Αν είναι δυνατόν κάμπιες και KFC; Παράξενα χριστουγεννιάτικα έθιμα και παραδόσεις που δεν θα πιστεύατε ποτέ ότι υπάρχουν!

Χριστούγεννα δεν είναι τελικά μόνο φαγοπότι, μενού με επιτηδευμένα-αλλόκοτα εδέσματα, δυσθεώρητα δένδρα στολισμένα με χιλιάδες κινέζικα λαμπάκια αναμμένα από κάθε λογής λησμονημένο αοιδό, μεγάλες πίστες με υπερεκτιμημένους «μάγους» και- στην σκληρή πραγματικότητα- φτωχικά νεκρόδειπνα με τα απολύτως απαράιτητα.

Τα Χριστούγεννα έχουν εμπνεύσει πληθώρα ξεχωριστών, αλλά και απροσδόκητων- κάποιες φορές- εθίμων σε όλο τον Κόσμο, που ασπάζεται τον Χριστιανισμό. Από τον σατανικό Κράμπους της αλπικής λαογραφίας μέχρι τη Γάτα-τέρας των ισλανδικών θρύλων και τους Μωμόγερους της Μακεδονίας, στις κάμπιες των Αφρικανών και στις φαστφούντ κοτομπουκιές των Ιαπώνων, αυτές οι παραδόσεις αναδεικνύουν τους ποικίλους, αλλά και ιδιόρρυθμους τρόπους με τους οποίους διαφορετικοί πολιτισμοί γιόρταζαν (και ακόμα γιορτάζουν κάποιοι) τις μέρες αυτές.

Και για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους: όλα τούτα, κάποτε… Τώρα; Sms, Messenger, Instagram, Facebook, TikTok και βασικά φαγητό σε ξεχασμένες θείες, σαν να μην ξημερώσει το αύριο, που για κάποιους- δυστυχώς- ξημερώνει στο «Γεννηματάς» έπειτα από γαστρονομικές εκρήξεις στην στομαχική κοιλότητα… Χριστουγεννιάτικες παραδόσεις λοιπόν και Άγια- απέραντη-Νύχτα…

Η Κατσίκα των υπερβορείων...

Στη Σουηδία, η παράδοση της Yule Goat (κατσίκας της γιούλε) τηρείται από αιώνες. Τι είναι αυτό; Η προέλευσή της Κατσίκας προέρχεται από τον γερμανικό παγανισμό και απαντάται σε πολλές παραλλαγές στη σκανδιναβική ιστορία. Παραλλαγή, το κάψιμο γιγάντιων αχυρένιων κατσικιών- όπως εμείς καίμε τον «Ιούδα»- που έγινε σύνηθες όταν μια πόλη της Σουηδίας άρχισε αυτό το παράξενο έθιμο. Η κατσίκα του Γκέφλε, που κατασκευάζεται αδιαλείπτως από το 1966, καίγεται σχεδόν κάθε χρόνο, και μερικές φορές κατά λάθος... Παρά τις προσπάθειες κατάργησης του εθίμου που παραπέμπει σε παγανιστικές τελετές, αυτό παραμένει και λάμπει...

Πολύ πριν ο Krampus γίνει είδωλο της ποπ κουλτούρας, σε αλπικές κοινότητες γιόρταζαν την 5η Δεκεμβρίου- τη Νύχτα του Krampus- με μεγάλους και μικρούς ντυμένους με τρομακτικά ρούχα, φορώντας κέρατα σαν αποκρουστικά θηρία που σκοπός τους ήταν να τιμωρήσουν τα άτακτα παιδιά. Αυτό το σκοτεινό έθιμο προέρχεται από την Αυστρία και τη νότια Γερμανία, όπου ομάδες κερασφόρων με μαύρες στολές προκαλούν ένα χάος στις πλατείες των πόλεων.

