Καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής ΑΠΘ στο ethnos.gr: Το ενδεχόμενο πυρηνικής τρομοκρατίας, τι επιδιώκει ο Πούτιν και ποια η στρατηγική Ζελένσκι

Μακριά από ένα ενδεχόμενο πυρηνικής τρομοκρατίας βρίσκεται η Ευρώπη παρά τον βομβαρδισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων τόσο στη Ζαπορίζια όσο και στο Χάρκοβο, τη δεύτερη μεγαλύτερη ουκρανική πόλη. Όπως εξηγεί, μιλώντας στο ethnos.gr, ο Χρήστος Ελευθεριάδης, Καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής στη Σχολή Θετικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης όλα τα σενάρια περί πυρηνικής τρομοκρατίας είναι υπερβολικά.

«Δεν νομίζω ότι τίθεται θέμα βομβαρδισμού πυρηνικού σταθμού. Είμαι βέβαιος ότι οι Ρώσοι δεν έχουν τέτοια πρόθεση. Και δεν περιμένω από τους Ρώσους και τον στρατό τους ότι θα βομβαρδίσουν πυρηνικό σταθμό, δεδομένου και ότι τόσος μεγάλος αριθμός Ρωσόφωνων κατοικεί εκεί πέρα. Δεν στέκει αυτό το πράγμα. Δεν φοβάμαι ότι μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Θα ήταν πολύ τρελό» δηλώνει ο καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής.

Τι επιδιώκουν οι Ουκρανοί 

Από την άλλη, όπως λέει, οι Ουκρανοί υπερβάλλουν στα λεγόμενά τους για να αντιδράσει η Ευρώπη. «Αν δει κανείς τις ανακοινώσεις Ζελένσκι, θα παρατηρήσει ότι τα λόγια του είναι τραβηγμένα και είναι προφανές ότι προσπαθεί να τρομάξει τους Ευρωπαίους. Ούτε οι Ουκρανοί περιμένουν βομβαρδισμό των εγκαταστάσεων».

Ο στόχος της Μόσχας

Σύμφωνα με τον ίδιο, οι Ρώσοι θέλουν, προφανώς, να ελέγξουν το σταθμό στη Ζαπορίζια για να τον κρατήσουν σε λειτουργία και αν θέλουν να κόψουν την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας κάποια στιγμή να μπορούν να το κάνουν. «Δεν νομίζω ότι θέλουν να καταστρέψουν κάτι εκεί».

Αν και ξεκαθαρίζει ότι δεν γνωρίζει ποια είναι η ακριβής κατάσταση των δικτύων σήμερα στην Ουκρανία μετά τους βομβαρδισμούς, ο κ. Ελευθεριάδης εκτιμά ότι οι Ρώσοι δείχνουν να μην «κυνηγάνε» τόσο πολύ τις υποδομές. «Προφανώς δεν θέλουν να προκαλέσουν αντιρωσικά αισθήματα, αν και έχουν ήδη προκαλέσει πάρα πολλά. Σε κάθε περίπτωση, οι Ρώσοι ξεπέρασαν τα όρια με την εισβολή μεγάλης κλίμακας που έκαναν σε όλη σχεδόν την Ουκρανία. Δεν περιορίστηκαν στην Ανατολική Ουκρανία που θα είχαν κατά μία έννοια την δικαιολογία ότι οι Ρωσόφωνοι δεχόντουσαν πολλές επιθέσεις και όντως είναι επιβεβαιωμένο ότι υπήρχαν 14.000 θύματα. Επίσημοι οργανισμοί το λένε. Τα πράγματα έχουν ξεφύγει. Κάνουν κακό στην ίδια την Ρωσία, κάνουν κακό στην Ευρώπη και ίσως οι μόνοι που χαίρονται είναι πέρα από τον Ατλαντικό».

Απαραίτητη η χρήση πυρηνικής ενέργειας από την Ευρώπη το επόμενο διάστημα

Αναφερόμενος στην χρήση πυρηνική ενέργειας ως τρόπου παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος ο κ. Ελευθεριάδης τονίζει ότι η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να γυρίσει την πλάτη σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. «Και το λέω αυτό επειδή βλέπετε την άγρια εξάρτηση που έχουμε αυτήν τη στιγμή από το φυσικό αέριο. Όλες οι τιμές της ενέργειας στην Ευρώπη έχουν ξεφύγει και κοστίζουν εκατοντάδες ευρώ ανά μεγαβατώρα. Και αυτό οφείλεται και στην συμβολή που έχουμε από το φυσικό αέριο».

Ενδεικτικό είναι, ότι η Γαλλία, το μεγαλύτερο ποσοστό της ηλεκτρικής ενέργειας (70%-80%) το παράγει από πυρηνική ενέργεια. Παρ' όλα αυτά και ενώ το Παρίσι πουλάει πυρηνική ενέργεια 50 ευρώ ανά μεγαβατώρα, η τιμή της εκτινάχθηκε στα ύψη τελευταία, ξεπερνώντας τα 450 ευρώ ανά μεγαβατώρα. Και αυτό γιατί η Γαλλία έχει συμβολή 5-10% από φυσικό αέριο. Αντίστοιχα και οι λογαριασμοί στην Ελλάδα ξέφυγαν, ενώ συνεχίζεται η παραγωγή λιγνίτη. Το κόστος παραγωγής λιγνίτη ενώ κυμαίνεται μεταξύ 40-50 ευρώ ανά μεγαβατώρα, πληρώνουμε 150 ευρώ ανά μεγαβατώρα, εξαιτίας του τρόπου τιμολόγησης, της οριακής τιμής συστήματος και της εξάρτησης από φυσικό άεριο.

