Εθνικό Θέατρο: Οι κόντρες, η οικονομική κατρακύλα και τα έργα υποδομής

Πριν από λίγες μέρες (13/11) η υπουργός Πολιτισµού ανακοίνωσε την ανανέωση της σύµβασης του καλλιτεχνικού διευθυντή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, Γιάννη Αναστασάκη. Καταλύτης στην απόφαση της Μυρσίνης Ζορµπά υπήρξε το γεγονός ότι ο κ. Αναστασάκης πέτυχε το σχεδόν ακατόρθωτο: την εργασιακή ειρήνη µεταξύ καλλιτεχνικής διεύθυνσης και ∆Σ του ΚΘΒΕ, διαχρονικά µια σχέση «στα κόκκινα», που τορπίλιζε την εύρυθµη λειτουργία της Κρατικής Σκηνής. Στα κεντρικά γραφεία της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, στη Θεσσαλονίκη, επικρατούν σήµερα ηρεµία και ικανοποίηση. Η αίσθηση της δικαίωσης.

Στην Αγ. Κωνσταντίνου, τη βάση του Εθνικού Θεάτρου, η αγωνία χτυπάει... ταβάνι. Η θητεία του καλλιτεχνικού διευθυντή του, Στάθη Λιβαθινού, λήγει την άνοιξη του 2019. Τι µέλλει γενέσθαι; Η υπουργός δεν έχει ανοίξει ακόµη τα χαρτιά της για τις προθέσεις της, προκαλώντας νευρικότητα. Συγχρόνως, ακούγεται ότι περνά από... µικροσκόπιο τα πεπραγµένα του Στάθη Λιβαθινού, ο οποίος διαδέχθηκε στις 23 Απριλίου του 2015 τον Σωτήρη Χατζάκη, όταν µε συνοπτικές διαδικασίες τον καθαίρεσε από το Εθνικό Θέατρο ο Νίκος Ξυδάκης, ως τότε αναπληρωτής υπουργός Πολιτισµού.

Την ώρα ακριβώς που βρίσκεται σε εξέλιξη ο εξονυχιστικός έλεγχος της υπουργού Πολιτισµού, το Σωµατείο των Εργαζοµένων της πρώτης Κρατικής Σκηνής, που έχει προσφύγει κατά του Στάθη Λιθαθινού στην Επιθεώρηση Εργασίας επανειληµµένως για τη µη εφαρµογή της συλλογικής σύµβασης, προκήρυξε στάση εργασίας για την ερχόµενη Πέµπτη. Ο φάκελος της υπογραφής της ΣΣΕ µπορεί σήµερα να… σκαλώνει στο γραφείο του Γιώργου Χουλιαράκη («λιµνάζει εδώ και δύο µήνες στους διαδρόµους του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους», σύµφωνα µε την ανακοίνωση του Σωµατείου), αλλά και ο Στάθης Λιβαθινός «δεν είχε εξαρχής διάθεση να την εφαρµόσει. Υπέκυψε στις πιέσεις µας» υποστηρίζει ο πρόεδρος του Σωµατείου (ΣΕΕΘ), Μάκης Σπετσιέρης.

Γιατί το κοινό δεν ανταποκρίθηκε όταν και το προϊόν ήταν ποιοτικό και τα εισιτήρια οικονοµικά;

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής ήθελε να περάσει ένα ευέλικτο πλαίσιο, ακόµη και µε τρίµηνες συµβάσεις. «O κίνδυνος των τρίµηνων συµβάσεων αποσοβήθηκε, αλλά σήµερα κινδυνεύει το ίδιο το Εθνικό» τονίζουν εργαζόµενοί του, καθώς για πρώτη φορά στα χρονικά πήρε έκτακτη κρατική ένεση, 1,7 εκατ. ευρώ.

Τα έσοδα φέτος θα «κλειδώσουν» στα 1,7 εκατ. ευρώ, χαµηλό νούµερο, όταν εν µέσω βαριάς κρίσης (2010-2012 λ.χ.) οι εισπράξεις του άγγιζαν ακόµα και τα 3 εκατ. (όπως συνέβαινε επί Ν. Κούρκουλου). «Η οικονοµική κατρακύλα δεν έχει προηγούµενο. Εχουµε για τέταρτη συνεχή χρονιά µείωση στις εισπράξεις µας, µε νούµερα αληθινά από τη “∆ιαύγεια”. Όποιος µπορεί ας βγει να µε διαψεύσει» υπογραµµίζει ο Μάκης Σπετσιέρης.

