνης στον Ιερώνυμο για το Ουκρανικό

Την αγωνία του για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία με την αναγνώριση της νέας Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας εκφράζει με επιστολή του ο μητροπολίτης Νέας Σμύρνης Συμεών προς τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμο, αλλά και στα μέλη του Σώματος της Ιεραρχίας της Ελλαδικής Εκκλησίας που συνεδριάζουν αυτές τις ημέρες.

Ήδη, όπως γράψαμε από την πρώτη στιγμή στο ethnos.gr, το Ουκρανικό θα συζητηθεί σε έκτακτη συνεδρίαση της Ιεραρχίας το Σάββατο 12 Οκτωβρίου, με εισήγηση του Αρχιεπισκόπου, με θέμα: «Ενημέρωσις περί του Αυτοκεφάλου της Εκκλησίας της Ουκρανίας». Στη συνέχεια θα ακολουθήσει συζήτηση των μελών της Ιεραρχίας για το θέμα.

«Είναι ανάγκη να πέσουν οι τόνοι από όλους και όλες τις πλευρές. Και φυσικά και από εκείνους οι οποίοι σπεύδουν να καταθέσουν γραπτώς τις απόψεις τους. Το πάθος σκοτίζει τον νου και η επιθετικότητα κατά του άλλου τραυματίζει την εν Χριστώ αγάπη. Η Εκκλησία είναι (και) κοινωνία αγάπης» αναφέρει χαρακτηριστικά ο ιεράρχης.

Ο μητροπολίτης απευθύνει έκκληση προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο να πράξει ο,τι είναι δυνατόν για να εξέλθει η Ορθόδοξη Εκκλησία, που σύμφωνα με τον ίδιο, φαίνεται να έχει περιέλθει. «Θέλω να πιστεύω ότι ο παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, εκκλησιαστικός άνδρας εκτάκτων χαρισμάτων -πάντως όχι αλάθητος!- με το βαθύ αίσθημα ευθύνης που τον διακρίνει για το λειτούργημα που του εμπιστεύθηκε ο Θεός και την πολλή αγάπη που τρέφει προς την Εκκλησία, θα πράξει ό,τι είναι δυνατόν για να εξέλθει η Ορθόδοξη Εκκλησία μας από το αδιέξοδο στο οποίο φαίνεται να έχει περιέλθει. Η ταπεινότης μου εν ονόματι του σεβασμού, της τιμής και της πολλής εν Χριστώ αγάπης που τρέφει προς το σεπτό πρόσωπό Του (αισθήματα τα οποία και ο Ίδιος γνωρίζει) γονυκλινής τον παρακαλεί προς τούτο» αναφέρει στην επιστολή του.

Ο ιεράρχης πιστεύει ότι το Ουκρανικό είναι ενδεχόμενο, αν η περαιτέρω αντιμετώπισή του δεν είναι εποικοδομητική, να πλήξει καίρια την ενότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας. «Κάποιος είπε -καθ᾽ υπερβολήν προφανώς- ότι μας υπενθυμίζει ημέρες του 1054! Παρακαλώ εν ταπεινώσει να μη σπεύσουμε να λάβουμε θέση. Καλόν είναι τέτοια ζητήματα να προλαμβάνονται, διότι εάν τελικά δημιουργηθούν η αντιμετώπισή τους και εύκολη δεν είναι και χρόνος θα απαιτηθεί γι᾽ αυτό».

Ιδιαιτέρως παρακαλεί τον Αρχιεπίσκοπο να αναλάβει κάθε πρωτοβουλία που χρειάζεται και να προβεί σε όποια παρέμβαση κρίνει επωφελή για την ειρηνική αντιμετώπιση του ζητήματος. «Τον βοηθεί, άλλωστε, σ᾽ αυτό το ταπεινό φρόνημα που τον διακρίνει και ο ήπιος χαρακτήρας του. Πάνω απ᾽ όλα, ας αναπέμπουμε το αίτημά μας "υπέρ ευσταθείας των αγίων του Θεού Εκκλησιών και της των πάντων ενώσεως" συχνότερα και θερμότερα» προσθέτει ο κ. Συμεών.