Το Mari Lwyd είναι μια πολύ παλιά ουαλική γιορτή που εκφράζεται με ένα κρανίο αλόγου τοποθετημένο σε ένα κοντάρι, το οποίο περιφέρεται από πόρτα σε πόρτα από τραγουδιστές συνήθως βυθισμένους σε λίτρα μαύρης μπίρας. Αυτή η απόκοσμη, αλλά χαρούμενη, παράδοση χρονολογείται από την προχριστιανική εποχή και εξακολουθεί σε πολλές πόλεις της Ουαλίας να αναβιώνει κάθε χρόνο τέτοιες μέρες…

Η ψυχρή κι’ απόκοσμη νορβηγική λαογραφία αναφέρει ότι μάγισσες και κακά πνεύματα εμφανίζονται την παραμονή των Χριστουγέννων, αναζητώντας σκούπες για να καβαλήσουν και να πετάξουν... Ε, για να το αποτρέψουν αυτό, οι νοικοκυρές κρύβουν όλες τις σκούπες πριν πάνε για ύπνο. Κι’ όποιος πιστεύει ότι ο Χριστιανισμός νίκησε τους παγανιστές, γελιέται…

Μια κακιά μάγισα για τα κακά παιδιά

Η ισλανδική λαογραφία- άλλο παγωμένο κομμάτι της Γης- περιλαμβάνει την Gryla, μια γιγάντισσα που αρπάζει (πάντα άτακτα) παιδιά για να τα μαγειρέψει stew (κάτι σαν το δικό μας το στιφάδο) και να χορτάσει την πείνα των 13 άτακτων γιών της, των Yule Lads. Κάθε αγόρι, λοιπόν, ντυμένο με βρώμικα ρούχα, τα βράδια πριν από τα Χριστούγεννα, επιδίδεται σε φάρσες όπως κλοπή φαγητού ή χτύπηματα σε πόρτες. Τα παιδιά, επίσης, τοποθετούν παπούτσια στα περβάζια των παραθύρων· τα καλά και συνετά παίρνουν δώρα, ενώ τα άτακτα βρίσκουν μέσα στα παπούτσια τους σάπιες πατάτες.

Στο Καράκας της Βενεζουέλας, μια ξεχωριστή χριστουγεννιάτικη παράδοση οδηγεί τους κατοίκους να ρολάρουν πάνω σε πατίνια ή σκέιτμπορντ για να παρακολουθήσουν την πρωινή λειτουργία της εκκλησίας. Η παράδοση αυτή είναι γνωστή ως Misa de Aguinaldo. Από τις 16 έως τις 24 Δεκεμβρίου, οι δρόμοι είναι κλειστοί για την κυκλοφορία οχημάτων, επιτρέποντας σε οικογένειες και φίλους να κυκλοφορούν με πατίνια προς την εκκλησία. Τα παιδιά, συχνά δένουν έναν σπάγκο στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού τους και το κρεμούν έξω από το παράθυρο. Καθώς περνούν οι σκέιτερς, τραβούν τους σπάγκους για να ξυπνήσουν τα παιδιά για τη θεία λειτουργία.

Ιαπωνέζικες προτιμήσεις...

Και ταξιδεύοντας στην Ιαπωνία συντρίβεσαι στην σκληρή πραγματικότητα της εξάπλωσης των συνηθειών του Δυτικού Κόσμου της υπερκατανάλωσης και του junk food… Από τη δεκαετία του 1970, εκατομμύρια ιαπωνικές οικογένειες έχουν ανταλλάξει την παραδοσιακή γαλοπούλα με τα σκευάσματα των KFC (Kentucky Fried Chicken ), τα Χριστούγεννα! Κι όλο τούτο αποτελεί εθνικό έθιμο! Να είσαι ξενέρωτος ή να μην είσαι… Οι απόγονοι του ποιητή Γιακούμο Κοϊζούμι (του δικού μας Λευκάδιου Χερν δηλαδή) παραγγέλνουν κουβάδες με τηγανητό κοτόπουλο εβδομάδες νωρίτερα, για να μην μείνουν νηστικοί ενώ σχηματίζονται ουρές έξω από τα αμερικανόφερτα φαστφουντάδικα την παραμονή των Χριστουγέννων. Τι να πεις; Περί ορέξεως και KFC…

