Κορονοϊός: Η διαδρομή με ένα λεωφορείο στο Λονδίνο που έσωσε ένα εκατομμύριο ζωές

Καθώς το λεωφορείο με το νούμερο 18 διέσχιζε τους δρόμους του Λονδίνου, δύο επιβάτες συζητούσαν και εκείνο το οποίο συμφώνησαν πριν από το πρώτο lockdown τον Μάρτιο του 2020, κατά τη διάρκεια της διαδρομής κοντά στο Euston, θα άλλαζε την πορεία της πανδημίας του κορονοϊού και πιθανώς το μέλλον της ιατρικής. Θα ένωνε τους ερευνητές, το NHS (Εθνικό Σύστημα Υγείας της Μ.Βρετανίας) και 40.000 Covid ασθενείς σε μια προσπάθεια που αρμόζει σε μια εθνική υπηρεσία δημόσιας υγείας. Θα έσωζε τις ζωές εκατοντάδων χιλιάδων ασθενών με Covid σε όλο τον κόσμο και θα δημιουργούσε την κλινική δοκιμή με το όνομα «Recovery» (ανάρρωση-ανάκαμψη) στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Διαβάστε επίσης: Κορονοϊός: Πώς ένας χρόνος πανδημίας και lockdown άλλαξε ριζικά το σώμα μας

Οι δύο επιβάτες στο λεωφορείο με το νούμερο 18 ήταν ο καθηγητής Martin Landray, γιατρός και υπεύθυνος σχεδιασμού κλινικών δοκιμών φαρμάκων μεγάλης κλίμακας, και ο Sir Jeremy Farrar, διευθυντής του Wellcome Trust, ένας από τους μεγαλύτερους χρηματοδότες ιατρικής έρευνας στον κόσμο - και ένας από τους χρηματοδότες του Recovery. Το ημερολόγιο έδειχνε 9 Μαρτίου 2020. Οι δύο επιβάτες συζητούσαν για την πανδημία, τις εικόνες από την Ιταλία, η οποία ήταν η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που βίωσε τον καταστροφικό αντίκτυπο του ιού, αλλά και το πόσο αναπόφευκτο ήταν να αντιμετωπίσει μια παρόμοια κατάσταση το Ηνωμένο Βασίλειο.

«Αυτό που συμφωνήσαμε σε αυτή τη διαδρομή ήταν ότι το τσουνάμι θα έφτανε μέσα σε μερικές εβδομάδες και έπρεπε να στήσουμε μια δοκιμή και να ξεκινήσουμε μέσα σε δύο εβδομάδες», δήλωσε ο καθηγητής Landray στην εκπομπή Inside Health στο BBC Radio 4. «Εννέα ημέρες αργότερα, ο πρώτος ασθενής εγγράφηκε στην κλινική δοκιμή και ο τελευταίος χρόνος υπήρξε εξαιρετικός». Δύο εβδομάδες νωρίτερα, ο καθηγητής Landray είχε στείλει email στον Sir Jeremy για να τονίσει τη σημασία των κλινικών δοκιμών. Σε μια από τις πιο σημαντικές στιγμές του επιστημονικού αυτού «ζευγαρώματος», ο Sir Jeremy απάντησε: «Καλύτερα να μιλήσετε στον Peter».

Ο συναγερμός είχε χτυπήσει για τον καθηγητή Peter Horby από τις 2 Ιανουαρίου, όταν υπήρξαν αναφορές για κρούσματα «ιικής πνευμονίας» από τη Γουχάν της Κίνας. Για αυτόν είχε όλα τα χαρακτηριστικά του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου (Sars) του 2003. «Ήταν αρκετά σαφές για μένα ότι υπήρχε ένα πρόβλημα που θα μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο εάν δεν ήμασταν προσεκτικοί», δήλωσε ο καθηγητής Horby, ειδικός σε νέες, αναδυόμενες ασθένειες. Είχε ήδη βοηθήσει στη δημιουργία δύο δοκιμών φαρμάκων στη Γουχάν, αλλά το lockdown που είχε επιβληθεί, σήμαινε ότι δεν υπήρξε κανένα θετικό αποτέλεσμα.

Μαζί ο καθηγητής Horby και ο καθηγητής Landray θα αποτελούσαν τον επιστημονικό άξονα που θα καθόριζε τη θεραπεία του Covid. Ο στόχος του προγράμματος κλινικών δοκιμών με το όνομα «Recovery - Tυχαία αξιολόγηση της θεραπείας Covid-19»- ήταν να προσφέρει σαφήνεια εν μέσω χάους.

