«Ένας εφιάλτης δίχως τέλος»: Πλήρωμα πλοίου διάσωσης προσφύγων βρίσκεται αντιμέτωπο με φυλάκιση

Χιλιάδες ζωές σώθηκαν από ακτιβιστές οι οποίοι τώρα δικάζονται στη Σικελία με την κατηγορία της εμπορίας ανθρώπων. Το πλήρωμα του πλοίου διάσωσης Iuventa έσωσε 14.000 πρόσφυγες και μετανάστες στη Μεσόγειο Θάλασσα. Ωστόσο, αντί να δέχονται θετικά σχόλια για το σωτήριο έργο τους, τέσσερις από τους διασώστες εμφανίστηκαν στο δικαστήριο της Ιταλίας το προηγούμενο Σαββατοκύριακο με κατηγορίες που συνεπάγονται πιθανή ποινή φυλάκισης 20 ετών.

«Μοιάζει με έναν ατελείωτο εφιάλτη», δήλωσε στον Observer η ακτιβίστρια Kathrin Schmidt ενόψει της προκαταρκτικής ακρόασης το Σάββατο σε δικαστήριο της παραθαλάσσιας πόλης Trapani της Σικελίας. «Όλοι γνωρίζουν τις εικόνες και τα βίντεο αυτών των ήδη ακατάλληλων, αλλά υπεράριθμων φουσκωτών σκαφών... Η δήλωση ότι δεν υπάρχει ανάγκη διάσωσης αυτών των ανθρώπων είναι από μόνη της έγκλημα».

24.000 νεκροί ή αγνοούμενοι από το 2014

Περισσότεροι από 24.000 άνθρωποι που επιχείρησαν να διασχίσουν τη Μεσόγειο Θάλασσα για να φτάσουν στην Ευρώπη από το 2014 είναι νεκροί ή αγνοούνται, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης. Οι περισσότεροι πνίγηκαν- κάποιοι πέθαναν από έλλειψη νερού ή/και καταφυγίου κάτω από τον καυτό ήλιο- η τύχη άλλων παραμένει άγνωστη. «Αν αυτό δεν συνιστά κατάσταση ανάγκης, τότε τι άλλο θα κάνατε;» διερωτάται η Schmidt.

Η Schmidt ήταν εργοθεραπεύτρια, αλλά άλλαξε κατεύθυνση το 2015, τη χρονιά που περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι ήρθαν στην Ευρώπη ζητώντας άσυλο. Ποτέ δεν είχε σκοπό να διευθύνει ένα σκάφος έρευνας και διάσωσης, αλλά, το 2016, έγινε επικεφαλής της ομάδας στο Iuventa. Το πλήρωμα εκπαιδεύτηκε για να είναι γρήγορο και αποτελεσματικό στην διαχείριση ανδρών, γυναικών και παιδιών, που μπορεί να είναι πανικόβλητοι, άρρωστοι ή τραυματισμένοι σε υπερπλήρεις βάρκες.

Αντιμέτωποι με το επείγον της διάσωσης, δεν υπήρχε χρόνος για προσωπικό προβληματισμό. «Κοιτούσα τη βάρκα», αναφέρει ηο Σμιντ. «Πόσο ακόμα θα είναι σταθερή; Από ποια πλευρά πρέπει να προσεγγίσουμε; Τι κάνει ο άνεμος και το νερό; Πόσα σωσίβια έχουμε; Υπάρχουν τόσα πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντήσις στο μυαλό σου με αυτόν τον τρόπο«.

Στις 2 Αυγούστου 2017 όλα φαίνονταν φυσιολογικά. Το πλήρωμα είχε διασώσει δύο άτομα κατόπιν αιτήματος των ιταλικών αρχών και τους ζητήθηκε να μεταβούν στο λιμάνι της Λαμπεντούζα. Αλλά έπαθαν ένα σοκ όταν έφτασαν: τέσσερα σκάφη της ακτοφυλακής με μπλε φώτα που αναβόσβηναν συνόδευσαν το Iuventa στην αποβάθρα και περίμεναν να έρθουν τα ΜΜΕ. «Κανείς μας δεν το περίμενε αυτό. Ήταν πολύ σουρεαλιστικό», δήλωσε η Σμιντ.

