Ερντογανόμικς

Ένα προσφιλές ανέκδοτο των οικονομολόγων είναι «πόσοι οικονομολόγοι χρειάζονται για να αλλαχθεί μια λάμπα;» Και η απάντηση είναι «μηδέν, η αγορά θα το κανονίσει.»

Οι αγορές λοιπόν δουλεύουν όταν τα πράγματα είναι καλά, και είναι αμείλικτες όταν δεν είναι. Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, με λίγα λόγια, η Τουρκία εκδίδει νέο χρήμα σαν να μην υπάρχει αύριο για να χρηματοδοτήσει τα ανά τον κόσμο κέντρα Τουρκικής κουλτούρας και προπαγάνδας, όλες τις Τουρκόφιλες οργανώσεις και κινήματα, τα φαραωνικά σχέδια και παλάτια, τις αμυντικές προμήθειες, και τις επεμβάσεις σε άλλες χώρες. Αυτό προκαλεί πληθωρισμό, επισήμως στο 20% περίπου, και υποτίμηση του νομίσματος, επί του παρόντος σε πάνω από 12 τουρκικές λίρες ανά δολάριο. Η υποτίμηση του νομίσματος επίσης προκαλεί εισαγόμενο πληθωρισμό καθώς οι εισαγωγές γίνονται πιο ακριβές. Το διάγραμμα δείχνει την προσφορά χρήματος (Μ2) στην Τουρκία.

Για να τιθασεύσει τον πληθωρισμό θα έπρεπε να περιορίσει την προσφορά χρήματος και να ανεβάσει τα επιτόκια, που θα ανέτρεπαν τα ανωτέρω προβλήματα. Βέβαια σε κάποιο βαθμό η Τουρκία διάγει στασιμοπληθωρισμό (staglflation), δηλαδή πληθωρισμό με ανεργία, επί του παρόντος γύρω στο 13%. Τα υψηλά επιτόκια θα μείωναν τις επενδύσεις, την κατανάλωση και την απασχόληση.

Ο κ. Ερντογάν ενδιαφέρεται για την παραμονή του στην εξουσία, και θεωρεί ότι με τα υψηλά επιτόκια θα χάσει την υποστήριξη των επιχειρηματιών κυρίως, των καταναλωτών που αγοράζουν με πίστωση (κάρτες, δάνεια κ.λ.π.) και των εργαζομένων. Το γεγονός ότι ο πληθωρισμός καλπάζει τον απασχολεί μεν αλλά θεωρεί ότι αν έκανε ότι είναι σωστό να κάνει από οικονομικής απόψεως, δηλαδή περιοριστική νομισματική πολιτική, θα έχανε περισσότερους ψηφοφόρους. Εικάζεται ότι τα στοιχεία για τον πληθωρισμό παραποιούνται που, αν όντως συμβαίνει, τον βοηθάει πολιτικά, έστω και προσωρινά.

Βέβαια, μέσα σε όλα αυτά έχουμε και την ισλαμική απαγόρευση για μουσουλμάνους να δέχονται και να πληρώνουν τόκο (Riba). Ως εκ τούτου, η στάση του κ. Ερντογάν ενισχύει το ισλαμικό του προφίλ.

Η Τουρκία έχει εξαντλήσει τα διαθέσιμα συναλλαγματικά αποθέματα, συνεπώς δεν μπορεί να επέμβει στην αγορά συναλλάγματος για να σταθεροποιήσει την Τουρκική λίρα. Ο κ. Ερντογάν αντί να ανεβάζει τα επιτόκια ώστε να αυξηθούν οι εισροές κεφαλαίων από το εξωτερικό, να σταθεροποιήσει το νόμισμα και να μειώσει τον πληθωρισμό, κάνει το ακριβώς αντίθετο. Στις 18 Νοεμβρίου, η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας μείωσε το βασικό επιτόκιο (repo μιας εβδομάδας) για τρίτο συνεχόμενο μήνα στο 15%, με εκκλήσεις του κ. Ερντογάν για περαιτέρω μειώσεις, παρά τα αρνητικά πραγματικά επιτόκια δεδομένου του υψηλού πληθωρισμού.

Ουσιαστικά τώρα κυκλοφορούν τρία νομίσματα στην Τουρκία. Ένα ασταθές (η Τουρκική λίρα), και δύο σταθερά (το δολάριο και το ευρώ). Το πρώτο χρησιμοποιείται κυρίως στην κατανάλωση, και τα δεύτερα για αποταμιεύσεις. Οι πολίτες προσπαθούν να ξεφορτωθούν το ασταθές νόμισμα όσο πιο σύντομα γίνεται, μετατρέποντάς το σε σταθερό. Το δολάριο και το ευρώ έχουν γίνει επίσης τα νομίσματα επιλογής για τις εμπορικές συναλλαγές. Oι καταναλωτικές αγορές δεν γίνονται πλέον με πίστωση. Υπάρχουν προβλήματα με την εφοδιαστική αλυσίδα, αλλά επίσης πολλά προϊόντα αποσύρονται από την αγορά για να προσφερθούν σε υψηλότερες τιμές αργότερα. 

Εν κατακλείδι, ο κ. Ερντογάν έχει πέσει σε ένα φαύλο κύκλο προσπαθώντας να μετατοπίσει το πρόβλημα στο μέλλον. Στο μεταξύ, κατηγορεί ξένα κέντρα αποφάσεων (δηλαδή ΗΠΑ και Ευρώπη) ή συνωμότες ότι αυτοί φταίνε για τα οικονομικά προβλήματα τις Τουρκίας. Αλλά οι αγορές δεν κοροϊδεύονται, ούτε βέβαια και οι ψηφοφόροι.