Διώρυγα Ξέρξη στη Χαλκιδική: Οι απόγονοι του επέστρεψαν μετά από 2.500 χρόνια για να θαυμάσουν το μοναδικό έργο των Περσών στην Ευρώπη

Δυόμιση χιλιάδες χρόνια μετά το ασύλληπτο για την εποχή πέρασμα του Ξέρξη από την ομώνυμη διώρυγα στον στενό ισθμό που συνδέει τη χερσόνησο του Άθω με την υπόλοιπη Χαλκιδική βρέθηκαν για πρώτη φορά απόγονοι Περσών.

Ο Υπουργός Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Τουρισμού και Χειροτεχνίας του Ιράν, Σεγιέντ Ρεζά Σαλεχί-Αμιρί, βρέθηκε στην Ελλάδα επικεφαλής αντιπροσωπείας η οποία συμμετείχε στο 9ο Φόρουμ Αρχαίων Πολιτισμών στην Αθήνα και το πρωί του Σαββάτου 13/12 επισκέφθηκε στα Νέα Ρόδα Χαλκιδικής όπου βρίσκεται το «μυθικό» έργο του Ξέρξη.

Είναι η πρώτη φορά που επισήμως αντιπροσωπεία του Ιράν βρέθηκε στον ιστορικό τόπο της Διώρυγας του Ξέρξη η οποία έχει χαθεί με τις προσχώσεις και κρύβει καλά τα μυστικά της. Είναι μόλις η δεύτερη επίσκεψη Ιρανού υπουργού σε ευρωπαϊκή χώρα μετά τις εχθροπραξίες με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ τον περασμένο Ιούνιο. Ο πρώτος ήταν ο Ιρανός ΥΠΕΞ Αμπάς Αραχτσί, που συναντήθηκε με τον Εμμανουέλ Μακρόν στη Γαλλία.

«Σύμβολο ειρήνης»

Ο Σεγιέντ Ρεζά Σαλεχί-Αμιρί συνοδεύονταν από τον υφυπουργό Πολιτισμού του Ιράν και δύο Γενικούς Γραμμετείς αλλά και από τον καθηγητή για θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής Ευάγγελο Βενέτη. Τους υποδέχτηκε ο δήμαρχος Δήμου Αριστοτέλη Στέλιος Βαλιάνος ο οποίος αφού πρόσφερε στους καλεσμένους του μικρές προτομές του Αριστοτέλη τόνισε πως: «Η Διώρυγα του Ξέρξη, είναι το μοναδικό περσικό τεχνικό έργο στην Ευρώπη το οποίο ετοιμάζεται να ξαναμπεί στον χάρτη, όχι ως μνημείο πολεμικής εκστρατείας αλλά ως σύμβολο ειρήνης, ανταλλαγής και τουριστικής συνεργασίας».

Δεν πίστευαν τον Ηρόδοτο

Για αιώνες οι μελετητές αντιμετώπιζαν τη διώρυγα του Ξέρξη με σκεπτικισμό, θεωρώντας την ύπαρξη της στη φαντασία ή στην υπερβολή του Ηροδότου. Ωστόσο η σύγχρονη επιστημονική έρευνα έχει ανατρέψει αυτή την άποψη. Μάλιστα, όπως λένε κορυφαίοι αρχαιολόγοι, όταν ξεκινήσει η επισταμένη ανασκαφή του αρχαιολογικού χώρου θα βρεθούμε προ συγκλονιστικών αποκαλύψεων που θα αλλάξουν τα δεδομένα που υπάρχουν για την πορεία του Ξέρξη και των Περσών στην Ελλάδα. 