Στην Ιταλία, οι χριστουγεννιάτικες εορταστικές εκδηλώσεις δεν ολοκληρώνονται παρά στις 6 Ιανουαρίου- τα Θεοφάνεια- όταν η «La Befana», μια καλοσυνάτη μάγισσα, μοιράζει γλυκά στα καλά παιδιά (τα κακά παιδιά βρίσκονται στα μπαρ…) και κάρβουνα στα άτακτα. Ο θρύλος της Befana ανάγεται στη μεσαιωνική λαογραφία και προηγείται του Άγιου Βασίλη, συνδυάζοντας παγανιστικές, χριστιανικές και τοπικές επιρροές. Τα παιδιά περιμένουν με ανυπομονησία την επίσκεψή της Befana, αφήνοντας έξω κάλτσες ή παπούτσια γεμάτα με σανό ή καρότα για το γαϊδούρι της. Σε αντάλλαγμα, ελπίζουν να βρουν γλυκά και παιχνίδια στα παπούτσια τους μέχρι το πρωί. Αυτά- μάλλον- πριν από πoλλά χρόνια, γιατί τώρα (και) στην Ιταλία τα καλά παιδιά προσδοκούν ένα iPhone No… 1234 και αν είναι κακά άντε ένα φθηνό Xiaomi...

Κάμπιες αντί για γαλοπούλες...

Στη Νότια Αφρική, οι τηγανητές κάμπιες είναι μια από τις χριστουγεννιάτικες λιχουδιές. Δεν πρόκειται για συνηθισμένες κάμπιες, αλλά για τις προνύμφες του αυτοκρατορικού σκόρου, με τα έντονα χρώματα, τις γνωστές (στην Αφρική) ως σκουλήκια mopane. Οι κάμπιες συλλέγονται γύρω στα Χριστούγεννα, τηγανίζονται και απολαμβάνονται ως εποχιακό σνακ. Τώρα με τι κρασί ταιριάζει η κάμπια, θα σας γελάσουμε. Ένας σομελιέ θα μας έλυνε την απορία… Η κάμπιες, ωστόσο, είναι γεμάτες πρωτεΐνες και θρεπτικά συστατικά και αντανακλούν (λέει…) την ποικιλομορφία των εορταστικών τραπεζιών σε όλο τον κόσμο. Εμείς εδώ, γουρουνόπουλο με κάστανα, γεμιστό αρνάκι (σουρά το λένε οι Μικρασιάτες), λαχανοντολμάδες και σπλήνα γεμιστή κι’ άσε τους Γιαπωνέζους να τρώνε μπούτια από ακέφαλα κοτόπουλα και τους Αφρικανούς κάμπιες…

Στην ισλανδική λαογραφία αναφέρεται η Γάτα των Χριστουγέννων, ή Jolakotturinn, μια τερατώδης γάτα που περιφέρεται στην (σχεδόν ολοχονίς) χιονισμένη εξοχή κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων. Σύμφωνα με τον θρύλο, καταβροχθίζει όσους δεν έχουν πάρει καινούργια ρούχα πριν από την παραμονή των Χριστουγέννων· στην Ελλάδα θα έμενε νηστική… Αυτή η ιστορία χρησιμοποιούνταν πολύ παλιά για να ενθαρρύνει τους εργάτες να ολοκληρώσουν την επεξεργασία του μαλλιού πριν από τις γιορτές, ανταμείβοντάς τους με καινούργια ρούχα. Η Γάτα των Χριστουγέννων συνδέεται επίσης με την Gryla, ένα τέρας που αρπάζει (πάλι) άτακτα παιδιά.

Στην Ελλάδα, πιο απλά έθιμα και πολύ φαγητό...