Αναλυτικά η επιστολή του μητροπολίτη:

«Αισθάνθηκα την ανάγκη —το χρέος μου, καλύτερα, ως επισκόπου της Εκκλησίας και ταπεινού μέλους του σεπτού σώματος της Ιεραρχίας μας— να απευθυνθώ στην αγάπη Σας με την έναρξη σήμερα των εργασιών της τακτικής συνελεύσεως του ιερού Σώματος. Ο λόγος είναι η πληροφορία που έχει γραφεί—χωρίς να έχει αρμοδίως διαψευσθεί— ότι μέλλει να τεθεί ενώπιον του σώματος και το λεγόμενο «Ουκρανικό» θέμα, αν και δεν έχει περιληφθεί στην Ημερήσια Διάταξη των εργασιών της Ιεραρχίας, η οποία καταρτίστηκε από την Δ.Ι.Σ. της ληξάσης περιόδου και μας έχει εγκαίρως κατά τα προβλεπόμενα αποσταλεί.

Επέλεξα την οδό για ένα τόσο σοβαρό και λεπτό ζήτημα να απευθυνθώ εν Συνόδω προς Υμάς, διότι φρονώ ότι ο ιερός χώρος της συνόδου των επισκόπων μιάς Εκκλησίας είναι πρωτίστως και κυρίως ο τόπος όπου θα έδει να εξετάζονται και να συζητούνται αυτής της φύσεως θέματα.

