Το βήμα της Αυτοδιοίκησης. Τι να κάνουμε!

Βρισκόμαστε σε μία συγκυρία, που ο απαιτούμενος πολιτικός χρόνος για αλλαγές και μεταρρυθμίσεις στην αυτοδιοίκηση δεν υπάρχει, τελειώνει, αφού το πρώτο εξάμηνο του 2023 θα γίνουν δύο φορές βουλευτικές εκλογές και το α’ δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου του 2023 θα γίνουν Περιφερειακές και Δημοτικές εκλογές. Δεν υπήρξε άλλωστε αληθινή και αποτελεσματική πολιτική βούληση.

Κληθήκαμε, στην τρέχουσα δημοτική περίοδο, μετά τις εκλογές, να λειτουργήσουμε κάτω από ένα απαράδεκτο θεσμικό πλαίσιο του λεγομένου Κλεισθένη, το οποίο σκοπίμως και εν γνώσει της ψήφισε η προηγούμενη κυβέρνηση. Ένα εκλογικό σύστημα το οποίο βαφτίσθηκε απλή αναλογική, ενώ δεν ήταν, που οδήγησε σε μη ύπαρξη πλειοψηφίας της παράταξης που εξέλεξε τον δήμαρχο, σε 231 δήμους από τους 332 της χώρας. Ένα σύστημα που θα οδηγούσε σε λειτουργική παράλυση των δήμων, αν δεν γινόταν οι αναγκαίες αλλαγές που έγιναν.

Αλλαγές όμως που κρίθηκαν εν μέρει αντισυνταγματικές από την ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, με αποτέλεσμα να απαιτείται ξανά νομοθέτηση προς άρση του αδιεξόδου. Πρέπει να σταματήσουν τα παιχνίδια της κεντρικής εξουσίας στις πλάτες της αυτοδιοίκησης. Επιτέλους να υπάρξει ένα σταθερό εκλογικό σύστημα. Τέτοια και τόση ήταν η αντιπάθεια, η περιφρόνηση και η έλλειψη θεσμικού σεβασμού προς την αυτοδιοίκηση, ώστε στην συγκροτηθείσα από τον πρώην Πρωθυπουργό το 2016 «Επιτροπή Διαλόγου για την Συνταγματική Αναθεώρηση» δεν κλήθηκε να συμμετέχει η Πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Κι επειδή, ως αυτοδιοικητικοί παλαιοί, γνωρίσαμε όλες τις κυβερνήσεις των τελευταίων 30 ετών, η συσσωρευμένη βιωματική εμπειρία μας διδάσκει, ότι πλην ορισμένων (λίγων) εξαιρέσεων, το κεντρικό κράτος, όπως αυτό εκφράζεται από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, δεν κάνει πράξη τις θεσπισμένες για την αυτοδιοίκηση Συνταγματικές επιταγές. Οι Βουλευτές, οι Περιφερειάρχες, οι Δήμαρχοι, οι Δημοτικοί και οι Περιφερειακοί Σύμβουλοι είμαστε οι μόνοι που εκλεγόμαστε με άμεση, μυστική και καθολική ψηφοφορία από τους πολίτες. Κατά συνέπεια πρέπει να ισχύουν για μας, ως προς την καταστατική μας θέση, αν όχι ίδιες με τους βουλευτές, ανάλογες νομοθετικές ρυθμίσεις.

Την περίοδο της οικονομικής κρίσης δηλαδή των μνημονίων αλλά και την περίοδο της υγειονομικής κρίσης αποδείξαμε ότι και θέλουμε και μπορούμε. Αποδείξαμε ότι είμαστε φορείς σταθερότητας και αποτελεσματικότητας. Ταυτόχρονα όμως η επόμενη μέρα για το μέλλον της αυτοδιοίκησης έχει ξημερώσει ήδη προ πολλού. Είναι λοιπόν η ώρα και στη χώρα μας να κάνουμε το επόμενο μεγάλο βήμα. Το βήμα της Αυτοδιοίκησης. Έχουμε καθυστερήσει πολύ. Οι δήμοι μπορούν να μετατραπούν σε ατμομηχανές ανάπτυξης για την πατρίδα μας την Ελλάδα της επόμενης μέρας. Δυστυχώς όμως δεν βλέπουμε ισχυρή πολιτική βούληση γι’ αυτό.

Στον τομέα των στρατηγικών επιλογών διοικητικής μεταρρύθμισης που συμφωνήθηκαν στο Κοινό Συνέδριο ΕΝΠΕ–ΚΕΔΕ (18–19.04.2018) ως οι βασικές κατευθύνσεις της αναγκαίας διοικητικής μεταρρύθμισης στη χώρα μας δεν σημειώθηκε πρόοδος. Υπήρξε στασιμότητα και η τρέχουσα δημοτική περίοδος τελειώνει.