Ίχνη τεχνητού καναλιού

Από τη δεκαετία του 1990 γεωαρχαιολογικές, γεωφυσικές και τοπογραφικές μελέτες στην περιοχή των Νέων Ρόδων, με σημαντική συμβολή της British School at Athens, εντόπισαν κάτω από την επιφάνεια του εδάφους σαφή ίχνη ενός μεγάλου τεχνητού καναλιού. Γεωτρήσεις και ανάλυση ιζημάτων αποκάλυψαν μια θαμμένη τάφρο σημαντικού πλάτους, η οποία ταυτίζεται με τη χάραξη της αρχαίας διώρυγας, επιβεβαιώνοντας ότι το έργο πράγματι διαπέρασε τον ισθμό από άκρη σε άκρη.

Η ζημιά του Μαρδόνιου

Στο ιστορικό πλαίσιο της Β΄ Περσικής Εκστρατείας, ο βασιλιάς των Περσών Ξέρξης Α΄ το 480 π.Χ. επιδίωξε να μετακινήσει έναν τεράστιο στρατό και στόλο με απόλυτη ασφάλεια. Το ακρωτήριο του Άθω αποτελούσε σοβαρό κίνδυνο για τη ναυσιπλοΐα, καθώς λίγα χρόνια νωρίτερα, το 492 π.Χ., ο περσικός στόλος του Μαρδόνιου είχε υποστεί βαριές απώλειες λόγω σφοδρής θαλασσοταραχής στην ίδια περιοχή. Για να αποφευχθεί ο επικίνδυνος περίπλους, ο Ξέρξης διέταξε τη διάνοιξη καναλιού στον ισθμό που βρίσκεται στη βάση της χερσονήσου του Άθω, ώστε τα πλοία να περνούν με ασφάλεια από τη μία θάλασσα στην άλλη.

Το μοναδικό μνημείο των Περσών στην Ευρώπη

Μετά από 2.500 χρόνια στην Ελλάδα έχουν γίνει ελάχιστα για την ανάδειξη του ιστορικού τόπου, ωστόσο για τους Ιρανούς είναι ό,τι πιο σημαντικό έχουν να επιδείξουν στη «γηραιά» ήπειρο. «Η διώρυγα του Ξέρξη στα Νέα Ρόδα είναι το μοναδικό χειροπιαστό αποτύπωμα των Περσών σε όλη την Ευρώπη. Θα πρέπει να γνωρίζουμε πως οι Πέρσες κατέλαβαν τη Θράκη και μέρος των Βαλκανίων για ένα μικρό χρονικό διάστημα, αλλά το μόνο που έχει βρεθεί που μαρτυρά την παρουσία τους είναι νομίσματα. Το μοναδικό μεγάλο έργο είναι η διώρυγα του Ξέρξη και οι Ιρανοί το αντιμετωπίζουν με μεγάλο σεβασμό και δέος. Θα είναι η πρώτη φορά μετά από 2.500 χρόνια που απόγονοι των Περσών θα βρεθούν στο σημείο από όπου ο Ξέρξης πέρασε τον στόλο του από την ξηρά», είπε στο ethnos.gr ο καθηγητής σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής, ιστορικός Ευάγγελος Βενέτης, ο οποίος ήταν προσκεκλημένος του Δήμου Αριστοτέλη προκειμένου να παραστεί σε αυτή την πρώτη επίσκεψη ιρανικής αντιπροσωπείας.

Τον υπουργό πολιτισμού του Ιράν συνόδευαν ο Δρ. Χοτζατολεσλάμ Αγιουμπί Υφυπουργός Πολιτισμού, Δρ. Μοχαμμάντ Εμπραχιμ Ζαρεεί, Επικεφαλής Αρχαιολόγος, Ερευνητικό Κέντρο πολιτιστική Κληρονομιάς και Τουρισμού, Δρ. Μ. Γασεμί αρχαιολόγος, Δρ. Μοχαμμάντ Ρεζά Μπαχμανί, Μορφωτικός Ακόλουθος Ιράν στην Ελλάδα, ενώ παραβρέθηκαν Μαρία Ενεχηλίδου, Αντιδήμαρχος Αριστοτέλη σε θέματα πολιτισμού, Κυριάκος Παρθενιάδης Πρόεδρος Νέων Ρόδων και Μαρία Πάπα, Σύμβουλος Δήμου Αριστοτέλη.

