Η θρυλική Λίστα του Σίντλερ δεν είναι τίποτα μπροστά στη λίστα της Σέντλερ – Η Πολωνή που έσωσε 2.500 παιδιά από το γκέτο της Βαρσοβίας

Ο σπουδαίος σκηνοθέτης Στίβεν Σπίλμπεργκ μας «δίδαξε» τη Λίστα του Σίντλερ. Λίγοι όμως έχουν ακούσει για τη λίστα της Σέντλερ που προκαλέι δέος για την ανθρώπινη μεγαλοψυχία και τον ηρωϊσμό. Η Πολωνή που έσωσε 2.500 παιδιά και έβαλε δεν πήρε το Νόμπελ Ειρήνης γιατί δόθηκε τότε στον Αλ Γκορ... Αλλά ας πάρουμε την ιστορία από την αρχή.

Δεν έχει περάσει ούτε μια βδομάδα που γιορτάστηκε η Διεθνής Ημέρα μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος… Η ημερομηνία επιλέχθηκε επειδή στις 27 Ιανουαρίου του 1945 τα σοβιετικά στρατεύματα απελευθέρωσαν το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Άουσβιτς - Μπίρκεναου στην Πολωνία.

Και κάθε χρόνο τέτοια μέρα επιστρέφουν, σαν τους βρυκόλακες, οι μνήμες όσων ακόμη ζουν κι όσων έχουν διαβάσει, μελετήσει παρακολουθήσει σε ντοκιμαντέρ ή σε κινηματογραφικές ταινίες, τις φρικαλεότητες των Ναζί σε βάρος των Εβραίων και υπενθυμίζουν την ανθρώπινη θηριωδία και τα αποτρόπαια εγκλήματα των Ναζί.
Μια από τις σπουδαιότερες κινηματογραφικές αναφορές στο Ολοκαύτωμα ήταν η ταινία «Η Λίστα του Σίντλερ» που προκάλεσε ρίγη συγκίνησης. Ο Όσκαρ Σίντλερ είχε διασώσει περίπου 1200 Εβραίους από βέβαιο θάνατο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Κι όμως ένα όνομα που μοιάζει μ’ εκείνο του Σίντλερ (ένα «ε» η διαφορά τους), αυτό της Ιρένα Σέντλερ προκαλεί δέος στους Εβραίους, που ακόμα προσεύχονται για την ψυχή της. Ποια ήταν η Ιρένα Σέντλερ; Ήταν η γυναίκα που διέσωσε με τον τρόπο περίπου 2.500 παιδιά από τα νύχια των Ναζί στην Πολωνία. Διαβάστε την ιστορία της, όπως την περιγράφει ο Βρετανός Giles Milton στο βιβλίο του Fascinating Footnotes from History:
Η Ιρένα Σέντλερ δεν προκάλεσε την παραμικρή υποψία βγαίνοντας από το γκέτο της Βαρσοβίας έχοντας ένα κουτί παραμάσχαλα. Όταν το σκυλί της, άρχισε να γαβγίζει νευρικά εκείνη έσφιξε πιο δυνατά το κουτί και κούνησε φιλικά το χέρι στους φρουρούς της Γκεστάπο. Αυτό που δεν ήξεραν - αν το γνώριζαν θα την είχα σκοτώσει - ήταν πως φυγάδευε εβραιόπουλα από το γκέτο για να τα σώσει από το ζοφερό μέλλον τους.

