Από νωρίς, ο κόσμος άρχισε να συγκεντρώνεται έξω από το Κύτταρο για το πρώτο Δευτεριάτικο live της Μάρθας Φριντζήλα, την έναρξη μιας σειράς εμφανίσεων που θα συνεχιστούν κάθε Δευτέρα του Δεκέμβρη. Στο πεζοδρόμιο, μικρές παρέες κουβέντιαζαν χαμηλόφωνα, ενώ από τη χαραμάδα της πόρτας διακρίνονταν οι μουσικοί να τακτοποιούν τα μουσικά τους όργανα. Λίγο πριν από τις 22:00, τα φώτα χαμήλωσαν και ακούστηκαν οι πρώτες μελωδίες.
Η Μάρθα Φριντζήλα εμφανίστηκε στη σκηνή μαζί με τους υπερήρωές της — τη μπάντα της — και φυσικά τα αγαπημένα της Καλογεράκια. Ένα κύμα χειροκροτημάτων την υποδέχτηκε. Ήταν σαν να βλέπεις φίλους που έχεις να συναντήσεις καιρό. Mια οικειότητα αβίαστη, αληθινή.
Το πρόγραμμα ξεκίνησε με Μίκη Θεοδωράκη και το «Σου είπαν ψέματα πολλά». Η φωνή της Μάρθας, βαθιά και φωτεινή, σκέπαζε το χώρο σαν ζεστό πέπλο. Ακολούθησε η «Υπεραγορά» και τότε, εμφανώς ευδιάθετη, είπε: «Καλησπέρα, είμαστε ευτυχισμένοι που έχουμε βρει αυτό το σπίτι. Και είναι πολύ σπάνιο να βρίσκεις ένα σπίτι στην εποχή που ζούμε».
Τα Καλογεράκια: Δύο φωνές, δύο ψυχές, ένα σώμα
Οι Μιχάλης και Παντελής Καλογεράκης πήραν τη σκυτάλη με τα «Αγάπη μου» και «Μη μένεις κοντά». Το κοινό τούς άκουγε μ' ένα είδος ευλάβειας. Τα δίδυμα αυτά παιδιά της Κρήτης έχουν ένα τεράστιο χάρισμα. Υπερασπίζονται την ποίηση χωρίς επιτήδευση. Την κάνουν πράξη καθημερινή, ζωντανή, οικεία. Αυτό φαινόταν και στη σκηνή. Μια γνήσια γιορτή τρυφερότητας και αντίστασης.
Κάπου εκεί, η Μάρθα Φριντζήλα ανακοίνωσε πως ο νέος τους δίσκος είναι σχεδόν έτοιμος και θα κυκλοφορήσει αρκετά σύντομα. Και είχαμε την τύχη ν' ακούσουμε κάποια από τα νέα τραγούδια, όπως ο «Χορός στα Ακρογιάλια», η «Ακάλεστη» και το πιο πρόσφατο, «Είμαι εκείνο», το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα ως single.
Μια σκηνική παρουσία αλμοδοβαρικών διαστάσεων
Η Μάρθα Φριντζήλα ανήκει στους ανθρώπους που δεν χωρούν σε ταμπέλες. Πολυπράγμων, αεικίνητη, βαθιά καλλιτεχνική και ταυτόχρονα πολιτική παρουσία. Γεννημένη στην Ελευσίνα, με σπουδές στη μουσική και το θέατρο, ηθοποιός, σκηνοθέτις, δασκάλα, συν-ιδρύτρια του Baumstrasse και του Αττικού Σχολείου Αρχαίου Δράματος. Και βέβαια τραγουδίστρια που έχει ταξιδέψει με τη φωνή της από τους στίχους του Θανάση Παπακωνσταντίνου έως τους δικούς της, ανοίγοντας δρόμους φωτεινούς.
«Τα τραγούδια χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: υπαρξιακά και καψούρικα. Και συνήθως τα μεν είναι μεταμφιεσμένα στα δε» ανέφερε η ίδια. Στο πρώτο μέρος ακούστηκαν τα «Κορίτσια», «Λιλήθ», «Της Αγάπης», «Αλλού να μ’ αγαπάς», «Περσεφώνη;», «Η Τρελή της Πόλης», «Έλα να σου πω» και «Νερό στη Βάρκα». Επειτα από ένα διάλλειμα μερικών λεπτών, το δεύτερο μέρος άνοιξε με τον «Στρατιώτη» του Βασίλη Μαντζούκη, το οποίο περιμένουμε με ανυπομονυσία να κυκλοφορήσει. Ακολούθησαν «Το πικρό ποτήριο» αφιερωμένο στον Τζίμη Πανούση, «Ο Κουτεντές», «Αυτοί παιδί μου δεν», «Πράγματα χειροτερεύουν», «Δεν πα να μας χτυπάν», «A, ρε Σύντροφε», το «Cannon Song», «Όταν τελειώσει ο πόλεμος».
