Φωτιά: Επιστρατεύουν ξανά τον θεσμό των ιδιωτών αναδόχων αναδάσωσης - Τι είναι και με ποια τα αποτελέσματα του

Την ώρα που ο πύρινος εφιάλτης στον Έβρο δε λέει να σταματήσει και τα μέτωπα της φωτιάς κατακαίνε ανεξέλεγκτα εδώ και 12 ημέρες έχοντας κάνει στάχτη πάνω από 810.000 στρέμματα, επανέρχεται στη δημόσια συζήτηση η ζωτική ανάγκη της αναγέννησης των δασών. 

Την Τρίτη, σε μία ευρεία διυπουργική σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη ανακοινώθηκε μια δέσμη άμεσων μέτρων για τον Έβρο και την Πάρνηθα, τα οποία ωστόσο εκτός του ότι θεωρούνται πλέον αυτονόητα, στο σύνολό τους είναι ήδη θεσμοθετημένα και εφαρμόζονται.

Ακόμα και η είσοδος ιδιωτών στο κεφάλαιο της αποκατάστασης του δάσους, η οποία παρουσιάστηκε ως νέος θεσμός «αναδόχων αποκατάστασης» που θα ενεργοποιηθεί τώρα, είναι κάτι που έχει θεσμοθετητεί ήδη από το 2021 μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Εύβοια και έχει ήδη χρησιμοποιηθεί από τα δασαρχεία της περιοχής, ενώ σαφέστατα η κήρυξη των καμένων εκτάσεων ως αναδασωτέων είναι ένα μέτρο που παγίως ακολουθείται, πόσο μάλλον στην περίπτωση μίας τέτοιας καταστροφής.

Όσον αφορά τους «αναδόχους αποκατάστασης», η υπουργική απόφαση που ισχύει, ορίζει ότι ανάδοχοι αποκατάστασης και αναδάσωσης μπορούν να ορίζονται νομικά πρόσωπα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, ανεξαρτήτως αν έχουν κερδοσκοπικό ή μη χαρακτήρα. Στόχος είναι η εκπόνηση μελέτης και η υλοποίηση των αντιδιαβρωτικών και αντιπλημμυρικών έργων προστασίας των εδαφών, καθώς και των αντίστοιχων μελετών και έργων τεχνητής αναδάσωσης, τα οποία διενεργούνται με έξοδα του αναδόχου, χωρίς το Eλληνικό Δημόσιο να απεμπολεί οποιοδήποτε δικαίωμά του επί των εκτάσεων αυτών.

Σε ό,τι αφορά τις μελέτες, ο ανάδοχος αναλαμβάνει εξ' ολοκλήρου το κόστος και τις διαδικασίες ανάθεσης μελέτης των αντιδιαβρωτικών και αντιπλημμυρικών έργων αποκατάστασης μετά από πυρκαγιά ή τη μελέτη και υλοποίηση των έργων αναδάσωσης. Η εκπόνηση των αντίστοιχων μελετών αποτελεί ευθύνη του αναδόχου, ο οποίος οφείλει να αναθέσει την υλοποίησή τους σε δασολόγο μελετητή και μόλις ολοκληρωθούν να τις υποβάλει στο αρμόδιο δασαρχείο προς έγκριση.

Στη συνέχεια ξεκινά η υλοποίηση των έργων αποκατάστασης ή/και αναδάσωσης με ευθύνη και δαπάνη επίσης του αναδόχου. Ειδικά για τα άμεσα αντιδιαβρωτικά έργα προβλέπεται η δυνατότητα εκτέλεσής τους από Δασικούς Συνεταιρισμούς. Για τα έργα αναδασώσεων, οι δασικές υπηρεσίες, έχοντας την υποχρέωση προστασίας της βιοποικιλότητας και του δασικού οικοσυστήματος, θα πρέπει να διαθέσουν το απαραίτητο φυτευτικό υλικό από τα δημόσια δασικά φυτώρια.

Οι ανάδοχοι στη Βόρεια Εύβοια - Πού ατόνησε το ενδιαφέρον των ιδιωτών λόγω κόστους

Το μοντέλο εφαρμόστηκε και στην περίπτωση της Βόρειας Εύβοιας με θετικά αποτελέσματα σε επίπεδο ταχύτητας εργασιών, όπως σημειώνει Δασάρχης της Λίμνης Ευβοίας, Σπύρος Ζιγκίρης.

«Τα αντιδιαβρωτικά έργα έγιναν σε πολύ γρήγορο χρονικό διάστημα αφού οι ανάδοχοι είχαν αναλάβει τη χρηματοδότηση, την πληρωμή των μελετών και την εκτέλεση των έργων. Ετσι, ενώ η πυρκαγιά είχε ξεσπάσει τον Αύγουστο του 2021, στα τέλη της χρονιάς είχαν ολοκληρωθεί σημαντικά έργα: 803 χλμ κορμοδέματα, 30 χλμ σανιδότοιχοι, 30 χλμ κλαδοπλέγματα και 12.000 τμ κορμοφράγματα. Ο σκοπός ήταν η ταχύτερη δυνατή ολοκλήρωση ώστε να συγκρατηθούν τα εδάφη και να αποφευχθούν ακραία φαινόμενα πλημμυρών σε οικισμούς, κλπ.».

Δύο από τους αναδόχους στην περιοχή ήταν εταιρίες ενέργειας η ΔΕΗ και η Eren, αλλά για την υλοποίηση των έργων χρησιμοποιήθηκαν οι δασικοί συνεταιρισμοί της περιοχής. Στο Δασαρχείο Λίμνης κατευθύνθηκαν για το σκοπό αυτό 3 εκ. ευρώ.

