Φρανκ Ζάπα και Σόκρατες: Ποιο ροκ και ποιο ποδόσφαιρο; Οι επαναστάτες που γκρέμισαν τη σκιά τους

Φρανκ Ζάπα και Σόκρατες: Ο ένας διάσημος μουσικός της ροκ και ο άλλος (και) διάσημος ποδοσφαιριστής. Ποιο ροκ και ποιο ποδόσφαιρο; Ζάπα και Σόκρατες ήταν οι επαναστάτες που γκρέμισαν τη σκιά τους

Δεν είναι απαραίτητο να είσαι ο ταγός μιας πολιτικής παράταξης, που ευαγγελίζεται την αλλαγή και μάχεται γι’ αυτήν για να αποκτήσεις τον τίτλο του Επαναστάτη. Επαναστάτης μπορεί να είναι ο κάθε απελπισμένος που νοιάζεται για ό,τι συμβαίνει γύρω του και πασχίζει να το διορθώσει, με τα δικά του μέσα, όποια κι αν είναι αυτά…

Επαναστάτης ήταν ο ροκ αμερικανός σταρ Φρανκ Ζάπα, επαναστάτης ήταν και ο βραζιλιάνος ποδοσφαιριστής Σόκρατες· και οι δυο «υπέστειλαν τις σημαίες της ζωής», μια μέρα σαν σήμερα, 4 Δεκεμβρίου του 1993 στα 53 χρόνια του ο πρώτος και 4 Δεκεμβρίου του 2011, στα 57 του, ο δεύτερος.

Ζάπα και Σόκρατες τόλμησαν να μιλήσουν αληθινά σε μια εποχή παγκόσμιου ψεύδους. Και ήταν επαναστάτες για τις ιδέες τους, για τον τρόπο ζωής τους για την επιδραστικότητα τους: Άλλωστε Επανάσταση δεν σημαίνει πάντα «όπλα, αίμα, πλήθος και οργή». Η πρόοδος δεν είναι παρά ένα είδος επανάστασης που ασκείται ειρηνικά δίχως αιματοχυσίες. Και αυτή την πρόοδο, Ζάπα και Σόκρατες οδήγησαν από τα μικρά μονοπάτια τους σε μεγάλες κοινωνικές λεωφόρους.

Ξεπέρασαν τις προσδοκίες τους

Στα 15 χρόνια του ο Φρανκ Βίνσεντ Ζάπα άκουσε τη μουσική του Εντγκάρ Βαρέζ, ενός αμερικανού συνθέτη με γαλλική καταγωγή, (τον θεωρούν πολλοί ως έναν από τους σημαντικότερους του 20ού αιώνα) και προσπάθησε να επικοινωνήσει μαζί του· όταν δεν το κατάφερε αποφάσισε να τον ξεπεράσει…

Παιδί ακόμη ο Σόκρατες Μπραζιλέιρο Σαμπάιο ντε Σόουζα Βιειρά ντε Ολιβέιρα, που έγινε γνωστός με το 1/6 το ονόματός του, είδε τον Πελέ να παίζει ποδόσφαιρο κι έψαξε να τον συναντήσει· όταν δεν το κατάφερε είπε να τον ξεπεράσει…
Ούτε ο Φρανκ Ζάπα έγινε «Εντγκάρ Βαρέζ», ούτε ο Σόκρατες «Πελέ», όμως και οι δυο σφράγισαν με την τέχνη τους (ναι, και το ποδόσφαιρο είναι τέχνη) και τις ιδέες τους το χώρο που υπηρέτησαν με πάθος: ο ένας τη μουσική κι ο άλλος το ποδόσφαιρο! Και οι δυο σημάδεψαν την πολιτική στις χώρες τους με τις παρεμβάσεις τους.