Και μετά ήρθαν τα λαϊκά. Αυτά τα τραγούδια που κουβαλούν στις μελωδίες τους αρώματα σπιτιού και παλιών φίλων. Μόλις ακούστηκαν οι πρώτες νότες, ο κόσμος σηκώθηκε αυθόρμητα. Άλλοι άρχισαν να χορεύουν, άλλοι να χτυπούν παλαμάκια, άλλοι να φωνάζουν από χαρά. Όλοι —άγνωστοι και γνωστοί— έγιναν μια παρέα. Το πρόγραμμα έκλεισε με «Τράβα μπρος» του Χατζιδάκι, «Coward» και «Προσωπικό».
Η Μάρθα Φριντζήλα έχει την ικανότητα να κάνει απλά τα πιο δύσκολα και φυσιολογικά τα πιο αλλόκοτα. Με προσωπική ταυτότητα, πολιτική θέση και σκηνική παρουσία που θα ’κανε τον Αλμοδόβαρ ν' ανασηκώσει φρύδι, χαρίζει ένα βράδυ που θα σας μείνει αξέχαστο, όπως έμεινε και σ' εμάς. Λίγο αργότερα, η ίδια μοιράστηκε μαζί μας σκέψεις για το πρόγραμμα, αλλά και τις μεγάλες δοκιμασίες της ζωής της.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στο να φτιάξετε έναν «κόσμο» επί σκηνής που χωράει γέλιο, δάκρυ και τρυφερότητα;
Να μην υποκύψεις στο «αυτά θέλει ο κόσμος» και καταλήξεις να σερβίρεις ξαναζεσταμένο φαγητό. Πρέπει να είσαι ανοιχτός και ν' αναζητάς εσύ πρώτος την τρυφερότητα, τη συγκίνηση και το χιούμορ. Έχω την τύχη να δουλεύω χρόνια με μια ομάδα μουσικών πολύ ικανών και ευαίσθητων, έχουμε σχεδόν τα ίδια γούστα και τις ίδιες αγάπες.
Πώς αποφασίσατε ποια τραγούδια θα μπουν στη φετινή παράσταση, ειδικά με τον νέο δίσκο καθ’ οδόν;
Πολύ δύσκολα. Όταν βγάζω ένα τραγούδι από το πρόγραμμα για να μπει στην θέση του ένα άλλο νιώθω λίγο σαν την Μέριλ Στριπ στην ταινία «Η εκλογή της Σόφι». Πρέπει οπωσδήποτε να διαλέξω και το κάνω με πόνο ψυχής, ειδικά όταν πρόκειται για τραγούδια που έχει αγαπήσει πολύ και ζητάει ο κόσμος. Όμως έχω εμπιστοσύνη στο ένστικτό μου και στην αισθητική της ομάδας μου και το κάνουμε όλοι μαζί σχεδόν αυτόματα πια.
Τι σας συνδέει βαθύτερα με τα Καλογεράκια; Τι είναι αυτό που αναγνωρίζετε ο ένας στον άλλον;
Μας συνδέει η αγάπη για την ποίηση και η πίστη σ' έναν κόσμο πιο όμορφο. Συγγενεύουμε κάπως, είμαστε σαν αδέρφια από άλλους γονείς ή όπως λέμε για πλάκα είναι παιδιά μου. Στον Μιχάλη με γοητεύει ότι αποκωδικοποιεί την ποίηση μέσω της μουσικής, σαν να διαβάζει και να κατανοεί τα γραμμένα μελοποιώντας τα ταυτόχρονα. Ο Παντελής, εκτός από εκπληκτικός ποιητής, έχει τέτοια σκηνική δύναμη και αμεσότητα, που την ίδια στιγμή που ερμηνεύει ως ρόλος νιώθεις ότι είναι απόλυτα παρών. Ο συνδυασμός των δύο γεννά κάτι καθηλωτικό, σπάνιο και δυνατό.
Πώς νιώθετε όταν βλέπετε ότι όσοι έρχονται για πρώτη φορά… «υπογράφουν σύμφωνο πίστης» χωρίς να το καταλάβουν;
Τρελαίνομαι! Ειδικά όταν βλέπω κάτι κυρίους σοβαρούς που τους έφερε με το ζόρι η γυναίκα τους και ενώ στην αρχή με κοιτούν όλο δυσπιστία, όσο περνά η ώρα χαλαρώνουν, γελάνε, χειροκροτούν με θέρμη και στο τέλος φωνάζουν «κι άλλο, κι άλλο». Είναι υπέροχο το συναίσθημα.