Τί προτείνουμε;

1. Την αναβάθμιση της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε ένα νέο σύστημα διοικητικής οργάνωσης της χώρας, με την εγκαθίδρυση μιας νέας σχέσης Κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, στο πλαίσιο της Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης και υπό την οπτική του αποτελεσματικού σχεδιασμού και εφαρμογής των δημόσιων πολιτικών.
2. Φορολογική αποκέντρωση με ενίσχυση της δημοσιονομικής αυτονομίας και της οικονομικής αυτοτέλειας των ΟΤΑ.
3.  Διοικητική μεταφορά στην Αυτοδιοίκηση όλων των αποκεντρωμένων υπηρεσιών της Κεντρικής και της Αποκεντρωμένης Δημόσιας Διοίκησης που είναι χωροθετημένες σε περιφερειακό ή δημοτικό επίπεδο, στην αντίστοιχη Περιφέρεια ή στον αντίστοιχο Δήμο. Αυτονόητο είναι ότι πρέπει να γίνει ταυτόχρονη μεταφορά των απαιτούμενων πόρων. Άρθρα 101 και 102 του Συντάγματος. Ένα παράδειγμα: είναι αδιανόητο τα ζητήματα της διοίκησης και διαχείρισης των απορριμμάτων και των λαϊκών αγορών σε Αττική και Θεσσαλονίκη να γίνονται από το Κράτος και τις Περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής Μακεδονίας αντιστοίχως.
4. Θεσμοθέτηση συστήματος μητροπολιτικής διακυβέρνησης στον α΄ βαθμό (δήμοι) στις μητροπολιτικές περιφέρειες και τις μεγάλες πόλεις και ειδικές μορφές διοίκησης στις νησιωτικές Περιφέρειες και τους μικρούς νησιωτικούς και ορεινούς Δήμους.
5.  Οργάνωση και λειτουργικός εκσυγχρονισμός των Δήμων και των νομικών προσώπων τους. Πρόσληψη προσωπικού σε όλους τους δήμους και ιδιαίτερα στους μικρούς, για να μπορέσουν κι αυτοί να μετέχουν στο αυτοδιοικητικό γίγνεσθαι με ισόχρονο βηματισμό.
6. Κατοχύρωση της διοικητικής αυτοτέλειας της Αυτοδιοίκησης (άρθρο 102 του Συντάγματος).

Οι απαιτήσεις και οι προσδοκίες των πολιτών είναι υψηλές. Εάν η χώρα επιθυμεί να διατηρήσει και να βελτιώσει το επίπεδο ζωής της, πρέπει να αλλάξει οργάνωση. Ένα τόσο συγκεντρωτικό Κράτος, όπως το Ελληνικό, είναι προφανές ότι αποτελεί τροχοπέδη σε οποιαδήποτε αναπτυξιακή πρωτοβουλία.

Και στον τομέα αυτόν δυστυχώς δεν σημειώθηκε πρόοδος γιατί δεν υπήρξε ούτε βλέπουμε να υπάρχει άμεση ισχυρή κι αποτελεσματική πολιτική βούληση με πρακτικά αποτελέσματα.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, λόγω της λεγόμενης δημοσιονομικής προσαρμογής, με τα μνημόνια έχει υποστεί τις μεγαλύτερες μειώσεις από οποιονδήποτε άλλο φορέα της Γενικής Κυβέρνησης. Οι μειώσεις των κρατικών επιχορηγήσεων (ΚΑΠ) προς τους Δήμους από το 2009 μέχρι σήμερα υπερέβησαν το 60%.

Διαχρονικά, η Τοπική Αυτοδιοίκηση υπήρξε στο στόχαστρο των λεγόμενων σταθεροποιητικών πολιτικών. Ακόμα και τότε που δεν χρειαζόταν. Παρά το ότι η θεσμοθέτηση των ΚΑΠ κατοχύρωσε νομοθετικά τη χρηματοδότηση των ΟΤΑ από συγκεκριμένα φορολογικά έσοδα, οι κεντρικές κυβερνήσεις δεν εφαρμόζουν το Νόμο, του οποίου αναστέλλουν την εφαρμογή, όπως έγινε πρόσφατα με το άρθρο 89 του νόμου για τη δημοτική αστυνομία.

Φυσικά έγιναν θετικά βήματα σημειακού χαρακτήρα. Όμως σε αυτό που λέμε μεγάλη εικόνα της διοίκησης του κράτους μας και της αυτοδιοίκησης, δηλαδή την διοικητική μεταρρύθμιση του συνόλου του διοικητικού μας συστήματος, δεν σημειώθηκε πρόοδος. Επίσης δεν βλέπουμε κυβέρνηση και κόμματα να «σπάνε θερμόμετρα αγάπης» για την αυτοδιοίκηση.

Καλούμε, λοιπόν, κυρίως την κυβέρνηση, όπως κάνουμε διαχρονικά με όλες τις κυβερνήσεις, αλλά και το σύνολο των κομμάτων στη Βουλή να στηρίξουν την αυτοδιοίκηση, προκειμένου αντί να αποκλίνουμε, να συγκλίνουμε με την Ευρωπαϊκή Αυτοδιοίκηση. Να δούνε την αυτοδιοίκηση με σεβασμό ως ένα συνάλληλο θεσμό κι όχι ως αντίπαλο. Για το καλό των πολιτών των τοπικών κοινωνιών και την πρόοδο της χώρας.

- Ο Λάζαρος Κυρίζογλου είναι Δήμαρχος Αμπελοκήπων-Μενεμένης Θεσσαλονίκης. Εκλέγεται αδιαλείπτως από το 2002. Είναι Α’ Αντιπρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος. Πτυχιούχος της Νομικής ΑΠΘ.