Tavros Project: Πώς μια προσφυγική πολυκατοικία στον Ταύρο θα μηδενίσει το ενεργειακό της κόστος

Ενεργειακή εξοικονόμηση που υπερβαίνει το 90% με δυνατότητα παραγωγής και της δικής της ενέργειας θα αποκτήσει μία προσφυγική πολυκατοικία στον Ταύρο, η οποία θα ανακαινιστεί ενεργειακά και θα μετατραπεί στο λεγόμενο «παθητικό κτίριο».

Η αναβάθμιση του κτιρίου στην οδό Πειραιώς 211 εντάσσεται στο πρότυπο έργο «Tavros Project» και θα προχωρήσει με την υποστήριξη των πολιτών μέσω δωρεών από το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου (ΕΙΠΑΚ), τη Greenpeace και τον Δήμο Μοσχάτου – Ταύρου.

Στόχος είναι να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ενοίκων της πολυκατοικίας μέσω του δεύτερου πιλοτικού έργου ενεργειακής αναβάθμισης Passivistas.

Οι οκτώ οικογένειες που διαμένουν στο παλιό προσφυγικό κτίριο που θα αναβαθμιστεί βιώνουν κάτι γνώριμο σε πολλούς από τους κατοίκους της πόλης: πολύ κρύους χειμώνες με υγρασία και ανυπόφορα ζεστά καλοκαίρια. Ταυτόχρονα, επιβαρύνονται από την ενεργειακή κρίση, σπαταλώντας μεγάλα ποσά για να κλιματίσουν την κατοικία τους χωρίς όμως αποτέλεσμα.

Το Tavros project έχει στόχο να φέρει τις οικογένειες από το παρελθόν… στο παθητικό σπίτι, δηλαδή σε ένα κτίριο μηδενικών εκπομπών ρύπων που θα παράγει και τη δική του ενέργεια. Θα χρησιμοποιηθούν τεχνολογίες που έρχονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, με σκοπό να δοκιμαστούν και να εισαχθούν στα επιλέξιμα υλικά στη χώρα μας, ενώ ολόκληρη η πολυκατοικία θα αξιοποιηθεί ως κόμβος εκπαίδευσης, ενημέρωσης και υποστήριξης της καινοτομίας.

Το κτίριο αποτελεί μία τυπική εργατική πολυκατοικία, που κατασκευάστηκε τη δεκαετία του '70 για να φιλοξενεί πρόσφυγες με έκταση περίπου 750 m2, η οποία μετά την ανακαίνισή της σύμφωνα με το Πρότυπο Παθητικού Κτιρίου όχι μόνο θα προσφέρει συνθήκες θερμικής άνεσης και ποιότητας του εσωτερικού αέρα, αλλά ουσιαστικά θα εξαλείψει και το ανθρακικό αποτύπωμά της εκπληρώνοντας πρακτικά από τώρα τις απαιτήσεις που θα πρέπει να εφαρμόζονται από το 2030.

Θα λειτουργεί συνεχώς μεταξύ 20 και 25 °C, ρυθμίζοντας ταυτόχρονα τη σχετική υγρασία (35-55%) και τα επίπεδα CO2 (κάτω από 1000 ppm) οδηγώντας σε μια κορυφαία ποιότητα αέρα στους εσωτερικούς χώρους.

Εκτιμάται ότι οι ισοδύναμες εκπομπές CO2 θα μειωθούν σχεδόν κατά 80%. Το όφελος της παραγόμενης ενέργειας από τα Φωτοβολταϊκά θα οδηγήσει σε εξισορρόπηση του ισοζυγίου εκπομπών CO2, πράγμα που σημαίνει οτι το ανθρακικό αποτύπωμα του κτιρίου θα είναι μηδενικό.

Σε μια εποχή που το ενεργειακό κόστος έχει αυξηθεί δραματικά και όλο και περισσότεροι πολίτες βρίσκονται στο φάσμα της ενεργειακής φτώχειας, οι χρήστες δεν θα επηρεάζονται πλέον από τις τιμές της ενέργειας καθώς η συνολική ενέργεια θα καλύπτεται από τα συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που θα είναι εγκατεστημένα στο κτίριο.

Στο κτίριο έχουν ήδη εγκατασταθεί προηγμένα συστήματα καταγραφής για τη μέτρηση της θερμικής άνεσης και της κατανάλωσης ενέργειας πριν την ενεργειακή αναβάθμιση. Αυτά τα συστήματα θα παρακολουθούν την εσωτερική θερμοκρασία, τη σχετική υγρασία και τη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα για δύο χρόνια, ένα χρόνο πριν την ανακαίνιση και ένα χρόνο μετά απ΄αυτήν.