Το ερώτηµα είναι «γιατί»... Ο καλλιτεχνικός προγραµµατισµός είναι από τα δυνατά χαρτιά της περιόδου του Στ. Λιβαθινού. Εχει καλλιτεχνικό όραµα και το κάνει πράξη. Στο µεταξύ, ο σηµαντικός Ελληνας σκηνοθέτης, µεταξύ άλλων, αναλαµβάνοντας το Εθνικό έκανε την κίνηση µατ, επαναλειτουργώντας την Πειραµατική Σκηνή, το θαύµα της περιόδου Ν. Κούρκουλου, στην οποία ο ίδιος ως επικεφαλής είχε αποδείξει ότι γνωρίζει τι θα πει οµάδα, συσπειρώνοντας δυνάµεις που έκτοτε γράφουν Ιστορία (χωρίς λογική ο λόγος που ο κ. Χουβαρδάς κατήργησε το πιο ζωντανό και παραγωγικό κοµµάτι της Κρατικής Σκηνής!). Ο Λιβαθινός, παρότι πιέστηκε οικονοµικά, προς τιµήν του, δεν νέρωσε το κρασί του, δεν αλληθώρισε προς το ταµείο, µε τα µεγάλα λαϊκά εµπορικά θεάµατα που µας είχε συνηθίσει ο προκάτοχός του Σ. Χατζάκης. 

Γιατί το κοινό δεν ανταποκρίθηκε όταν και το προϊόν ήταν ποιοτικό και τα εισιτήρια οικονοµικά; «Γιατί δεν υπάρχει συστηµατική επικοινωνιακή πολιτική. Οι θεατές δεν µάθαιναν για πολλές και σηµαντικές παραστάσεις µας» εκτιµά το Σωµατείο των Εργαζοµένων, θεωρώντας πλήγµα στα οικονοµικά του θεσµού τη συρρίκνωση της περιοδείας των δύο πολύ καλών θερινών επιδαυρικών παραστάσεων, «όταν στο παρελθόν οργώναµε τη χώρα. Είναι µέρος της αποστολής του Εθνικού Θεάτρου να φτάνει σε κάθε γωνιά της επικράτειας. Καλώς και πήγαµε στον Αϊ-Στράτη. ∆εν αρκεί».

Οι πρώτες αντιδράσεις

Η πρώτη φορά, πάντως, που ο Στάθης Λιβαθινός προκαλεί αντιδράσεις είναι όταν στις 27 Ιανουαρίου του 2016 παίρνει την απόφαση, σε µια κίνηση πρωτοφανούς για τα χρονικά της πρώτης Κρατικής Σκηνής «λογοκρισίας», να κατεβάσει την παράσταση «Ισορροπία του Nash», που βασιζόταν και σε κείµενο του Σάββα Ξηρού. Πιεζόµενος, σύµφωνα µε πηγές µέσα από το Εθνικό, από τους χορηγούς, µερίδα του συντηρητικού πολιτικού κατεστηµένου και από την αµερικανική πρεσβεία. Τότε κορυφώνεται και η έριδα µε τον πρόεδρο του ∆Σ, Θανάση Παπαγεωργίου, µε τον οποίο είναι... στα µαχαίρια από την ώρα που ανέλαβαν τα καθήκοντά τους.

Το Εθνικό Θέατρο αποκτά ξανά αρνητική δηµοσιότητα όταν του επιβάλλεται πρόστιµο 100.000 ευρώ από το ΙΚΑ για εννέα ανασφάλιστους και αδήλωτους εργάτες που χρησιµοποιεί στο ξεστήσιµο σκηνικού, στο Ηρώδειο, στις 24 Σεπτεµβρίου του 2017. Εκ µέρους του Σωµατείου των Εργαζοµένων ο Κώστας Κεχαγιόγλου µιλούσε τότε για «συνθήκες Μανωλάδας» και ζητούσε «να αναλάβουν τις ευθύνες τους όσοι εισηγούνται στον Στάθη Λιβαθινό τέτοιου είδους πρακτικές, µε “ευέλικτους” εργαζοµένους. Αυτοί φέρουν την ευθύνη και για το πρόστιµο των 100.000, που θα επιβαρύνει τον ήδη ψαλιδισµένο προϋπολογισµό µας». 