Οι Ναζί φοβόντουσαν τον τύφο

Η Σέντλερ ήταν πολωνή καθολική κοινωνική λειτουργός, που ζούσε στην κατεχόμενη από τους ναζί Πολωνία. Οι ναζιστικές Αρχές της είχαν δώσει την άδεια να μπαίνει στο εβραϊκό γκέτο για να εξετάζει τους έγκλειστους αν παρουσίαζαν συμπτώματα τύφου, γιατί οι ναζί έτρεμαν μία ενδεχόμενη εξάπλωση της ολέθριας αυτής ασθένειας την πόλη.
Οι αξιωματούχοι της Γκεστάπο δεν είχαν την παραμικρή ιδέα τι έκανε η Σέντλερ κάτω από τη μύτη τους και αγνοούσαν το γεγονός ότι είχε εμπλακεί σε μία από τις μεγαλύτερες εκστρατείες διάσωσης όλων των εποχών. Μεταμφιεσμένη ως νοσοκόμα της Υπηρεσίας Κοινωνικής Πρόνοιας κατάφερε να φυγαδεύσει από το γκέτο περισσότερα από 2.500 παιδιά!
Η αποστολή που είχε αναλάβει ήταν άκρως επικίνδυνη. Το 1942 η Βαρσοβία ήταν γεμάτη από αξιωματικούς της Γκεστάπο που έψαχναν μανιωδώς να εντοπίσουν Εβραίους, οι οποίοι είχαν καταφέρει να αποδράσουν από το γκέτο.
«Ούτε αν μετέφερες όπλα, ούτε αν σχεδιάζεις σαμποτάζ εναντίον των Γερμανών δεν κινδύνευες τόσο, όσο αν έκρυβες Εβραίο», είχε πει ο Βλαντισλάβ Μπαρτοσέβσκι, μέλος της Πολωνικής Αντίστασης. «Στο σπίτι σου κρύβεις μία ωρολογιακή βόμβα. Αν σε πιάσουν θα σε σκοτώσουν και σένα και την οικογένειά σου και αυτόν που κρύβεις».
Με το πρόσχημα, ότι επιθεωρούσε τις συνθήκες διαβίωσης στο γκέτο, η Σέντλερ, έβγαζε βρέφη και μικρά παιδιά μέσα σε κουτιά, σε βαλίτσες, μέσα σε σακάκια και καρότσες και αλλά μεγαλύτερα παιδιά φυγαδεύονταν τα μέσα από τους υπονόμους της πόλη. Οπότε πήγαινε στο γκέτο, η Ιρένα, είχε πάντα μαζί της τον αγαπημένο της σκύλο, τον οποίο είχε εκπαιδεύσει να γαυγίζει όταν πλησίαζαν γερμανοί στρατιώτες, ώστε να καλύπτει τυχόν κλάματα ή θορύβους που έκαναν τα τυλιγμένα μέσα στα πακέτα της μωρά. Στη συνέχεια, αφού τα παιδιά ήταν πλέον ασφαλή μακριά από το γκέτο, τα εφοδίαζε με πλαστές ταυτότητες και πιστοποιητικά γέννησης υπογεγραμμένα από καθολικούς ιερείς ή αξιωματούχους της Κοινωνικής Πρόνοιας.
Έπειτα, τα παιδιά μεταφέρονταν σε ορφανοτροφεία και σε μοναστήρια στα περίχωρα της Βαρσοβίας. Μέχρι τα μέσα του 1942 τα Ες-Ες συγκέντρωναν πλήθη Εβραίων και τους έστελναν στα στρατόπεδα εξόντωσης.

«Ούτε εγώ ξέρω αν θα τα καταφέρω»

Η Σέντλερ ικέτευε τους Εβραίους γονείς να αφήσουν τα παιδιά τους, γιατί αυτός θα ήταν ο μόνος τρόπος να σωθούν, ο μοναδικός τρόπος να επιζήσουν. Σε συνέντευξη που έδωσε το 2008, λίγο πριν από το θάνατο της , η Σέντλερ, μίλησε συγκινημένη για τις συζητήσεις με τους γονείς αυτών των παιδιών: «Ράγιζε η καρδιά μου, όταν τους έλεγα να δώσουν το παιδί τους. Το πρώτο πράγμα που ρωτούσαν ήταν, ποιος μας εγγυάται ότι το παιδί μας θα ζήσει. Κάνεις, τους απαντούσα. Ούτε εγώ δεν ξέρω αν θα καταφέρω να βγω ζωντανή από το γκέτο».

Για όλα τα παιδιά που έσωζε η Σέντλερ κρατούσε λίστες με τα ονόματα τους και τις έκρυβε μέσα σε βάζα που τα έθαβε στο χώμα. Ήλπιζε ότι όταν τελείωνε κάποια μέρα ο πόλεμος, θα μπορούσε να επιστρέψει τα παιδιά στους γονείς τους.
Το 1943 η Ιρένα Σέντλερ συνελήφθη από την Γκεστάπο. Είχαν αρχίσει να υποψιάζονται τις κινήσεις της και κατάλαβαν ότι δούλευε για λογαριασμό των Εβραίων της Βαρσοβίας.