Η «διαφορά» των Περσών και των Ιρανών

Οι Πέρσες και οι Ιρανοί έχουν άμεση ιστορική και πολιτισμική συνέχεια και πολιτικά έχουν την ίδια σημασία. Δεν πρόκειται για διαφορετικούς λαούς, αλλά για την ίδια ευρύτερη εθνοϊστορική παράδοση σε διαφορετικές εποχές. Οι Πέρσες ήταν ιρανικός λαός της αρχαιότητας. Ο όρος «Ιρανός» είναι ευρύτερος και περιλαμβάνει πολλούς λαούς (Πέρσες, Μήδους, Πάρθους κ.ά.), ενώ ο όρος «Πέρσης» αναφέρεται ειδικά στο φύλο που ίδρυσε τις μεγάλες αυτοκρατορίες των Αχαιμενιδών, των Σασσανιδών κ.λπ. Η ίδια η λέξη «Ιράν» προέρχεται από το αρχαίο Aryanam («γη των Αρίων»), δηλαδή των ιρανικών φύλων.

Τρέφουν σεβασμό

«Οι Ιρανοί ως λαός και ανεξάρτητα από τις όποιες πολιτικές συγκυρίες τιμούν τον πολιτισμό τους, τρέφουν πολύ μεγάλο σεβασμό για την Ελλάδα και αναδεικνύουν κάθε μνημείο. Από όσο γνωρίζω, η ανάδειξη της διώρυγας του Ξέρξη θα περιέχεται σε ένα μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Ιράν και αυτό είναι πολύ σημαντικό για την ανάδειξη αυτό του τεράστιου μνημείου».

Όταν τα έγραφε ο Ηρόδοτος

Η αρχαία γραμματεία, και ειδικότερα ο Ηρόδοτος στο Ζ΄ βιβλίο των «Ιστοριών» του, περιγράφει αναλυτικά το έργο, αναφέροντας ότι η διώρυγα ήταν αρκετά πλατιά ώστε να πλέουν δύο τριήρεις παράλληλα. Παράλληλα, ο ιστορικός σημειώνει ότι το έργο αυτό δεν είχε μόνο πρακτικό χαρακτήρα, αλλά και έντονο συμβολισμό επίδειξης δύναμης. Η διάνοιξη ενός τέτοιου καναλιού απαιτούσε τεράστιους ανθρώπινους και υλικούς πόρους. Χιλιάδες εργάτες από υποτελείς λαούς της περσικής αυτοκρατορίας εργάστηκαν για την ολοκλήρωσή του, μεταβάλλοντας προσωρινά το φυσικό τοπίο του ισθμού.

Η σύνδεση με τα Νέα Ρόδα 

Σήμερα, η Διώρυγα του Ξέρξη δεν είναι ορατή ως ανοικτό υδάτινο πέρασμα, καθώς έχει επιχωματωθεί με την πάροδο των αιώνων. Το ίχνος της, όμως, εξακολουθεί να επηρεάζει τη μορφολογία του εδάφους και μπορεί να διακριθεί τόσο στο τοπίο όσο και σε αεροφωτογραφίες και δορυφορικές απεικονίσεις. Η περιοχή των Νέων Ρόδων, αν και σύγχρονος οικισμός που ιδρύθηκε το 1923 από πρόσφυγες, φέρει έτσι ένα εξαιρετικά βαρύ ιστορικό φορτίο, καθώς συνδέεται άμεσα με ένα κομβικό γεγονός της παγκόσμιας ιστορίας και με ένα από τα πρώτα μεγάλης κλίμακας τεχνικά έργα στρατιωτικής υποδομής στην Ευρώπη.

Το πέρασμα του Ξέρξη από τη Χαλκιδική και ειδικότερα από τον ισθμό των Νέων Ρόδων αποτελεί το προοίμιο των μεγάλων συγκρούσεων που ακολούθησαν, όπως οι μάχες στις Θερμοπύλες και η ναυμαχία της Σαλαμίνας.