1. Το πρώτο που θέλω να καταθέσω στην αγάπη Σας είναι η βαθειά λύπη και η πολλή αγωνία που συνέχουν την ψυχή μου για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στην αγία Ορθόδοξη Εκκλησία μας. Η πολυάνθρωπη αδελφή Εκκλησία της Ρωσίας και η πρωτόθρονη Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως, το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο, να ευρίσκονται σε πρωτοφανή αντιπαράθεση με αφορμή τη χορήγηση του ουκρανικού αυτοκεφάλου. Η Μόσχα διέκοψε την εκκλησιαστική-ευχαριστιακή κοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και προβαίνει σε ενέργειες που διασαλεύουν την εκκλησιαστική ενότητα και τον σεβασμό του εκκλησιαστικού χώρου ευθύνης του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των κατά τόπους ποιμένων του, επισκόπων και πρεσβυτέρων. Η εν λόγω κατάσταση, αν δεν είναι σχίσμα στους κόλπους της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, ανοίγει διάπλατα την πόρτα που οδηγεί στο σχίσμα. Και οι άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, τα παλαίφατα Πατριαρχεία και οι αυτοκέφαλες Εκκλησίες, είτε εξέφρασαν την αντίθεσή τους επί του ανακύψαντος προβλήματος είτε υιοθετούν στάση αναμονής. Με ανησυχεί βαθύτατα η όλη κατάσταση. Μας εκθέτει συνολικά ως Ορθόδοξη Εκκλησία στα μάτια των ετεροδόξων χριστιανών και ολόκληρου του κόσμου. Τα εθνοφυλετικά κριτήρια, καθώς φαίνεται, θα πρυτανεύσουν στις επιλογές όλων. Και ο κίνδυνος να δημιουργηθούν δύο «μπλόκ» ελληνοφώνων και σλαβοφώνων —κάτι που από ετών υπέβοσκε στις διορθόδοξες εκκλησιαστικές μας σχέσεις— είναι ορατός πλέον και διά γυμνού οφθαλμού.
2. Δεν επιθυμώ να εισέλθω στην ιστορική και κανονική εξέταση του ζητήματος που ανήκει η Μητρόπολη Κιέβου και κατ᾽ επέκτασιν του χορηγηθέντος αυτοκεφάλου. Η διαφορετική κατανόηση των ιστορικών πηγών, η ερμηνεία των ιερών Κανόνων κατά τρόπο που να στηρίζουν διαμορφωμένες απόψεις ή σκοπιμότητες και η επιλεκτική επίκληση της εκκλησιαστικής πράξεως από τους άμεσα ενδιαφερομένους και από όσους έχουν παρέμβει στο ζήτημα, έχουν προκαλέσει τεράστια σύγχυση γύρω από το θέμα. Αν και παραδοσιακός στο φρόνημα, αισθάνομαι την ανάγκη να επισημάνω ότι δεν ζούμε στον Δ’ ή τον Ε’ αιώνα. Οι εκκλησιαστικές δομές δεν είναι αυτές που υπήρχαν κάποτε γύρω από τη Μεσογειακή λεκάνη και λίγο μακρύτερα. Ολόκληρες ήπειροι ανακαλύφθηκαν από τότε. Η Εκκλησία απλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Και απέναντί της δεν έχει πλέον τον Ιουδαισμό και τον εθνισμό. Γύρω μας συντελέστηκαν και εξακολουθούν να συντελούνται κοσμογονικές μεταβολές. Δικαιούμαστε, άραγε, όλα αυτά να τα αγνοούμε;
3. Παρά ταύτα, ας μου επιτραπεί να σημειώσω επιγραμματικά επί του θέματος τα ακόλουθα: α) Το ουκρανικό αυτοκέφαλο και οι συνθήκες υπό τις οποίες χορηγήθηκε δεν έχουν καμιά ομοιότητα με τα άλλα αυτοκέφαλα που χορηγήθηκαν παλαιότερα από το Οικουμενικό Πατριαρχείο μας. Τα προηγούμενα αυτοκέφαλα ζητήθηκαν από τις κανονικές τοπικές Εκκλησίες των νέων κρατών, συνηγορούντων σε πολλές περιπτώσεις και των φορέων της κοσμικής εξουσίας. β) Η αναγνώριση εν τάχει (χωρίς να εκφράσουν μεταμέλεια) των σχιματικών και των λεγομένων «αυτοχειροτονήτων», —παρακαμπτομένης της κανονικής τοπικής Εκκλησίας, αλλά και του Πατριαρχείου Μόσχας υπό του οποίου καταδικάστηκαν οι σχισματικοί— και η χορήγηση του αυτοκεφάλου στη νέα εκκλησιαστική δομή γεννά εύλογα ερωτηματικά και προκαλεί αντιδράσεις. Παραβλέπεται, δυστυχώς, το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή στην ίδια πόλη έχουμε δύο Μητροπολίτες Κιέβου και δύο παράλληλες τοπικές Εκκλησίες. Και το Κίεβο και η Ουκρανία, επιτέλους, δεν είναι χώρος διασποράς αλλά ενιαία εθνική οντότητα. γ) Η Εκκλησία του Χριστού ζει εντός του κόσμου και πορεύεται μέσα στην ιστορία. Είναι φυσικό, επομένως, η ζωή της να επηρεάζεται από κοινωνικές εξελίξεις και ποικίλες άλλες μεταβολές. Αυτό ισχύει για όλες τις τοπικές Εκκλησίες. Για την Εκκλησία της Ουκρανίας αυτό ίσχυσε στο παρελθόν πολύ περισσότερο, όπως μας πληροφορεί η ιστορία. Το φαινόμενο, καθώς βλέπουμε, εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα. Η Ουκρανία αποτελεί έδαφος στο οποίο αντιπαρατίθενται γεωπολιτικές επιδιώξεις ανατολής και δύσεως. Και διερωτάται κανείς: Τη χορήγηση του αυτοκεφάλου επεδίωξαν και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και γι᾽ αυτό μετά τη χορήγησή του εξέφρασαν επανειλημμένα την ικανοποίησή τους; Η αντίδραση της Εκκλησίας της Ρωσίας είναι μόνο εκκλησιαστικού χαρακτήρα ή εκφράζει και την προσπάθεια της Μόσχας να διατηρήσει υπό τη δική της επιρροή τη Δημοκρατία της Ουκρανίας, όπως γινόταν μέχρι πρότινος; Είναι νοητό, όμως, εμείς οι υπεύθυνοι ποιμένες της Εκκλησίας που υπέρ παν άλλο οφείλουμε να αγωνιζόμαστε για την ενότητα της Εκκλησίας του Χριστού, να συμμαχούμε ή να υποκύπτουμε στους σχεδιασμούς και τους ανταγωνισμούς των αρχόντων του κόσμου τούτου;
