Μαθητικές παρελάσεις: Οι συγκρούσεις για τη σημαία, οι ρατσιστικές επιθέσεις, η αριστεία και η κλήρωση

Η επιλογή του σημαιοφόρου στις μαθητικές παρελάσεις των δημοτικών σχολείων θα γίνεται με βάση τη βαθμολογία, και όχι με κλήρωση, ανακοίνωσε την Δευτέρα (7/10) με εγκύκλιό του το υπουργείο Παιδείας, επισημαίνοντας ότι η σχετική ρύθμιση θα ενταχθεί άμεσα σε νομοσχέδιο που θα κατατεθεί στη Βουλή. Με αυτή την απόφαση ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην επεισοδιακή ιστορία των μαθητικών παρελάσεων που προκαλεί εντάσεις τα τελευταία 19 χρόνια.

Τον Οκτώβριο του 2000, ο καλύτερος μαθητής της Γ’ τάξης του Γυμνασίου Νέας Μηχανιώνας, Οδυσσέας Τσενάι, κλήθηκε να σηκώσει τη σημαία του σχολείου του για την παρέλαση της 28^ης Οκτωβρίου. Ωστόσο, η αλβανική καταγωγή του δημιούργησε εκρηκτικό κλίμα. Πολλοί κάτοικοι της περιοχής ξεσηκώθηκαν και απαίτησαν να δοθεί η σημαία σε άλλον μαθητή. Ο σύλλογος διδασκόντων του σχολείου πάτησε στο γράμμα του νόμου, σύμφωνα με το οποίο «δεν μπορούν να ορισθούν σημαιοφόροι και παραστάτες οι έχοντες ξένη υπηκοότητα και ξένη καταγωγή μαθητές» και πήρε τη σημαία από τον Οδυσσέα. Ο ίδιος δεν έκανε παρέλαση, δηλώνοντας ότι «δεν θα σηκώσω τη σημαία, είναι μια δική μου απόφαση, γιατί δεν θέλω να δημιουργηθεί πρόβλημα στην τοπική κοινωνία».

Ο Οδυσσέας Τσενάι αντιμετώπισε το ίδιο πρόβλημα και τρία χρόνια αργότερα, ως μαθητής της Γ’ Λυκείου. Το 2003 δικαιούνταν και με τον νόμο τη σημαία, αφού από το 2001 προβλεπόταν ότι «στη διαδικασία επιλογής σημαιοφόρων, παραστατών και υπευθύνων για την κατάθεση στεφάνου μπορούν να συμμετέχουν και αλλοδαποί μαθητές οι οποίοι φοιτούν τουλάχιστον δύο χρόνια σε ελληνικό σχολείο». Τελικά, λόγω των αντιδράσεων, αναγκάστηκε να παραδώσει ξανά τη σημαία στον αμέσως επόμενο καλύτερο μαθητή.

Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν και άλλοι…Τσενάι. Το 2012 και το 2013 μαθητές αλβανικής καταγωγής από τα Φάρσαλα και τη Χερσόνησο Κρήτης δεν κράτησαν τη σημαία στην παρέλαση, παρά το γεγονός ότι ήταν οι καλύτεροι του σχολείου τους. Στην πρώτη περίπτωση, μάλιστα, οι συμμαθητές της υποψήφιας σημαιοφόρου τον απείλησαν ότι, αν δεν έκανε πίσω, θα καλούσαν τη Χρυσή Αυγή για να βάλει τα πράγματα στη θέση τους.

Οι συγκεκριμένοι μαθητές ήταν αλλοδαποί και για τον λόγο αυτό τα πιο συντηρητικά στοιχεία της ελληνικής κοινωνίας αντέδρασαν σφοδρά και μόνο στην ιδέα ότι θα μπορούσαν να κρατήσουν την ελληνική σημαία. Ωστόσο, μια ματιά σε υπουργικές αποφάσεις του όχι και τόσο μακρινού παρελθόντος δείχνει μια εντελώς ρατσιστική αντιμετώπιση των μαθητών όχι μόνο με βάση την εθνικότητά τους.

Στην υπουργική απόφαση για τις παρελάσεις που εκδόθηκε τον Αύγουστο του 1974 αναφέρεται ότι πρέπει να επιλέγονται όσοι έχουν άρτια εμφάνιση, παράστημα, ήθος και καλές επιδόσεις στη γυμναστική. Αντίθετα, «εις τα τμήματα παρελάσεων δέον να μή μετέχουν άτομα έχοντα σωματικά ελαττώματα ή μειονεκτήματα και ουχί άψογον γενική εμφάνισιν». Αυτές οι προϋποθέσεις σταμάτησαν να ισχύουν τα επόμενα χρόνια, αλλά σίγουρα άφησαν κατάλοιπα.

Η κλήρωση

Το 2017, ο τέως υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου αποφάσισε την αλλαγή του συστήματος επιλογής σημαιοφόρων στα δημοτικά σχολεία. Η σημαία δεν θα δινόταν στον καλύτερο μαθητή αλλά σε αυτόν που θα έβγαινε μετά από κλήρωση.