«Ενώ ως καλλιτέχνης είναι κορυφαίος, δεν έχει διοικητικές ικανότητες και έτσι αφήνει όλο τον µηχανισµό να το κάνει» λένε άνθρωποι που γνωρίζουν πώς λειτουργούν οι… µηχανισµοί από εποχές προ Ν. Κούρκουλου. Αληθεύει; 

Στις 14/10/16 το Σωµατείο Εργαζοµένων του Εθνικού Θεάτρου ζητούσε, πάντως, από τον διευθυντή και το ∆Σ κατ' αρχάς εξηγήσεις για το εργατικό ατύχηµα (τροχαίο) το καλοκαίρι του ’16, οπότε «πάρθηκε η απόφαση ότι δεν θα απασχοληθούν ξανά ανασφάλιστοι εργαζόµενοι στο Εθνικό Θέατρο». Είκοσι µέρες αργότερα (τον Οκτώβριο του ’15) βρέθηκαν «εννέα εργαζόµενοι να εργάζονται στο “ΡΕΞ” και πάλι ανασφάλιστοι». 

«∆εν είµαστε σκλαβοπάζαρο, δεν εκµεταλλευόµαστε ανθρώπους στο Εθνικό Θέατρο. Είναι δυνατόν να ήρθα εγώ εδώ για να κάνω την εργασία ανασφάλιστη;» µας είχε απαντήσει τότε ειλικρινώς ο κ. Λιβαθινός, εκφράζοντας την πρόθεση να διευθετήσει ένα καθεστώς «απαράδεκτο για κρατικό φορέα. Πρέπει να ερευνήσουµε κάτι που γινόταν 30 χρόνια». Και ο κ. Σπετσιέρης παραδέχεται πάντως ότι ο κ. Λιβαθινός δεν ψεύδεται, καθώς το καθεστώς αδήλωτης και ανασφάλιστης εργασίας προϋπήρχε.

Στο συγκεκριµένο «µέτωπο» εργαζόµενοι και καλλιτεχνικός διευθυντής βρήκαν κοινό βηµατισµό, µε στόχο να αποµακρυνθεί ο αναξιόπιστος εργολάβος και, ει δυνατόν, να προσληφθούν υπάλληλοι απευθείας από το Εθνικό

Σε σχέση µε την «εργολαβοποίηση» κλάδων του Εθνικού, στους τοµείς της φύλαξης και της καθαριότητας προέκυψε πρόσφατα µεγάλο ζήτηµα µε τον εργολάβο My Services Facilities -πρώην JCB- του «Αυστραλού» Γιάννη Μακρή, ο οποίος πρόσφατα δολοφονήθηκε στη Βούλα, µε «µαφιόζικες συµπεριφορές και πρακτικές», σύµφωνα µε καταγγελία των εργαζοµένων. Στο συγκεκριµένο «µέτωπο» εργαζόµενοι και καλλιτεχνικός διευθυντής βρήκαν κοινό βηµατισµό, µε στόχο να αποµακρυνθεί ο αναξιόπιστος εργολάβος και, ει δυνατόν, να προσληφθούν υπάλληλοι απευθείας από το Εθνικό.

Τον περασµένο Ιανουάριο οι ήδη τεταµένες σχέσεις µε το Σωµατείο επιδεινώνονται ακόµη περισσότερο. Με µια επιστολή-φωτιά κατά του καλλιτεχνικού διευθυντή Στάθη Λιβαθινού και του πρόεδρου του ∆Σ, Θανάση Παπαγεωργίου (οι εντάσεις πάντως µε το ∆Σ εξοµαλύνθηκαν όταν στο νέο σχήµα, από 28/5/18, πρόεδρος ανέλαβε ο Βασίλης Πουλαντζάς, παλιός εργοδότης του Λιβαθινού στο θέατρο της Οδού Κεφαλληνίας και άνθρωπος της απολύτου εµπιστοσύνης του), το Σωµατείο ζητούσε από την τότε υπουργό Πολιτισµού Λυδία Κονιόρδου, που συνέπλεε πάντα µε τον Στ. Λιβαθινό, να παρέµβει για την εφαρµογή της συλλογικής σύµβασης, τον εσωτερικό κανονισµό που καρκινοβατούσε και για το ότι «απλήρωτες πρόβες βαπτίζονταν σεµινάρια».  Τότε ο γ.γ. του υπουργείου Εργασίας, Α. Νεφελούδης, κάλεσε την καλλιτεχνική διεύθυνση για να λυθεί το θέµα.

