Το προφίλ των «νονών»: «Οι τυχεροί μπαίνουν στη φυλακή»

«Όποιος είναι τυχερός μπαίνει στη φυλακή. Οι περισσότεροι, όμως, πάνε στον άλλο κόσμο, γιατί έτσι είναι ο χώρος της νύχτας. Το γνωρίζουμε κι εμείς ότι κάποια στιγμή θα νιώσουμε ένα κάψιμο και θα “ξαπλώσουμε”. Όποιος μπλέκει με τη νύχτα τα ίδια θα κάνει, θέλει δεν θέλει. Αναγκάζεσαι να κάνεις δύσκολες δουλειές και να είσαι σκληρός, γιατί αυτό επιβάλλει η ζούγκλα». Τα λόγια ανήκουν σε βαρυποινίτη «νονό», παλιό κρατούμενο των φυλακών Κορυδαλλού, ο οποίος είχε δεχθεί να μιλήσει στην εγκληματολόγο Δέσποινα Σβουρδάκου, στο πλαίσιο της τελευταίας μεγάλης επιστημονικής έρευνας που έγινε για την κοινωνιολογική «ανατομία» του σκοτεινού αυτού κόσμου.  

Ο 58χρονος Βασίλης Στεφανάκος, ο οποίος εκτελέστηκε στη γειτονιά που θεωρούσε «σπίτι» του στο Χαϊδάρι, συγκέντρωνε πολλά από τα χαρακτηριστικά του «προφίλ των νονών» που προέκυψαν από τη μελέτη της κυρίας Σβουρδάκου. Την ίδια ώρα, ωστόσο, διαφοροποιούνταν σε άλλα τόσα. Και αυτό διότι είχε υιοθετήσει εδώ και χρόνια άλλες συμπεριφορές από τους «ανταγωνιστές» του. Προσέδωσε στον λόγο του ιδεολογικό πρόσημο, στη φυλακή ήρθε κοντά με κρατουμένους για τρομοκρατία, κέρδισε τη συμπάθεια συγκρατουμένων του βοηθώντας τους να βρουν δουλειά μετά την αποφυλάκισή τους. Κατάφερε, επίσης, να ξεπεράσει το προσδόκιμο ζωής των «Ντον», όπως λέγονται οι αρχηγοί των ομάδων της νύχτας, μάλλον λόγω της πολυετούς παρουσίας του στη φυλακή. Στάθηκε, ωστόσο, αδύνατον να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο της νύχτας. «Ο ίδιος γνώριζε καλά ότι ο Κορυδαλλός λειτουργούσε για εκείνον ως “ασπίδα προστασίας”. Όντας έμπειρος, ήξερε ότι όταν έβγαινε στον έξω κόσμο οι κίνδυνοι θα καραδοκούν. Ήξερε ότι θα τον “πάρουν”» λέει στο «Έθνος της Κυριακής» η κυρία Σβουρδάκου. 

Το «λάθος» του Στεφανάκου

Ούτε ο Στεφανάκος ξέφυγε από τον κανόνα που θέλει τους εκτελεστές των συμβολαίων θανάτου να «χτυπούν» όταν ο στόχος τους είναι χαλαρός. Την ημέρα της δολοφονίας του κατέβηκε από το γραφείο του στη λεωφόρο Αθηνών. Είχε περάσει αρκετός χρόνος από την αποφυλάκισή του και είχε αρχίσει να συνηθίζει την ελευθερία που ένιωθε όταν κυκλοφορούσε στη γειτονιά του χωρίς συνοδούς. Αυτό εκμεταλλεύτηκαν οι «μισθωμένοι» δολοφόνοι. Το ίδιο είχε γίνει στις 25 Ιουλίου 2000, όταν ένοπλοι είχαν «γαζώσει» τον Θέμη Καλαποθαράκο, τον πιο σκληρό της παλιάς γενιάς «Ντον» της αθηναϊκής νύχτας. Σε μία διαδρομή ρουτίνας, κατά την οποία επέστρεφε σπίτι του στη λεωφόρο Ποσειδώνος, έπεσε θύμα ενέδρας από εκτελεστές με Καλάσνικοφ. Ενδεικτικό είναι το σχετικό απόσπασμα από τη διατριβή της κυρίας 
Σβουρδάκου, στο οποίο «έμπειρος» νονός περιγράφει κυνικά την πραγματικότητα: «Σε περιμένουν κάπου και σε πυροβολούν εκεί που δεν το περιμένεις. Ετσι γίνεται η δουλειά. Όταν έχεις μπει στο παιχνίδι, δεν μπορείς να κάνεις πίσω. Μόνο μπροστά και ό,τι γίνει. Εμένα με έχουν πυροβολήσει τρεις φορές. Τις δύο ξέφυγα. Την τρίτη φορά με πήραν οι σφαίρες όταν έβγαινα από το κλαμπ. Κοίτα, είμαι “κεντημένος”. Ο κορμός μου είναι γαζωμένος όλος (...). Οι μπράβοι είναι “σκύλοι” που πληρώνονται για να χτυπούν τον κόσμο και να κάνουν δουλειές. Είναι θύτες και θύματα μαζί. Σήμερα θα χτυπήσεις έναν, αύριο θα χτυπήσουν εσένα, και τέλος δεν έχει το παιχνίδι. Άλλος δρόμος δεν υπάρχει. Η ταινία δεν φτάνει τη ζωή ενός μπράβου. Κόσμος γεμάτος ψέμα, τσαμπουκάδες, κλωτσιές και συμβόλαια». Ο Βασίλης Στεφανάκος ήθελε μετά την αποφυλάκισή του να κάνει στροφή προς τις νόμιμες επιχειρήσεις. Ο «κανόνας», όμως, ότι δεν υπάρχει γυρισμός επιβεβαιώθηκε. «Αν δεν ακολουθήσεις την πορεία, δεν επιβιώνεις. Χάθηκες. Δεν υπάρχει κάποιος που να μπορεί να ξεφύγει από αυτό. Είναι από τους άγραφους νόμους, που φτιάχνονται από ανθρώπους περίεργους, σκληρούς, χωρίς αισθήματα και ευαισθησίες. Αντρες μάγκες που άφησαν όνομα στη νύχτα, άφησαν την πινελιά τους και μετά χάθηκαν μια μέρα. Ολοι μας μια μέρα θα φύγουμε. Το γνωρίζουμε όλοι αυτό» περιέγραψε μέλος εγκληματικής ομάδας. Για τα συμβόλαια θανάτου πρόσθεσε: «Κάθε ομάδα κλείνει συμβόλαια. “Υπογράφει” συμβόλαια με το στόμα. Με λόγο τιμής, ο οποίος στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο ατιμία και δόσιμο». 
Οι βαρυποινίτες κρατούμενοι είχαν προβλέψει, μιλώντας στην εγκληματολόγο, τις θεμελιώδεις αλλαγές στον αθέατο κόσμο της νύχτας, οι οποίες έχουν έρθει από την εμφάνιση ομάδων αλλοδαπών που διεκδικούν με ακόμα πιο βίαιες μεθόδους «κομμάτι από την πίτα»: «Τώρα έχουν γίνει “πολλοί” και ο καθένας έχει από μία ομάδα με πολλούς αλλοδαπούς. Τους μαθαίνουν δύο κλωτσιές και τους βγάζουν στη νύχτα. Τους αρχηγούς τούς συμφέρει, γιατί είναι φτηνοί. Όμως σε κάποια φάση θα αλλάξουν τα πράγματα. Θα είναι αντιμέτωποι και θα κοντραρίζονται με τους Έλληνες. Ήδη έχουν μάθει τη δουλειά». 

