Χένρι Κίσινγκερ: Ευφυέστερος από απλός υποστηρικτής της Realpolitik

Η αναφορά όσων διδάσκουν διεθνείς σχέσεις στον Henry Kissinger συνοδεύεται κατά κανόνα και από τον χαρακτηρισμό του ως του πλέον διακεκριμένου εκπροσώπου του «κλασικού ρεαλισμού». Ζυμωμένος μάλιστα με την παραγωγή της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής μέσα από υψηλές θέσεις ευθύνης (ως Υπουργός των Εξωτερικών και ως Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας) ο Kissinger επιχείρησε να κάνει πράξη τη ρήση του Τσώρτσιλ: «Η ιστορία θα είναι καλή μαζί μου διότι σκοπεύω να την γράψω ο ίδιος». Δεν είναι βέβαιο ότι το πέτυχε, τουλάχιστον όχι στον ίδιο βαθμό με τον Τσώρτσιλ.

Πέτυχε πάντως να αφήσει ανεξίτηλη την σφραγίδα του σε σημαντικές αλλαγές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής (την ιστορική επίσκεψη του προέδρου Νίξον στην Κίνα μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου) καθώς στην επίτευξη δύσκολων συμφωνιών (όπως η πρώτη αμερικανοσοβιετική συμφωνία SALT για τη μη διάδοση των πυρηνικών όπλων ή ο τερματισμός του πολέμου του Γιομ-Κιπούρ και η προσέγγιση Ισραήλ-Αιγύπτου) επισκιάζοντας κάποιες φορές όχι μόνον τους πολιτικούς του προϊσταμένους, προέδρους Nixonκαι Ford, αλλά ακόμη και ηγέτες άλλων χωρών.  

Όμως για τους θεωρητικούς των διεθνών σχέσεων ακόμη μεγαλύτερη σημασία από το ισχυρό αποτύπωμα του «μάγου της διπλωματίας» στην «πράξη» της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής είχε η ικανότητα του να εξελίσσει τα μεθοδολογικά εργαλεία κατανόησης της διεθνούς πραγματικότητας τολμώντας να αναθεωρήσει ο ίδιος ορισμένες από τις θέσεις του που τον χαρακτήρισαν δυναμικό εκπρόσωπο της «Realpolitik» υιοθετώντας κεντρικής σημασίας παραδοχές της αντίπαλης θεωρητικής προσέγγισης του «κοινωνικού κονστρουκτιβισμού». 

Πράγματι, στο τελευταίο βιβλίο του με τίτλο: «World Order» (κυκλοφόρησε και στα ελληνικά ως «Παγκόσμια Τάξη» από τις εκδόσεις Λιβάνη) ο Kissinger αναγνωρίζει ότι η ισχύς δεν αποτελεί αντικειμενική πραγματικότητα και για αυτό και η ισορροπία ισχύος, αλλά και η εξωτερική πολιτική των κρατών, διαμορφώνεται από μη υλικά στοιχεία, όπως οι νόρμες, η ταυτότητα και η κουλτούρα. Θα υποστηρίξει έτσι ότι η διεθνής αταξία θα προκύψει από την αμφισβήτηση και τη μη αποδοχή των κυρίαρχων κανόνων και αντιλήψεων και από την απουσία νομιμοποιημένων και κοινά αποδεκτών θεσμών και αξιών. Συνακόλουθα η εξωτερική πολιτική της Ρωσίας, της Κίνας ή της Ινδίας θα επηρεαστεί καταλυτικά από το πολιτισμικό τους παρελθόν ενώ οι διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν δεν αποτελούν --όπως πιστεύουν οι πολιτικοί ρεαλιστές-- μια κλασική περίπτωση στρατηγικής διαπραγμάτευσης αλλά συνδέονται με την προσπάθειά του Ιράν να εμφανιστεί ως μια ριζοσπαστική εναλλακτική πρόταση στην κυρίαρχη δυτική αντίληψη για την διεθνή τάξη.

Παραφράζοντας τον αφορισμό κάποιου βιογράφου του, ο Kissinger αποδείχτηκε «larger than life» και όσον αφορά την χωρίς αγκυλώσεις εξέλιξη της θεωρητικής του συνεισφοράς στην επιστήμη των διεθνών σχέσεων.