Με τον ίδιο θεσμό της χορηγίας, όπως λέει στο «Εθνος» ο δασολόγος και ερευνητής, Γιώργος Καρέτσος, επαναλειτούργησε και το δασικό φυτώριο της Αμυγδαλέζας. Ωστόσο, τα παραδείγματα δεν ήταν πάντα θετικά.

«Δεν έχω μεγάλη εμπιστοσύνη σε αυτόν τον θεσμό. Οι εταιρίες ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν κυρίως για να δείξουν ένα φιλοπεριβαλλοντικό πρόσωπο στο πλαίσιο της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, αλλά συχνά απομακρύνονται ειδικά όταν το κόστος τους φαίνεται μεγάλο. Μετά τη φωτιά του 2021, πέρυσι τέτοιο καιρό συζητούσαμε με εταιρία για την Πάρνηθα. Είχε ενδιαφερθει για ένα 5ετές πρόγραμμα. Η αξιολόγηση των έργων που έγινε τα κοστολογούσε σε περίπου 1 εκ. ευρώ. Μας είπαν να το κατεβάσουμε στα 400.000 ευρώ. Το κάναμε μειώνοντας σημαντικές δράσεις. Παρόλα αυτά η εταιρία ...εξαφανίστηκε. Αντίστοιχα άλλες δύο εταιρίες είχαν εκφράσει κάποιες θετικές διαθέσεις για χορηγίες, αλλά όπως συμβαίνει συχνά όταν απομακρυνόμαστε χρονικά από μια καταστροφή, στη συνέχεια εγκατέλειψαν και αυτές».

Ο κ. Καρέτσος αναφέρεται και στην πολυδιαφημισμένη πρώτη πιλοτική αναδάσωση στη χώρα με χρήση drone που πραγματοποιήθηκε στα Γεράνεια Όρη τον Νοέμβριο του 2022. Εκείνη την εποχή το υπουργειο Περιβάλλοντος είχε αναφερθεί σε μια καινοτόμο τεχνική στην αναγέννηση δασικών οικοσυστημάτων που διευκολύνει την υλοποίηση αναδάσωσης σε εδάφη δύσβατα και με μεγάλη κλίση. Την επιχείρηση είχε παρακολουθήσει μάλιστα και ο τότε υφυπουργός, Γιώργος Αμυράς, ο οποίος ορίστηκε τώρα ειδικός σύμβουλος του Πρωθυπουργού σε θέματα περιβάλλοντος, Γιώργος Αμυράς.

«Σχεδόν προσέγγιζε το γελοίο το εγχείρημα. Επρόκειτο για ένα πείραμα, το οποίο δεν αξιολογήθηκε ποτέ ώστε να εξαχθούν συμπεράσματα. Έγινε διασπορά σπόρων και ουδείς γνωρίζει αν αυτά που θα φυτρώσουν οφείλονται στην προσπάθεια αυτή ή σε φυσική αναγέννηση. Δεν υπήρξε καμία πρόγνωση, κανένας προγραμματισμός, κανένας σχεδιασμός», σημειώνει ο κ. Καρέτσος.

Ο ίδιος αναφερόμενος ειδικά στην Πάρνηθα, την οποία είχε φροντίσει και από τη θέση του προέδρου του Φορέα Διαχείρισης, σημειώνει ότι στο παρελθόν δεν αντιμετώπιζε προβλήματα χρηματοδότησης: «Σε αντίθεση με άλλους φορείς, οι οποίοι πραγματικά δεν είχαν έσοδα, η Πάρνηθα ήταν ο πλουσιότερος. Είχαμε κάθε χρόνο περί τα 600.000 ευρώ από το καζίνο διατηρώντας ένα αποθεματικό 1,5 εκ. ευρώ. Με αυτά κάναμε συστηματικά αναδασώσεις ελάτης στα ψηλά σημεία. Διατηρούσαμε ένα φυτώριο με φυτευτικό υλικό από σπόρους που συλλέγαμε ώστε να πραγματοποιούμε τις αναδασώσεις από την ίδια περιοχή προκειμένυ να διατηρείται η βιοποικιλότητα. Αναπαράγαμε το υλικό αυτό, αλλά μόλις καταργήθηκαν οι Φορείς Διαχείρισης το υλικό εγκαταλείφθηκε και 100.000 δενδρύλλια ξεράθηκαν και νεκρώθηκαν στο φυτώριο».

Ο έμπειρος δασολόγος τονίζει πως στις αναδασώσεις δεν πρέπει να γίνονται βεβιασμένες κινήσεις: «Πρέπει να περίμένουμε δύο χρόνια μετά από μία δασική πυρκαγιά ώστε να δούμε τι θα μπορέσει να αναγεννήσει μόνη της η φύση, αν, σε ποια σημεία και σε ποιό βαθμό θα πρέπει να παρέμβουμε. Δεν μπορεί κανείς να αποφασίσει βεβιασμένα μία τεχνητή αναδάσωση εκτός αν πρόκειται για περιοχές διπλοκαμένες ή τριπλοκαμένες σε μικρό χρονικό διάστημα», τονίζει.

Για την περίπτωση της Πάρνηθας και αναφορικά με τα δενδρύλλια που υπήρχαν στο παρελθόν διευκρινίζει πως ήταν ένα πρόγραμμα που γινόταν σταδιακά και αφορούσε την ελάτη, η οποία έτσι κι αλλιώς στην Πάρνηθα επιβιώνει σε οριακές συνθήκες: «Η σταδιακή αναδάσωση ενδείκνυται σε μεγαλύτερα υψόμετρα και για δέντρα όπως η ελάτη, τα οποία δεν ειναι εξειδικευμένα στις πυρκαγιές και δεν αναδασώνονται εύκολα», καταλήγει.