Ωστόσο, η επιστολή του ∆Σ προς την τότε υπουργό έκρουε ξανά τον κώδωνα κινδύνου για τα οικονοµικά του θεσµού και την «έλλειψη προγραµµατισµού», βασισµένη στα έργα στο «Κοτοπούλη ΡΕΞ», το οποίο από τον Σεπτέµβριο µέχρι τις αρχές Μαρτίου θα φιλοξενούσε µόλις 28 παραστάσεις. «Πρόκειται για έγκληµα» σχολίαζε τότε στο «Εθνος» ο πρόεδρος του ΣΕΕΘ, Μ. Σπετσιέρης, χαρακτηρίζοντας «αναξιόπιστους» τον Στ. Λιβαθινό και τον Θ. Παπαγεωργίου, καθώς «ό,τι συµφωνήσαµε δεν το υλοποιούν. Και αυτό συµβαίνει την ώρα που έχουµε πέσει 165.000 εισιτήρια από πέρυσι, 567.000 από πρόπερσι και 1 εκατοµµύριο από το 2015». «Ζητήσαµε, όταν ήρθε ο Στάθης Λιβαθινός, εξορθολογισµό. Αρχικά είχε όρεξη, ορµή. Ξαφνικά δείλιασε. Υπήρξαν κραυγαλέα περιστατικά ευνοϊκής µεταχείρισης, µε προσλήψεις µε “φωτογραφική” διαδικασία, µεταξύ άλλων» αναφέρει ο γ.γ. του Σωµατείου, Κώστας Κεχαγιόγλου, ο οποίος αναγνωρίζει ότι µπορεί ο κ. Λιβαθινός να µην έχει τις διοικητικές ικανότητες του Κούρκουλου και του Χουβαρδά, αλλά «ως καλλιτέχνη και ως προς το καλλιτεχνικό έργο του ποιος µπορεί να τον αµφισβητήσει; Κανένας».

Βάρος στην εκπαίδευση και στο κοινωνικό έργο 

Το γεγονός είναι ότι, είτε µείνει είτε του ανανεωθεί η σύµβαση, ο κ. Λιβαθινός έχει κάνει σηµαντικό έργο υποδοµής που θα µείνει παρακαταθήκη στην πρώτη κρατική σκηνή: 

Πέτυχε τη µεταστέγαση της ∆ραµατικής Σχολής από το παρηκµασµένο κτίριο στην Πειραιώς στις σύγχρονες υποδοµές του Σχολείου της Ειρήνης Παππά.

Θέσπισε τη Σχολή Σκηνοθεσίας, καλύπτοντας ένα τεράστιο σταθερό εκπαιδευτικό κενό στον χώρο της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Φέτος θα λειτουργήσει για πρώτη φορά.

Έριξε το βάρος στην εκπαίδευση µε υψηλά standards, µετακλήσεις σηµαντικών καθηγητών από το εξωτερικό, ενώ προώθησε τη µετεκπαίδευση και τα εργαστήρια για όλες τις ηλικίες.

Συνέχισε εντατικά το κοινωνικό έργο που είχαν ξεκινήσει οι προκάτοχοί του, µε παραστάσεις σε νοσοκοµεία, φυλακές κ.α.

Αναβάθµισε το παιδικό και εφηβικό θέατρο, µε την εξαιρετική Σοφία Βγενοπούλου, όνοµα-εγγύηση στο εφηβικό θέατρο. 

∆ιεύρυνε τις συνεργασίες µε άλλους πολιτιστικούς φορείς (ΚΘΒΕ, ΘΟΚ, ΕΛΣ, ΕΜΣΤ, Μουσείο Μπενάκη κ.ά.) και άνοιξε δυναµικά προς διεθνείς συνεργασίες (συµπαραγωγές µε το περίφηµο Βαχτάνγκοφ της Μόσχας, µε το Εθνικό Θέατρο της Σερβίας, το Εθνικό της Κίνας, το θέατρο Maxim Gorki κ.ά.).