4. Υποστηρίζεται ότι η χορήγηση του αυτοκεφάλου θα συνέτεινε στην υπέρβαση των σχισμάτων, την εκκλησιαστική ενοποίηση των ορθοδόξων και την ειρήνευση εξ επόψεως εκκλησιαστικής της Ουκρανίας. Αυτό, καθώς τα πράγματα δείχνουν, δεν επετεύχθη. Παρατηρήθηκαν —όσο τουλάχιστον στην εξουσία ήταν ο τέως πρόεδρος Ποροσένκο— διωγμοί πιστών και αρπαγές ναών ανηκόντων σε ενορίες της υπό τον Μητροπολίτη Ονούφριο Εκκλησίας. Επιχειρήθηκε η διά νόμου αλλαγή του ονόματος της Εκκλησίας του, η οποία τελικά ακυρώθηκε δικαστικά. Αλλά και η νέα εκκλησιαστική δομή που έλαβε το αυτοκέφαλο διασπάστηκε. Ο «επίτιμος πατριάρχης» Φιλάρετος αποχώρησε από αυτήν ακολουθούμενος από δεκαπεντάδα επισκόπων και εκτοξεύοντας παράλληλα —ο ίδιος ή οι επίσκοποί του— βαρύτατες κατηγορίες κατά πάντων.
5. Και έρχομαι στα καθ᾽ ημάς. Κατά την ταπεινή μου γνώμη η αναγνώριση ή μη του νέου αυτοκεφάλου δεν είναι της αποκλειστικής αρμοδιότητος του Προέδρου ούτε της Δ.Ι.Σ. αλλά της Ιεράς Συνόδου της Ιεραρχίας. Η Εκκλησία μας δεν διοικείται υπό πατριαρχικό αλλά συνοδικό καθεστώς. Το άρθρο 4α του Καταστατικού μας Χάρτου είναι περισσότερο από σαφές.Το ζήτημα είναι άκρως σοβαρό. Η παρελθούσα Δ.Ι.Σ., εάν έκρινε ότι επεβάλλετο να εξετασθεί, θα έπρεπε να το είχε συμπεριλάβει στην Ημερήσια Διάταξη της παρούσης Τακτικής Συνελεύσεως. Φρονώ ότι για το εν λόγω θέμα, εάν το ιερό Σώμα αποφασίσει ότι επιβάλλεται να αντιμετωπισθεί, να συγκληθεί επί τούτω εκτάκτως η Ιεραρχία. Να ορισθεί εισηγητής, ένας ή και περισσότεροι του ενός. Και να λάβουν γνώση οι Ιεράρχες των υφισταμένων επισήμων εγγράφων, καθώς και του περιεχομένου των σχετικών επαφών του Μακαριωτάτου γύρω από το θέμα. Η βεβιασμένη και «στο πόδι» αντιμετώπιση του ζητήματος θα μας εκθέσει και θα εμπλέξει την Εκκλησία μας σε περιπέτειες. Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι μια τέτοιου είδους αντιμετώπιση του θέματος συνιστά στήριξη προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
6. Είναι ανάγκη να πέσουν οι τόνοι από όλους και όλες τις πλευρές. Και φυσικά και από εκείνους οι οποίοι σπεύδουν να καταθέσουν γραπτώς τις απόψεις τους. Το πάθος σκοτίζει τον νού και η επιθετικότητα κατά του άλλου τραυματίζει την εν Χριστώ αγάπη. Η Εκκλησία είναι (και) κοινωνία αγάπης. Ως χριστιανοί «οφείλομεν αλλήλους αγαπάν» (Α’ Ιω. 4,11). Ρώσοι, Σέρβοι, Ρουμάνοι, Έλληνες, ευρωπαίοι, ασιάτες, αφρικανοί, αμερικανοί, όλοι είμαστε τίμια μέλη του αγίου σώματος του Χριστού, «ο εστιν η Εκκλησία» (Κολ. 1,24). Ακόμη και όταν κρίνουμε πως έχουμε χρέος να υπερασπιστούμε οτιδήποτε, αυτό οφείλουμε να το κάνουμε όσο μπορούμε «απαθώς». «Δούλον Κυρίου ου δεί μάχεσθαι, αλλ᾽ ήπιον είναι προς πάντας» (Β’ Τιμ. 2,24). Η Εκκλησία δεν μας ανήκει. Εμείς ανήκουμε στην Εκκλησία, χάριτι Κυρίου. Εκείνος, ο Κύριος Ιησούς, είναι η κεφαλή της, όχι εμείς· όποιο κι αν είναι το λειτούργημα που ασκούμε μέσα στην Εκκλησία κατά θεία συγκατάβαση. Η αγάπη και η μέριμνα του Κυρίου για την Εκκλησία Του είναι ασυγκρίτως μεγαλύτερη από τη δική μας. Γι᾽ αυτό, πέρα από τα «διατεταγμένα», τα οποία οφείλουμε ως «αχρείοι» δούλοι να κάνουμε (Λουκ. 17,10), προσευχόμαστε θερμά Εκείνος να στηρίζει την Εκκλησία Του και να φωτίζει κι εμάς τους δούλους Του να εννοούμε ορθώς και να εκπληρώνουμε καλώς το χρέος μας έναντι της κοινής Μητέρας όλων μας, της Εκκλησίας του Θεού.
7. Θέλω να πιστεύω ότι ο παναγιώτατος Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος, εκκλησιαστικός άνδρας εκτάκτων χαρισμάτων —πάντως όχι αλάθητος!— με το βαθύ αίσθημα ευθύνης που τον διακρίνει για το λειτούργημα που του εμπιστεύθηκε ο Θεός και την πολλή αγάπη που τρέφει προς την Εκκλησία, θα πράξει ό,τι είναι δυνατόν για να εξέλθει η Ορθόδοξη Εκκλησία μας από το αδιέξοδο στο οποίο φαίνεται να έχει περιέλθει. Η ταπεινότης μου εν ονόματι του σεβασμού, της τιμής και της πολλής εν Χριστώ αγάπης που τρέφει προς το σεπτό πρόσωπό Του (αισθήματα τα οποία και ο Ίδιος γνωρίζει) γονυκλινής τον παρακαλεί προς τούτο.