Και η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να απέχει από παράξενα έθιμα που αγκαλιάζουν τις μέρες τις γιορτινές. Η παράδοση της Μακεδονίας για τα Ραγκούτσια αναφέρει ότι επί τουρκοκρατίας οι Αρχές αδυνατούσαν να αστυνομεύσουν τις περιοχές από τις επιθέσεις ληστών και για το λόγο αυτό ανέθεταν σε ομάδες Ελλήνων να προφυλάξουν τους κατοίκους. Έτσι, νέοι από χωριά της περιοχής γύριζαν τις μέρες και νύχτες του 12ήμερου τα χωριά, ντυμένοι με φουστανέλες, φέροντας σπαθιά και παίζοντας ζουρνάδες και νταούλια. Ο ρόλος τους ήταν να προστατεύουν τα χωριά και για το έργο αυτό εισέπρατταν ως αντίτιμο δώρα ή οτιδήποτε είχαν οι χωρικοί: κρασί, κρέας, καλαμπόκι και σιτάρι.

Στο Κιλκίς, στα χωριά Πλατανιά και Σιταγροί της Δράμας,  αλλά και σε πολλά χωριά της Κοζάνης, συναντάμε το έθιμο των Μωμόγερων που προέρχεται από πόντιους πρόσφυγες. Οι Μωμόγεροι είναι ένα παραδοσιακό ποντιακό έθιμο που αναβιώνει κατά τη διάρκεια του 12ημέρου των Χριστουγέννων. Το δρώμενο έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, συνδέεται με τη λατρεία του Θεού Διονύσου και συμβολίζει την αναγέννηση της φύσης. Η ονομασία τους προέρχεται από το «μίμος» ή το «μώμος» και το γέρος και συνδέεται με τις μιμητικές τους κινήσεις: φοράνε τομάρια λύκων ή τράγων ή είναι ντυμένοι με στολές πολεμικές, οπλισμένοι με σπαθιά και έχουν την μορφή γερόντων. Οι Μωμόγεροι, προσδοκώντας τύχη για τη νέα χρονιά, γυρίζουν σε παρέες όλο το Δωδεκαήμερο, ψάλλοντας τα κάλαντα και άλλα τραγούδια παραδοσιακά.

Η Κόλιντα Μπάμπω: η ονομασία σημαίνει «σφάζουν γιαγιά» και σύμφωνα με την παράδοση οι κάτοικοι περιοχών της Μακεδονίας ανάβουν φωτιές και φωνάζουν «Κόλιντα Μπάμπω» για να μάθουν οι άνθρωποι για τη σφαγή του Ηρώδη. Ουσιαστικά, είναι κάλαντα που ψάλλονται στις περισσότερες περιοχές της Μακεδονίας, άλλοτε από παιδιά, άλλοτε από νέους, άλλοτε από ηλικιωμένους που δέχονται για κέρασμα γλυκίσματα, μελομακάρονα, καρύδια και κρασί. Παλιά αυτά…
Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων γίνεται το λεγόμενο «τάισμα της βρύσης», σε χωριά της κεντρικής Ελλάδας. Οι κοπέλες, από τα χαράματα πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση για να πιούν το «άκραντο νερό», δηλαδή το «αμίλητο» και δεν βγάζουν λέξη σε όλη τη διαδρομή. Όταν πάρουν το νερό, αλείφουν τη βρύση με βούτυρο και μέλι με την ευχή, όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι, και όπως γλυκό είναι το μέλι, έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Ωραία, αλλά πλέον παρωχημένα παραμύθια…
Για να έχουν καλή σοδειά οι οικογένειές τους, όταν φθάνουν εκεί, φέρνουν στη βρύση διάφορα προϊόντα όπως βούτυρο, ψωμί, τυρί, όσπρια ή κλαδί ελιάς. Έλεγαν μάλιστα ότι όποια κοπέλα πήγαινε πρώτη στη βρύση θα ήταν η πιο τυχερή όλο το χρόνο. Εφέτος, όπως φαίνεται, η βρύση έχει γίνει χείμαρρος οργής των αγροτών που θα πνίξει την Ελλάδα. Αυτά και καλά Χριστούγεννα· 12 μέρες απόμειναν…