Τις έσπασαν πόδια και χέρια

Υπέστη άγρια βασανιστήρια και ξυλοδαρμούς από τους βασανιστές της που της έσπασαν τα πόδια και τα χέρια· καταδικάστηκε σε θάνατο επειδή αρνήθηκε να δώσει πληροφορίες. Η είδηση για την επικείμενη εκτέλεση της, έφτασε στα αυτιά της Ζεγκότα, της μυστικής οργάνωσης βοήθειας προς τους Εβραίους, τα μέλη της οποίας κατάφεραν να δωροδοκήσουν τον γερμανό φρουρό που τη μετέφερε στον τόπο της εκτέλεσης της. Η Σέντλερ απέδρασε, ενώ το όνομα της συμπεριλήφθηκε στο δελτίο με τους εκτελεσμένους.

Από τότε και μέχρι και το τέλος του πολέμου αναγκάστηκε να ζει κρυμμένη σε διάφορα μέρη της Πολωνίας. Μετά τη λήξη του πολέμου η Ιρένα ξέθαψε τα βάζα με τα ονόματα των 2.500 παιδιών, ελπίζοντας που θα κατάφερνε να τα γυρίσει στους γονείς τους. Οι περισσότεροι όμως από αυτούς είχαν πεθάνει από τις κακουχίες ή στους θαλάμους αερίων των στρατοπέδων συγκλεντρωσης. Η ίδια κυνηγήθηκε από τις μεταπολεμικές κομμουνιστικές αρχές της Πολωνίας εξαιτίας των σχέσεων που διατηρούσε με την εξόριστη Πολωνική κυβέρνηση. Η προσφορά της αναγνωρίστηκε μόλις το 1965 όταν της απονεμήθηκε ο τίτλος του Δικαίου των Εθνών από το ισραηλινό ίδρυμα για το ολοκαύτωμα Γιαντ Βασέμ.

«Η δικαίωση της ύπαρξής μου σε αυτή τη Γη»

Με την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος, ήρθε και η αναγνώριση στην πατρίδα της: Τιμήθηκε με μία από τις υψηλότερες διακρίσεις της Πολωνίας. Το 2007 σε ηλικία 97 χρόνων προτάθηκε για το Νόμπελ Ειρήνης, όμως τελικά απονεμήθηκε στον πρώην αντιπρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αλ Γκορ (!) για τη μελέτη του γύρω από τις κλιματικές αλλαγές…
Η Ιρένα παρέμεινε ένας σεμνός και χαμηλών τόνων άνθρωπος, μέχρι την τελευταία μέρα της ζωής της. Όταν τη ρώτησαν για τη δράση της έλεγε απλά: «Κάθε παιδί που σώθηκε με τη βοήθεια μου, είναι η δικαίωση της ύπαρξής μου σε αυτή τη Γη. Δεν είναι ούτε ένας τίτλος δόξας ή φήμης».
Το 2003, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β' έστειλε στη Σέντλερ προσωπική επιστολή επαινώντας τις προσπάθειές της για τη διάσωση των παιδιών.

Τα επιτεύγματα της Σέντλερ ήταν σε μεγάλο βαθμό άγνωστα στις ΗΠΑ μέχρι το 1999, όταν μαθητές σε ένα λύκειο στο Uniontown του Κάνσας , με επικεφαλής τον δάσκαλό τους Νόρμαν Κοναρντ ανέβασαν ένα θεατρικό έργο βασισμένο στην ιστορία της ζωής της, το οποίο ονόμασαν «Life in a Jar». Το έργο είχε απρόσμενη επιτυχία και συνέβαλε σημαντικά στη δημοσιοποίηση της απίστευτης ιστορίας της Σέντλερ. Η Ιρένα Σέντλερ πέθανε τον Μάιο του 2008 σε ηλικία 98 χρονών στην αγαπημένη πόλη της τη Βαρσοβία.