Εγκυμοσύνη, στόμα και μικροβίωμα: Όταν η βιολογία μιλά πιο καθαρά από τους μύθους

Η εγκυμοσύνη είναι μια περίοδος βαθιάς βιολογικής ευφυΐας.

Το σώμα αναδιοργανώνεται, επαναπρογραμματίζεται και εργάζεται με ακρίβεια για να υποστηρίξει μια νέα ζωή.

Και όμως, μέσα σε αυτή τη σοφία, επιμένουν φράσεις που κουβαλούν περισσότερο φόβο παρά κατανόηση.

«Κάνεις παιδί, χάνεις δόντι».

Η φράση αυτή δεν είναι κυριολεκτικά σωστή. Το μωρό δεν αντλεί ασβέστιο από τα δόντια της μητέρας. Η οδοντική αδαμαντίνη δεν αποδομείται για να θρέψει το έμβρυο. Αυτή η ιδέα ανήκει στο παρελθόν.

Ωστόσο, η σύγχρονη επιστήμη δείχνει ότι η εγκυμοσύνη πράγματι αυξάνει την ευαλωτότητα του στόματος, όχι λόγω έλλειψης μετάλλων, αλλά λόγω αλλαγών στο στοματικό μικροβίωμα και στη φλεγμονώδη απόκριση.

Το στοματικό μικροβίωμα ως βιολογικός δείκτης

Το στόμα φιλοξενεί πάνω από 700 είδη μικροοργανισμών. Αυτά τα βακτήρια δεν είναι παθητικοί κάτοικοι. Συμμετέχουν ενεργά στη ρύθμιση του pH, στην άμυνα απέναντι σε παθογόνα και στην επικοινωνία με το ανοσοποιητικό σύστημα.

Μεγάλες προοπτικές μελέτες σε εγκύους έδειξαν ότι κατά τη διάρκεια της κύησης παρατηρείται:

• μείωση της μικροβιακής ποικιλότητας στο στόμα
• αύξηση βακτηρίων που σχετίζονται με ουλίτιδα και περιοδοντική φλεγμονή
• αυξημένη αιμορραγία των ούλων, ακόμη και με ήπια ερεθίσματα

Η μικροβιακή ποικιλότητα θεωρείται θεμέλιο της ανθεκτικότητας κάθε μικροβιώματος. Όταν μειώνεται, το οικοσύστημα γίνεται πιο ασταθές και πιο επιρρεπές σε φλεγμονή.

Ορμόνες, ανοσία και φλεγμονή

Οι ορμονικές αλλαγές της εγκυμοσύνης, ιδιαίτερα τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων και προγεστερόνης, επηρεάζουν άμεσα τα ούλα και τα αγγεία τους. Αυξάνουν την αιμάτωση, αλλά ταυτόχρονα καθιστούν τους ιστούς πιο ευαίσθητους στη μικροβιακή πλάκα.

Παράλληλα, το ανοσοποιητικό σύστημα της εγκύου λειτουργεί σε μια λεπτή ισορροπία. Δεν είναι κατασταλμένο, αλλά επαναρρυθμισμένο, ώστε να προστατεύει τη μητέρα χωρίς να απορρίπτει το έμβρυο. Αυτή η προσαρμογή αλλάζει και τον τρόπο με τον οποίο το σώμα ανταποκρίνεται στα βακτήρια του στόματος.

Το αποτέλεσμα είναι ότι μικροβιακές αλλαγές που εκτός εγκυμοσύνης θα περνούσαν απαρατήρητες, τώρα μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή.

Το στόμα δεν είναι απομονωμένο

Η φλεγμονή στο στόμα δεν μένει στο στόμα. Τα βακτήρια και τα φλεγμονώδη μόρια μπορούν να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος. Γι’ αυτό και η περιοδοντική νόσος έχει συσχετιστεί επιστημονικά με:

• διαβήτη κύησης
• προεκλαμψία
• πρόωρο τοκετό
• χαμηλό βάρος γέννησης

Δεν πρόκειται για άμεση αιτιότητα, αλλά για ένα κοινό φλεγμονώδες υπόβαθρο που συνδέει το στοματικό περιβάλλον με τη συνολική μεταβολική και αγγειακή υγεία.

Πρόσθετοι επιβαρυντικοί παράγοντες

Πέρα από τις ορμόνες, η καθημερινότητα της εγκύου παίζει σημαντικό ρόλο:

• Η ναυτία και οι εμετοί αυξάνουν την έκθεση των δοντιών σε οξύ και διαταράσσουν το pH του στόματος.
• Η κόπωση μειώνει τη σχολαστικότητα στη στοματική υγιεινή.
• Η αυξημένη συχνότητα σνακ διατηρεί το στόμα σε όξινο περιβάλλον για περισσότερες ώρες.
• Η διακοπή καπνίσματος ή φαρμάκων αλλάζει απότομα το μικροβιακό οικοσύστημα.

Όλα αυτά δεν είναι λάθη. Είναι φυσικές συνέπειες μιας περιόδου έντονης προσαρμογής.

Τι δείχνει η επιστήμη ότι βοηθά

Η σύγχρονη προσέγγιση δεν βασίζεται στον φόβο, αλλά στη ρύθμιση του περιβάλλοντος.

• Η απομάκρυνση της μικροβιακής πλάκας παραμένει κεντρική. Το βούρτσισμα και το οδοντικό νήμα μειώνουν το μικροβιακό φορτίο που πυροδοτεί φλεγμονή.
• Το ξέβγαλμα μετά από εμετό προστατεύει το σμάλτο σε φάση οξέωσης.
• Η επαρκής ροή σάλιου, μέσω μάσησης και σωστής ενυδάτωσης, υποστηρίζει την επαναφορά του pH.
• Η μείωση της συχνότητας ζάχαρης περιορίζει τα όξινα επεισόδια στο στόμα.
• Ο προληπτικός οδοντιατρικός έλεγχος επιτρέπει έγκαιρη παρέμβαση πριν η φλεγμονή γενικευτεί.

Μια πιο σύγχρονη ανάγνωση

Ίσως το παλιό ρητό να ήταν μια ατελής παρατήρηση μιας πραγματικής βιολογικής αλλαγής. Όχι απώλειας, αλλά ευαισθησίας. Όχι τιμωρίας, αλλά ανάγκης για προσαρμοσμένη φροντίδα.

Η εγκυμοσύνη δεν αποδυναμώνει το σώμα. Το μετατοπίζει σε μια νέα ισορροπία. Και το στόμα, ως μέρος του ανοσολογικού και μικροβιακού δικτύου, είναι ένας από τους πρώτους χώρους όπου αυτή η αλλαγή γίνεται ορατή.

Όταν κατανοούμε τη βιολογία, η φροντίδα παύει να είναι άγχος. Γίνεται συνεργασία με το σώμα. Και αυτό είναι ίσως το πιο πολύτιμο μήνυμα που μπορεί να μεταφέρει η επιστήμη.

*Dr.Eleni Kantzou DDS, Dip.IBLM/BSLM

www.dreleni.com