Το Ουκρανικό είναι ενδεχόμενο, αν η περαιτέρω αντιμετώπισή του δεν είναι εποικοδομητική, να πλήξει καίρια την ενότητα της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας. Κάποιος είπε -καθ᾽ υπερβολήν προφανώς- ότι μας υπενθυμίζει ημέρες του 1054!

Παρακαλώ εν ταπεινώσει να μη σπεύσουμε να λάβουμε θέση. Καλόν είναι τέτοια ζητήματα να προλαμβάνονται, διότι εάν τελικά δημιουργηθούν η αντιμετώπισή τους και εύκολη δεν είναι και χρόνος θα απαιτηθεί γι᾽ αυτό.

Ιδιαιτέρως παρακαλώ τον Μακαριώτατο να αναλάβει κάθε πρωτοβουλία που χρειάζεται και να προβεί σε όποια παρέμβαση κρίνει επωφελή για την ειρηνική αντιμετώπιση του ζητήματος. Τον βοηθεί, άλλωστε, σ᾽ αυτό το ταπεινό φρόνημα που τον διακρίνει και ο ήπιος χαρακτήρας του.

Πάνω απ᾽ όλα, ας αναπέμπουμε το αίτημά μας «υπέρ ευσταθείας των αγίων του Θεού Εκκλησιών και της των πάντων ενώσεως» συχνότερα και θερμότερα».