Οι αντιδράσεις από την αντιπολίτευση και όχι μόνο ήταν σφοδρές. Η κυρία Κεραμέως, η οποία τότε ήταν τομεάρχης Παιδείας, δήλωσε ότι «για άλλη μία φορά, αποθεώνεται η λογική της ήσσονος προσπάθειας. Το μήνυμα που δίνουν στη νέα γενιά είναι ότι δεν χρειάζεται προσπάθεια και προσωπικός αγώνας για την επιτυχία και την καταξίωση, αλλά τύχη».

Επίσης, επτά οικογένειες μαθητών από τη Θεσσαλονίκη προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας ζητώντας να ανατραπεί η απόφαση του κ. Γαβρόγλου, αλλά το αίτημα τους απορρίφθηκε.

Η περίπτωση του Αφγανού Αμίρ

Ακόμα και η διαδικασία της κλήρωσης, πάντως, δεν στάθηκε αρκετή για να σταματήσει τις επιθέσεις σε αλλοδαπούς μαθητές που κλήθηκαν να κρατήσουν τη σημαία στην παρέλαση. Κανένας δεν έχει ξεχάσει την περίπτωση του 11χρονου Αμίρ, από το Αφγανιστάν, ο οποίος δέχτηκε επίθεση με πέτρες στο σπίτι του στη Δάφνη από τη νεοναζιστική οργάνωση «Κρυπτεία». Ο Αμίρ είχε παρελάσει στις 28 Οκτωβρίου 2017, χωρίς να κρατήσει την ελληνική σημαία. Του δόθηκε μόνο η ταμπέλα με το όνομα του σχολείου. Η ρατσιστική επίθεση στο σπίτι του Αμίρ προκάλεσε πολιτική κόντρα μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και Νέας Δημοκρατίας.

«Τα ξημερώματα κάποιοι βανδάλισαν το σπίτι ενός 11χρονου Αφγανού στη Δάφνη, επειδή είχε κληρωθεί ως σημαιοφόρος του σχολείου του. Κάποιοι άλλοι τον είχαν υποχρεώσει προηγουμένως να κρατά αντί σημαίας, μια ταμπέλα του σχολείου του. Αυτή είναι η καθημερινή ανομία που ανέδειξε σήμερα η Νέα Δημοκρατία και έχει συχνά, δυστυχώς, και ρατσιστικά κίνητρα. Γι’ αυτήν ο κ. Τσίπρας δεν είπε κουβέντα στη Βουλή, καθώς ζει στον δικό του τόπο και χρόνο» τόνισε η Ν.Δ. Ο ΣΥΡΙΖΑ απάντησε ότι «καλωσορίζουμε τις όψιμες, αντιρατσιστικές ευαισθησίες της ΝΔ, υπενθυμίζουμε ωστόσο πως το συγκεκριμένο νομοσχέδιο το οποίο προβλέπει κλήρωση για τους σημαιοφόρους στις παρελάσεις, είχε καταψηφιστεί από το κόμμα του Κυρ. Μητσοτάκη, με πρόσχημα την... αριστεία». 

Η απόφαση της Νίκης Κεραμέως να επαναφέρει το σύστημα της αριστείας θα ανοίξει ξανά τη συζήτηση για τις μαθητικές παρελάσεις, το πώς πρέπει -και αν τελικά πρέπει- να γίνονται. Είναι μια συζήτηση που γίνεται με αυξομειούμενη ένταση από την δεκαετία του 1980, όταν άρχισαν να εκφράζονται οι πρώτες αντιρρήσεις για τη χρησιμότητά τους. «Το ολοκληρωτικής νοοτροπίας έθιμο της στρατιωτικοποίησης  των νέων, ακόμα και των εξάχρονων παιδιών, με τη «ζύγιση» και τη «στοίχιση», με την «κεφαλή δεξιά», με την απόδοση τιμών στον υπουργό, στο νομάρχη ή στο δεσπότη, δεν συναντάται στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Όχι πάντως στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες. Γιατί καλλιεργεί στη νέα γενιά ψυχολογία μαζικής πειθαρχίας, τέτοια που ελάχιστα συμβάλλει στη διαμόρφωση ελεύθερων κι ανεξάρτητων συνειδήσεων» έγραφε τον Φεβρουάριο του 1984 η εφημερίδα «Ειδήσεις».

Μαθητικές παρελάσεις από το 1900

Για τους περισσότερους, οι μαθητικές παρελάσεις αποτελούν κατάλοιπο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά. Στην πραγματικότητα το καθεστώς Μεταξά μαζικοποίησε και εργαλειοποίησε αυτές τις παρελάσεις, οι οποίες είχαν ξεκινήσει να γίνονται πολλά χρόνια νωρίτερα.

Στο φύλλο της εφημερίδας «Εμπρός» της 26^ης Μαρτίου 1900 διαβάζουμε, σε ρεπορτάζ για τις εορταστικές εκδηλώσεις της προηγούμενης ημέρας, ότι «η διέλευσις των μαθητών φερόντων ωραιότατας ομοιομόρφους στολάς και τα εθνικά σήματα επί της κομβιοδόχης και άδοντων πατριωτικά άσματα προκαλεί ζωηράν συγκίνησην και άπειρα χειροκροτήματα».