«Το project ήταν πολύ καιρό στο μυαλό μας, από την έναρξη του «Εξοικονομώ». Θέλαμε να αποδείξουμε ότι είναι εφικτή η μετατροπή μιας πολυκατοικίας σε κτίριο πολύ χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης», λέει στο «ethnos.gr» ο επικεφαλής των Passivistas και πρόεδρος του ΕΙΠΑΚ, Στέφανος Παλλαντζάς.

Οσο κι αν το εγχείρημα φαντάζει δυσκολότερο σε ένα κτίριο που ήδη μετρά αρκετές δεκαετίες ζωής, ο ίδιος επισημαίνει ότι είναι πιο κατάλληλο από πολλά νεότερα: «Εχει λιτή αρχιτεκτονική, στη λογική ενός ελληνικού Bauhaus. Είναι ένα κτίριο συμμετρικό με οκτώ διαμερίσματα, δύο ανά όροφο που το ένα αποτελεί καθρέφτη του άλλου. Μπορούμε να προχωρήσουμε πολύ γρήγορα αφού έχοντας μελετήσει και αναβαθμίσει ένα, είναι σαν να τα έχεις αναβαθμίσει όλα», εξηγεί. Αυτός είναι και ο λόγος, για τον οποίο υπολογίζεται ότι από την έναρξη των εργασιών έως την πλήρη αναβάθμιση του κτιρίου δε θα χρειαστούν περισσότεροι από έξι μήνες.

Αρκετά πρωτοποριακός είναι και ο τρόπος, με τον οποίο θα ενισχυθεί οικονομικά το έργο. Οι τρεις φορείς καλούν τους πολίτες να υποστηρίξουν οι ίδιοι το project του Ταύρου. Στη νέα πλατφόρμα crowdfunding μπορεί ο καθένας να κάνει δωρεά για την πραγματοποίηση του έργου, που ανοίγει νέους ορίζοντες στην οικιακή εξοικονόμηση ενέργειας, κερδίζοντας δωράκια και σημαντικά προνόμια.

Η αρχική εκτίμηση του κόστους ανέρχεται σε 250 – 300 ευρώ ανά τ.μ. αλλά δεδομένου ότι οι τιμές των υλικών ανεβαινουν διαρκώς, ο στόχος που έχει τεθεί είναι μέσω των δωρεων να συγκεντρωθεί ποσό περίπου 250.000 ευρώ.

Το έργο του Ταύρου είναι το δεύτερο των Passivistas. Είχε προηγηθεί το 2015 η αναβάθμιση μιας μονοκατοικίας στην περιοχή του Παπαγου όπου τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά καθώς το κόστος θέρμανσης για το κτίριο, το οποίο απαιτούσε 3,5 τόνους το χρόνο, έχει πλέον σχεδόν μηδενιστεί.

Σύμφωνα με τον κ. Παλλαντζά, η μεθοδολογία του παθητικού κτιρίου μπορεί να εφαρμοστεί και σε μεμονωμένα διαμερίσματα πολυκατοικίας, αλλά σίγουρα τα αποτελέσματα είναι καλύτερα όταν το έργο περιλαμβάνει ολόκληρο το κτίριο.

Αλλωστε τα περισσότερα κτίρια της πόλης είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρα: «Την εποχή της αντιπαροχής οι εργολάβοι έχοντας τη σιγουριά του φτηνού πετρελαίου εξαντλούσαν καθε περιθώριο δόμησης σε βάρος της ενεργειακής συμπεριφοράς. Κατάλοιπο της εποχής, το οποίο πέρασε ως νοοτροπία στους ανθρώπους είναι τα συρόμενα χωνευτά κουφώματα, τα οποία είναι ό,τι χειρότερο για την ενεργειακή απόδοση», εξηγεί.

Αναφερόμενη στο πιλοτικό έργο, η Σάντυ Φαμελιάρη, Υπεύθυνη Προγραμμάτων για την Κλιματική Αλλαγή στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace, επισημαίνει: «Μια σωστή ενεργειακή μετάβαση ξεκινάει από τη μείωση των ενεργειακών μας αναγκών. Όταν αυτό συνδυάζεται με ένα σπιτικό στο οποίο ζεις άνετα, είναι σαν να λούζεται από φως ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε. Μακάρι η πολιτεία να παραδειγματιστεί βλέποντας απλούς ανθρώπους που αλληλοστηρίζονται και προχωράνε μόνοι τους και να δημιουργήσει τον χώρο για τη μετατροπή του κτιριακού αποθέματος σε παθητικές κατοικίες. Μέχρι τότε έχουμε μόνο ο ένας την άλλην».