Τα τέσσερα στοιχεία - κλειδιά για την επιτυχία του Recovery, σύμφωνα με το δημοσίευμα του BBC ήταν:

• Ήταν γρήγορο, σε έναν κόσμο όπου οι δοκιμές μπορούν να διαρκέσουν περισσότερο από ένα χρόνο για να ξεκινήσουν
• Ήταν μεγάλο, με τη συμμετοχή κάθε μεγάλου νοσοκομείου και ενός στους 10 ασθενείς με Covid στο Ηνωμένο Βασίλειο, οπότε θα μπορούσε να εντοπίσει φάρμακα που είχαν κάποιο όφελος
• Οι ασθενείς κατανεμήθηκαν τυχαία για να λάβουν είτε τυπική περίθαλψη είτε ένα πειραματικό φάρμακο, έτσι ώστε οι γιατροί να δουν τη διαφορά μεταξύ των δύο
• Και ήταν απλό

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα σε πλήρη αντίθεση με τη σύγχρονη διαδικασία κλινικών δοκιμών, η οποία εμπεριέχει πολύπλοκη γραφειοκρατία, συμβάσεις με κάθε νοσοκομείο, αυστηρά κριτήρια για τους συμμετέχοντες και έναν όγκο εργασίας για εκείνους που μετρούν και συλλέγουν τα δεδομένα. «Οι θάλαμοι γέμιζαν, οι γιατροί πνίγονταν με άρρωστους ασθενείς, για να λειτουργήσει μια κλινική δοκιμή που δεν μπορεί να επηρεάσει την περίθαλψη», λέει η Δρ Raha West, γιατρός εντατικής θεραπείας στο Buckinghamshire, η οποία ηγήθηκε της δοκιμής στο νοσοκομείο της.

Η επιτυχία του Recovery και η θεραπεία με δεξαμεθαζόνη

Ο καθηγητής Landray αναφέρει ότι «απογύμνωσε τα πάντα» για να κάνει το πρόγραμμα Recovery τόσο απλό που η εγγραφή ενός ασθενούς στη δοκιμή θα ήταν σχεδόν τόσο εύκολη όσο η συνταγογράφηση ενός φαρμάκου. Αφού δοκίμασαν κάθε φάρμακο το οποίο πίστευαν ότι έχει μια πιθανότητα να λειτουργήσει και η δεξαμεθαζόνη ήταν το πρώτο που λειτούργησε.

Μετά από 100 ημέρες σιωπής από εκείνη τη διαδρομή με το λεωφορείο, ο καθηγητής Landray και ο καθηγητής Horby ετοιμάζονταν να το ανακοινώσουν στον κόσμο. Ήξεραν ότι επρόκειτο να αλλάξουν τη θεραπεία για τους ασθενείς παγκοσμίως και είχαν ξοδέψει μια εβδομάδα για να είναι σίγουροι. Στις 16 Ιουνίου ήταν έτοιμοι. «Ήταν ένα όμορφο αποτέλεσμα», λέει ο καθηγητής Landray. Ο καθηγητής Horby θυμάται το αφεντικό του να πηδά από τη χαρά του στο άλλο άκρο μιας βιντεοκλήσης, όταν έμαθε τα αποτελέσματα. Τέσσερις ώρες μετά την ανακοίνωση, η θεραπεία με δεξαμεθαζόνη έγινε πολιτική του NHS και ο υπόλοιπος κόσμος ακολούθησε. Η Δρ Raha West ξέσπασε σε κλαάματα όταν έφτασαν τα αποτελέσματα. Είχε γίνει γνωστή ως «δάχτυλο dex», καθώς σχεδόν κάθε ασθενής της που συμμετείχε στην κλινική δοκιμή κατέληξε να παίρνει δεξαμεθαζόνη. «Δεν θα το ξεχάσω ποτέ, ήταν πολύ συναισθηματικό».

Μόνο η δεξαμεθαζόνη εκτιμάται ότι έχει σώσει εκατοντάδες χιλιάδες ζωές, πιθανώς περισσότερες από ένα εκατομμύριο. Το πρόγραμμα Recovery έδειξε ότι ένα άλλο φάρμακο, το tocilizumab, σώζει επίσης ζωές. To πρόγραμμα Recovery έχει καταφέρει όσα καμία άλλη κλινική δοκιμή δεν είχε κατορθώσει στο παρελθόν. Έχει ήδη εγγυημένη μια θέση στα βιβλία της ιστορίας για τον ρόλο του στην πανδημία του κορονοϊού. Η ελπίδα είναι ότι θα αποτελέσει τον καταλύτη για αλλαγή σε όλη την ιατρική επιστήμη, με κλινικές δοκιμές που δίνουν απαντήσεις αναφορικά με τις αποτελεσματικότερες θεραπείες για άλλες λοιμώξεις, όπως ο αιμορραγικός πυρετός Λάσα ή δείχνοντας εάν τα χάπια βιταμίνης D είναι η θεραπεία - όπως ισχυρίζονται συχνά ότι είναι. Ο καθηγητής Landray είπε: «Νομίζω ότι έχει θέσει ένα νέο πρότυπο για αυτό που μπορεί να καταφέρει και όχι μόνο για τις πανδημίες. Θα ήταν τρομακτικό αν επιστρέφαμε σε μια κατάσταση όπου χρειάζονται χρόνια για να ξεκινήσουμε μια κλινική δοκιμή».

Διαβάστε ακόμη: Τριανταφυλλίδης για μετάλλαξη: «60% μεγαλύτερη θνησιμότητα, μετάδοση με τη γύρη»