Σόκρατες: Ο γιατρός, ο φιλόσοφος, ο ριζοσπάστης

Ο Σόκρατες είχε σπουδάσει γιατρός, άσκησε το λειτούργημα με επιτυχία, τον είπαν φιλόσοφο, επαναστάτη, ηγέτη, ριζοσπάστη. Ο ίδιος είχε πει κάποτε: «Αν είχα παραμείνει γιατρός, θα είχα γνωρίσει μόνο ένα κομμάτι της κοινωνίας και μόνο τη μία πλευρά της ζωής· θα ήμουν επίσης ένας ποδοσφαιριστής περιορισμένων ικανοτήτων».
Ο πατέρας του Σόκρατες είχε μάθει να διαβάζει δίχως να πάει ποτέ σχολείο· λάτρεψε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και έδωσε ονόματα στα τρία από τα τέσσερα παιδιά του εμπνεόμενος από τον Σωκράτη, τον μακεδόνα πολιτικό Σωσθένη και τον τραγικό ποιητή Σοφοκλή.

Η ποδοσφαιρική καριέρα του Σόκρατες άρχισε το 1974 από τη Μποταφόγκο, αλλά στην Κορίνθιανς μεγαλούργησε. Ο Σόκρατες πρωτοστάτησε τότε σε ένα πείραμα που έμεινε στην Ιστορία ως Κορινθιακή Δημοκρατία, βάσει του οποίου οι ποδοσφαιριστές είχαν σημαίνοντα λόγο στα διοικητικά και αγωνιστικά ζητήματα. Ο Σόκρατες μέσω του ποδοσφαίρου εξέφραζε την αντίθεσή του στη στρατιωτική δικτατορία που κυβερνούσε τότε τη Βραζιλία.
Ο Σόκρατες ήταν μέλος της θρυλικής Εθνικής Βραζιλίας του ’82 μιας ομάδας που από τους ειδικούς θεωρείται καλύτερη από εκείνη του ΄70 του Πελέ. Όμως, Σόκρατες και Ζίκο δεν ακούμπησαν ποτέ στις παλάμες τους το χρυσό τρόπαιο του Μουντιάλ.
Κι επειδή η ζωή των Επαναστατών δίχως πάθη είναι ζωή αφόρητη και ξένη, ο Σόκρατες ήταν φανατικός λάτρης του ποτού και του καπνού…
Λίγο πριν ξημερώσει η 4ημέρα του Δεκέμβρη του 2011, ο Σόκρατες άφησε την τελευταία του πνοή στη μονάδα εντατικής θεραπείας νοσοκομείου του Σάο Πάολο, από εσωτερική λοίμωξη του γαστρεντερικού συστήματος που μετεξελίχθηκε σε σηψαιμικό σοκ. Η λοίμωξη είχε προέλθει από γαστρεντερική αιμορραγία που οφειλόταν στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
Η τότε πρόεδρος της Βραζιλίας, Ντίλμα Ρούσεφ, είχε δηλώσει στο άκουσμα της είδησης του θανάτου του Σόκρατες:«Η Βραζιλία έχασε έναν από τους πιο αγαπημένους της γιους…»

Ζάπα: Ο ποιητής, ο εικονομάχος, ο αντάρτης

Ο Φρανκ Ζάπα, δεν είχε ποτέ στην προσωπική συλλογή του ένα τραγούδι με τίτλο «Revolution», όπως οι Beatles, όμως ήταν ο Επαναστάτης που ενέπνευσε τους Τσεχοσλοβάκους να αποτινάξουν τον κομμουνιστικό ζυγό από τη χώρα τους το 1989.
«Ο Φρανκ Ζάπα ήταν ένας από τους ημίθεους του τσέχικου underground. Ήταν ένας από τους ανθρώπους που διαμόρφωσαν τη ζωή της γενιάς στην οποία ανήκω», είχε πει ο πρώην πρόεδρος της Τσεχίας Βάτσλαβ Χάβελ… Ο Χάβελ είχε αποκαλέσει τον Ζάπα «φίλο της νεοσύστατης δημοκρατίας μας και έναν από τους πρώτους ξένους επισκέπτες που ήρθαν εδώ μετά την επανάσταση».