Από την άλλη, όπως λέει ο καθηγητής του ΑΠΘ, η πυρηνική ενέργεια είναι σημαντική για την Ευρώπη το επόμενο διάστημα εξαιτίας και της πίεσης που έχουμε για την κλιματική αλλαγή. «Νομίζω για τις τρεις επόμενες δεκαετίες δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε την πυρηνική ενέργεια. Αλλά δεν μιλάω για δεύτερη γενιά αντιδραστήρων. Πρέπει να πάμε σε τρίτης και τέταρτης γενιάς αντιδραστήρων οι οποίοι είναι αρκετά ασφαλείς. Δεν έχουμε κίνδυνο από αντιδραστήρες τέτοιου τύπου». Όπως εξηγεί, η τέταρτη γενιά μπορεί να παράξει ενέργεια, καίγοντας και πυρηνικά απόβλητα των άλλων αντιδραστήρων που υπάρχει το πρόβλημα να τα αποθηκεύσεις. «Θα μπορούσαν να γίνουν καύσιμο για αντιδραστήρες τέταρτης γενιάς. Είναι πιο ασφαλείς σε σχέση με το παρελθόν». 

Οι αντιδραστήρες στη Ζαπορίζια

Αρκετά προχωρημένη και όχι ξεπερασμένη χαρακτηρίζει ο κ. Ελευθεριάδης την ρωσική τεχνολογία (vveere) που έχουν οι αντιδραστήρες του πυρηνικού εργοστασίου στη Ζαπορίζια. Οι αντιδραστήρες διαθέτουν διπλά κυκλώματα νερού (pressurized water reactors) και δεν είναι προβληματικοί όπως η παλιότερη γενιά (bowling water) η οποία ήταν απλό κύκλωμα και το νερό που ερχόταν σε επαφή με το ραδιενεργό υλικό ήταν το ίδιο το οποίο ανέβαινε σε πολύ υψηλή θερμοκρασία υπό μεγάλη πίεση και εκτονωνόταν στα πτερύγια της τουρμπίνας για να παράξει ηλεκτρικό ρεύμα. Στη Ζαπορίζια υπάρχει ξεχωριστό κύκλωμα που το ένα μεταφέρει θερμότητα στο άλλο και το νερό που πάει στην τουρμπίνα είναι εντελώς καθαρό από ραδιενέργεια. Είναι αρκετά ασφαλές. «Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος κίνδυνος από αντιδραστήρες τέτοιου τύπου τουλάχιστον. Βέβαια κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει τίποτα, αλλά η πιθανότητα να υπάρξει πρόβλημα από αντιδραστήρες που είναι άνω από δεύτερη γενιά, είναι τρίτης γενιάς δεν το φοβάμαι και δεν πρέπει να ανησυχούμε».

Σημειώνεται, ότι η χρήση παγκοσμίως πυρηνικής ενέργειας για παραγωγή ηλεκτρική ενέργειας ξεκίνησε από το δεύτερο μισό της δεκαετίες του ’50, όταν λειτούργησαν οι πρώτοι τέτοιοι σταθμοί μετά το Τσερνόμπιλ,  το 1986, που άρχισε η έντονη αμφισβήτηση της πυρηνικής ενέργεια. Έκτοτε υπήρξαν  ελάχιστα σχέδια για κατασκευή νέων μονάδων, ειδικά στην Ευρώπη και τη Β. Αμερική. Το ατύχημα της Φουκουσίμα το 2011, αλλά και οι πιέσεις των οικολογικών κινημάτων επί 3 δεκαετίες,  όχι μόνον ενέτειναν αυτή την τάση, αλλά οδήγησαν μια σειρά από χώρες να ανακοινώσουν το οριστικό κλείσιμο όλων των πυρηνικών μονάδων τους με βάση συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα. Σημαντικότερη περίπτωση είναι αυτή της Γερμανίας, αλλά αντίστοιχες αποφάσεις έλαβαν και η Σουηδία, η Ελβετία, το Βέλγιο. Άλλες, όπως η Αυστρία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα απέκλεισαν δια παντός μια τέτοια ενεργειακή επιλογή.  

Ωστόσο, η πυρηνική ενέργεια ποτέ δεν έφυγε από την αντίληψη και τη στρατηγική ορισμένων άλλων κρατών, με κύριο εκπρόσωπο στη Δ. Ευρώπη τη Γαλλία και στην Α. Ευρώπη τη Ρωσία. Οι χώρες αυτές όχι μόνον διαθέτουν –ειδικά η Γαλλία- μεγάλο αριθμό πυρηνικών σταθμών, αλλά αποτελούν και εξαγωγείς τέτοιων τεχνολογιών και μονάδων.