«Οι πόλεις με ουδέτερο άνθρακα διακυβεύονται στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη. Αλλά για να φτάσουμε στις πόλεις πρέπει να ξεκινήσουμε από τα κτίρια, να πάμε σε οικοδομικά τετράγωνα, να πάμε στη γειτονιά αναβαθμίζοντας τα κτίρια σε παθητικά και μετά να προχωρήσουμε στις πόλεις. Αυτό είναι ένα στοίχημα, θέλει δουλειά αλλά είμαστε εδώ και θα το κάνουμε!» δηλώνει ο Δήμαρχος Μοσχάτου - Ταύρου, Ανδρέας Ευθυμίου.

Στόχος η επέκταση του έργου

Η πολυκατοικία τελεί υπό την αιγίδα του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου και του Δήμου Μοσχάτου - Ταύρου για πέντε χρόνια με τη σύμφωνη γνώμη όλων των ενοίκων, ενώ τα αποτελέσματα του έργου θα χρησιμοποιηθούν από το ΕΙΠΑΚ για την εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας για την ανακαίνιση όλων των συγκροτημάτων πολυκατοικιών και κοινωνικών κατοικιών της ευρύτερης περιοχής Ταύρου – Μοσχάτου – Καλλιθέας – Δρουγουτίου.

Σήμερα στην περιοχή υπάρχουν περισσότερα από 250 παρόμοια κτίρια και για το λόγο αυτό οι εμπνευστές του έργου θεωρούν πως αποτελεί «το τέλειο παράδειγμα ενός γρήγορου και οικονομικά αποδοτικού έργου ανακαίνισης και, μέσω της επανάληψης, ο δήμος και όλες οι σχετικές αρχές μπορούν να δημιουργήσουν ένα βιώσιμο πλαίσιο για την ανακαίνιση των κτιρίων παρέχοντας καλύτερες συνθήκες διαβίωσης σε περισσότερους από 4.500 πολίτες».

Τι είναι το Παθητικό Σπίτι;

Το Παθητικό Κτίριο, όπως επισημαίνεται στην ιστοσελίδα του project, είναι ένα πρότυπο σχεδιασμού που επιτυγχάνει θερμική άνεση με ελάχιστη θέρμανση και ψύξη χρησιμοποιώντας πέντε βασικές αρχές: Μόνωση, αεροστεγανότητα, κατάλληλο σχεδιασμό παραθύρων και πορτών, συστήματα αερισμού με ανάκτηση θερμότητας και ελαχιστοποίηση θερμογεφυρών.

Ένα Παθητικό Κτίριο διατηρεί ετήσια εσωτερική θερμοκρασία μεταξύ 20? και 25?, σχετική υγρασία μεταξύ 35 - 55% και συγκέντρωση CO2 κάτω από 1000ppm. Το εύρος θερμοκρασίας δε μεταβάλλεται ανεξάρτητα από την εξωτερική θερμοκρασία.

Η ιδέα ξεκίνησε από τη Γερμανία τη δεκαετία του 1990 και το 2022 έχει μελετηθεί και εφαρμοστεί με επιτυχία σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα, η ιδέα του Παθητικού Κτιρίου έχει αναπτυχθεί και εφαρμοστεί με επιτυχία από το 2010 μέσω του Ελληνικού Ινστιτούτου Παθητικού Κτιρίου.

Το πρότυπο του Παθητικού Κτιρίου θεωρείται το καλύτερο στον κόσμο, όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση στα κτίρια, διότι μέσω μιας απαιτητικής διαδικασίας πιστοποίησης επιτυγχάνεται συμφωνία μεταξύ της πραγματικής απόδοσης του κτιρίου και της μοντελοποίησης μέσω λογισμικών υπολογισμού ενεργειακού ισοζυγίου. Μετά τη διαδικασία πιστοποίησης και χρησιμοποιώντας το επικυρωμένο λογισμικό PHPP, το χάσμα απόδοσης μεταξύ θεωρίας και πράξης εξαλείφεται. Αυτό δίνει τη σιγουριά στο μηχανικό μελετητή να προβλέψει την ενεργειακή συμπεριφορά του κτιρίου με ακρίβεια.

Ζωντανό εργαστήριο

Το κτίριο θα λειτουργεί ως ζωντανό εργαστήριο για κτίρια υψηλής ενεργειακής απόδοσης για τα επόμενα πέντε χρόνια. Με τη συγκατάθεση των χρηστών, θα πραγματοποιούνται εκπαιδευτικές επισκέψεις και επίδειξη καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας ανακαίνισης και λειτουργίας για διαφορετικούς ενδιαφερόμενους, συμπεριλαμβανομένων φοιτητών, μηχανικών, εμπόρων και του ευρύτερου κοινού, με στόχο τη διάδοση και την έμπνευση για παρόμοια έργα σε όλη την Ελλάδα.