Ο Ζάπα ενέπνευσε αρκετές επαναστάσεις. Τα εύσημα για αυτό αποδίδονται στο έργο του, τόσο στη σόλο – μικρή – καριέρα του όσο και στην περίοδο που (τέλη του ’60, αρχές του '70) ως ηγέτης του συγκροτήματος Frank Zappa and the Mothers of Invention, που επηρέασαν τη μουσική, την πολιτική, την κοινωνική σάτιρα και τη σύγχρονη κουλτούρα γενικότερα. Ο Ζάπα αντλούσε την έμπνευσή του από τα ακούσματα ροκ, μπλουζ, τζαζ, φανκ, ντου-γουοπ, κάντρι, ρέγκε, αν και η μεγαλύτερη αγάπη του ήταν η κλασική μουσική που συνέθεσε ακούραστα για μεγάλο μέρος της ζωής του.

Ο ροκ σταρ που «έριξε» το Τείχος

Ο Rimas Morkumas, καθηγητής κινηματογράφου στην Ακαδημία Τεχνών στο Βίλνιους της Λιθουανίας δήλωσε κάποτε: «Κανένας άλλος ροκ σταρ δεν ήρθε στη Μόσχα με λεωφορείο κουβαλώντας ένα πλήρες στούντιο ηχογράφησης, την εποχή του Γκορμπατσόφ, και κάλεσε όποιον ήθελε να έρθει να ηχογραφήσει τα τραγούδια του. Αγοράζαμε τα άλμπουμ του Ζάππα στη μαύρη αγορά, γιατί ήταν απαγορευμένα από τους Σοβιετικούς. Ήταν επαναστάτης και ναι, αυτό βοήθησε να γκρεμιστεί ο τοίχος του Σιδηρού Παραπετάσματος».

Ο Ζάπα αποστρεφόταν τη χρήση ναρκωτικών, λάτρευε όμως τη νικοτίνη και τον καφέ που τον τροφοδοτούσαν με ενέργεια, όπως έλεγε, καθώς περνούσε έως και 20 ώρες την ημέρα συνθέτοντας και ηχογραφώντας.
Με τα χρόνια, ο Ζάπα, του οποίου τα άλμπουμ δεν είχαν ποτέ αξιοσημείωτες πωλήσεις, απέκτησε τη λατρεία των θαυμαστών του. Θεωρούνταν από μουσικού κριτικούς ως ο κορυφαίος κοινωνιολόγος της ροκ, και ως ένας απαράμιλλος, αν και ιδιότυπος, συνθέτης. Ο Ζάπα ήταν ο Εικονομάχος της ροκ!
Ο Ζάπα σκέφτηκε κάποτε πολύ σοβαρά να θέσει υποψηφιότητα για Πρόεδρος των ΗΠΑ, όμως ο καρκίνος του προστάτη τον σταμάτησε.
«Τα βασικά μου προσόντα είναι ότι δεν παίζω γκολφ, δεν κάνω διακοπές και πιστεύω ότι το σύνταγμα των ΗΠΑ είναι ένα κολασμένο χαρτί και ότι αυτή η χώρα θα λειτουργούσε καλύτερα εάν οι άνθρωποι το τηρούσαν πιο απαρέγκλιτα», είχε πει ο Ζάπα σε συνέντευξη του τον Ιούνιο του 1991. «... αλλά αν συνέβαινε ένα θαύμα - και θα χρειαζόταν ακριβώς ένα τέτοιο - και έθετα πραγματικά υποψηφιότητα για το αξίωμα του προέδρου, να είστε βέβαιοι ότι θα ήμουν σοβαρός για αυτή τη δουλειά».

«Οι άνθρωποι με θεωρούν ως ένα είδος διαταραγμένου κωμικού», είχε δηλώσει κάποτε, όταν είχε αναθεωρήσει πια το «ελαφρύ» παρελθόν του.
Ο Φρανκ Ζάπα πάλεψε με τον καρκίνο του προστάτη για περισσότερο από δυο χρόνια και τελικά λύγισε· πέθανε έχοντας πλάι τη σύζυγό και τα τέσσερα παιδιά του.
Μια προτομή του Ζάπα κοσμεί άλσος του Βίλνιους της πρωτεύουσας της Λιθουανίας και ένα αντίγραφό της βρίσκεται στη γενέτειρα του Ζάπα στη Βαλτιμόρη, ενώ προτομή του Επαναστάτη Μουσικού βρίσκεται και στη γερμανική πόλη Bad Doberan, ενώ στο Βερολίνο υπάρχει κεντρικός δρόμος με το όνομα του: Φρανκ Ζάπα.