Ζουν μέχρι τα 45

Ο μέσος όρος ζωής των «νονών» δεν ξεπερνά τα 45 χρόνια. Οι περισσότεροι μεγάλωσαν σε κακό οικογενειακό περιβάλλον, είναι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, πιστεύουν στον Θεό, αλλάζουν συχνά σπίτι και εμφανίζουν επιθετική συμπεριφορά από τα σχολικά τους χρόνια. Όταν φεύγουν από τη ζωή, αφήνουν πίσω τους μία γυναίκα ή μία σύντροφο και περιουσία λίγο μεγαλύτερη από αυτήν του μέσου Έλληνα.
Αυτό προκύπτει από την έρευνα για την κοινωνιολογική «ανατομία» των «νονών». Ένας από αυτούς περιγράφει τη ζωή του στη συμμορία: «Η ομάδα παίρνει τη θέση της οικογένειας. Παλιά έβγαζα πολύ καλά λεφτά. Φαντάσου ότι το 1988 έπαιρνα 30.000 δραχμές το βράδυ, ενώ στην οικοδομή παιδευόμουν έναν ολόκληρο μήνα για να βγάλω αυτά τα λεφτά. Ενθουσιάστηκα και, πάνω απ' όλα, έβγαζα ξεκούραστα λεφτά. Ολοι με σέβονταν και με υπολόγιζαν. Η ομάδα είχε πολλά μαγαζιά σε διαφορετικές περιοχές. Αφού περάσεις το αρχικό στάδιο του ενθουσιασμού και την αίσθηση της αρχηγίας, έρχονται τα δύσκολα. Η σκληρή αλήθεια σε αιφνιδιάζει. Βλέπεις ότι δεν υπάρχουν φίλοι. Μόνο φίδια. Κάποιος θα σε πυροβολήσει, κάποιον θα “πάρεις”. Δεν υπάρχει ηρεμία. Ούτε στον ύπνο. Οι περισσότεροι κοιμούνται με το όπλο κάτω από το μαξιλάρι». Η κυρία Σβουρδάκου εξηγεί ότι «βασικές προϋποθέσεις για να γίνει κάποιος μέλος της ομάδας είναι να είναι γυμνασμένος, να είναι γνώστης πολεμικών τεχνών και να κατέχει την τέχνη του όπλου. Οι συνήθεις κατηγορίες που ασκούνται σε βάρος τους αφορούν σε σύσταση συμμορίας, εκβιασμό-προστασία, σωματικές βλάβες, ληστείες, απόπειρες ανθρωποκτονίας, ανθρωποκτονίες και σωματεμπορία. Παρατηρήθηκε, επίσης, ότι οι περισσότεροι από τους νονούς κάνουν χρήση αλκοόλ, προέρχονται από φτωχές ή μεσαίου επιπέδου οικονομικά οικογένειες, έχουν ηγετικές τάσεις και διατηρούν καλές σχέσεις με το αντίθετο φύλο. Όταν μιλάς με τέτοιους ανθρώπους, διαπιστώνεις ότι αρκετοί από αυτούς έχουν φιλότιμο και κατά βάθος δεν ήθελαν να γίνουν αυτό που τελικά έγιναν». Όσο για τις βασικές αιτίες που ωθούν τα άτομα αυτά στο έγκλημα, είναι ο χαρακτήρας, που συμπεριλαμβάνει τη βιολογική προδιάθεση και τον ψυχισμό του ατόμου, η φτώχεια, το οικογενειακό περιβάλλον, το σχολείο και οι παρέες.