Έχετε βιώσει την παιδική κακοποίηση. Υπήρχε κάποιος άνθρωπος ή χώρος που σας έδινε ασφάλεια όταν ήσασταν μικρή;
Οι αδερφές μου και το σχολείο. Είχα δασκάλους που με φρόντιζαν, διέκριναν από νωρίς τα ταλέντα μου και με ενθάρρυναν. ‘Ετσι από πολύ μικρή έφτιαξα το καταφύγιό μου στην τέχνη.
Πώς διαχειριστήκατε μέσα σας την απώλεια της αδελφής σας σε τόσο μικρή ηλικία; Υπάρχουν στιγμές που τη νιώθετε δίπλα σας;
Είμαστε πολύ αγαπημένα αδέρφια. Όταν έφυγε η Άννα ήταν σαν να κλονίστηκε, σαν να έσπασε ένα σταθερό σχήμα που είχαμε δημιουργήσει οι τέσσερις αδερφές και χάσαμε για καιρό την ισορροπία μας. Σιγά - σιγά δημιουργήσαμε ένα σταθερό τρίγωνο με τις δύο αδερφές μου και τίποτα δεν το κλονίζει. Πολύ συχνά την αισθάνομαι δίπλα μου κι ας έχουν περάσει τόσα χρόνια.
Τι σας τρομάζει περισσότερο στην εποχή που ζούμε; Η βαρβαρότητα ή η αδιαφορία απέναντι στη βαρβαρότητα;
Η αδιαφορία φυσικά. Η βαρβαρότητα ήταν πάντα εκεί.
Πώς πιστεύετε ότι μπορεί μια κοινωνία να μάθει να μη «γυρνά το βλέμμα αλλού»;
Μόνο αν σου χτυπήσει τη δική σου πόρτα το κακό, ξυπνάς. Όσοι μάθαμε να είμαστε δίκαιοι και αλληλέγγυοι το μάθαμε κυρίως από το σπίτι μας, εμένα ήταν έτσι ο πατέρας μου. Μεγάλο ρόλο σήμερα θα μπορούσε να παίξει και το σχολείο, κάτι που στο παρελθόν ήταν δύσκολο. Θυμάμαι δασκάλους να τιμωρούν τα τσιγγανάκια για αταξίες που κάνανε άλλοι ή να δείχνουν με το δάχτυλο τον αδύναμο μαθητή, να προσβάλουν τον γεματούλη, να κοροϊδεύουν την προφορά από τα ξενάκια. Αν δεν διδαχτούμε στο σχολείο να μην γυρνάμε το βλέμμα αλλού, τα αποτελέσματα είναι αυτά που ζούμε.
Πιστεύετε ότι η τέχνη και η δημόσια φωνή ενός καλλιτέχνη έχουν ρόλο σε περιόδους γενοκτονιών ή πολέμων;
Ναι. Αν όχι τότε, πότε;
Η Σοφία Φαραντάνου ετοιμάζει ντοκιμαντέρ με τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου. Πώς αντιμετωπίζετε ανθρώπους που επιμένουν να μη βλέπουν ότι εκείνη ήταν μια εν ψυχρώ δολοφονία;
Βλέπουν όσα τους επιτρέπει η αρτηριοσκληρωτική τους πώρωση να δουν. Κάποιοι βλέπουν στην σβάστικα αρχαιοελληνικά σύμβολα και στο ναζιστικό χαιρετισμό τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Θα 'λεγα μάλλον ότι τους λυπάμαι. Είναι για λύπηση.
Ποιο μήνυμα πιστεύετε ότι αφήνει σήμερα ο Ζακ σε όλους μας;
Το μήνυμα το έδωσε νομίζω με τη ζωή και με τη στάση του. Ήταν ένα φωτεινό, ανθισμένο πλάσμα που η στενόμυαλη κοινωνία όσο και να προσπάθησε να το φιμώσει και να το κουκουλώσει δεν κατάφερε να σβήσει την ομορφιά και το φως του.
Το περασμένο καλοκαίρι διαγνωστήκατε με καρκίνο. Ποιο ήταν το πρώτο πράγμα που σκεφτήκατε;
Ότι μου έπεσε ο κλήρος.
Τι σας έμαθε η εμπειρία του νοσοκομείου για τη διαφορά προνομίων ανάμεσα σε ανθρώπους;
Στα δημόσια νοσοκομεία καθημερινά γίνεται πόλεμος. Οι γιατροί, το νοσηλευτικό προσωπικό και οι ασθενείς είναι μαχητές, και πολεμούν στο ίδιο μέτωπο. Σε αυτό το μέτωπο είναι οι αληθινοί άνθρωποι και στο αντίπαλο μέτωπο τα προνόμια.
Πώς αλλάζει ένας άνθρωπος μετά από μια μάχη με τον καρκίνο και τι εύχεστε για το νέο έτος;
Σε φέρνει λίγο στο σωστό μέγεθος, τα επαναφέρει όλα στο σωστό μέγεθος. Θα ευχόμουν υγεία σε όλους και να διώξουμε από την ψυχή τον φόβο.