Το πλήρωμα δεν έμαθε ότι βρισκόταν υπό έρευνα παρά μόνο ένα χρόνο αργότερα. Τώρα, σχεδόν πέντε χρόνια μετά την κατάσχεση του Iuventa, άρχισε η Οδύσσεια τους στο ιταλικό δικαστικό σύστημα. Το Σάββατο, 21 κατηγορούμενοι, τέσσερα μέλη του πληρώματος του Iuventa και 17 άλλοι εργαζόμενοι σε ΜΚΟ συμμετείχαν σε προκαταρκτική ακρόαση στο Τράπανι, μια διαδικασία που θα αποφασίσει αν η υπόθεση θα προχωρήσει σε πλήρη δίκη. Δεδομένου του αριθμού των κατηγορουμένων και των διαφορετικών γλωσσών, η απόφαση θα καθυστερήσει αρκετούς μήνες.

Κατηγορούνται ότι συνεργάζονται με διακινητές

Οι ακτιβιστές κατηγορούνται ότι συνεργάζονται με διακινητές ανθρώπων για να μεταφέρουν μετανάστες στην Ευρώπη. Ωστόσο, μια ανεξάρτητη ομάδα εμπειρογνωμόνων σε θέματα ψηφιακής και ωκεανογραφίας, η οποία εξέτασε φωτογραφίες και βίντεο, τον καιρό και τα ωκεάνια ρεύματα, διαπίστωσε ότι οι εικόνες που δημοσίευσε η εισαγγελία στα ιταλικά μέσα ενημέρωσης είχαν αφαιρεθεί από το πλαίσιο. Ένα άκαμπτο φουσκωτό σκάφος της Iuventa, το οποίο σε μια φωτογραφία φέρεται να ρυμουλκούσε ένα σκάφος στη Λιβύη για να επαναχρησιμοποιηθεί από τους διακινητές, εμφανίστηκε να κινείται βόρεια προς την Ευρώπη. Στην περίπτωση της κατηγορούσας αρχής, «τα στοιχεία δεν δημιουργούν μια αληθινή περιγραφή των γεγονότων, αλλά κατασκευάζουν πραγματικά ψέματα», κατέληξε η έρευνα της Forensic Architecture με έδρα το Λονδίνο, η οποία υποβλήθηκε στα ιταλικά δικαστήρια.

Η Francesca Cancellaro, δικηγόρος που εκπροσωπεί τους τέσσερις κατηγορούμενους της Iuventa, χαρακτήρισε την υπόθεση μοναδική, όχι μόνο λόγω της διάρκειας της έρευνας, αλλά και λόγω της χρήσης μυστικών πρακτόρων, της «απίστευτης» δραστηριότητας υποκλοπών και μιας δίκης στην οποία συμμετέχουν περισσότεροι από 20 κατηγορούμενοι. «Είμαι αρκετά σίγουρη ότι θα αποδείξουμε την πλήρη αθωότητά τους», δήλωσε. «Μιλάμε για ανθρώπους που εμπλέκονται σε επιχειρήσεις διάσωσης. Σέβονται την υποχρέωση που απορρέει από το δίκαιο της θάλασσας: το καθήκον να σώζουν ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο».

Κληθείς να σχολιάσει, ο Gabriele Paci, εισαγγελέας του Trapani, δήλωσε στον Observer: «Το έργο που επιτελούν αυτές οι οργανώσεις για τη διάσωση ανθρώπων [στη θάλασσα] δεν αμφισβητείται, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχουν υποθέσεις, οι οποίες πρέπει να αξιολογηθούν από τον δικαστή, ότι υπήρχαν συμφωνίες [που έγιναν] με διακινητές, πράγμα που σήμαινε ότι [οι διασώστες] γνώριζαν στη συνέχεια πότε και σε ποιο μέρος της θάλασσας [να βρουν μετανάστες]. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να κάνει κάποιος Δεν θέτουμε υπό αμφισβήτηση τις οργανώσεις που επιτελούν ανθρωπιστικό έργο, αλλά υπάρχουν ορισμένες συμπεριφορές που η Ιταλία απαγορεύει και οι οποίες συνιστούν έγκλημα».

Για τους παρατηρητές, η υπόθεση σηματοδοτεί μια ανησυχητική τάση να κατηγορούνται οι διασώστες και να ποινικοποιούνται οι άνθρωποι που αναζητούν άσυλο ή απλώς μια καλύτερη ζωή σε ένα ευημερούν μέρος του κόσμου λιγότερο σημαδεμένο από τη φτώχεια, τη διαφθορά και τις επιπτώσεις της κλιματικής κατάρρευσης.

Έντονη ανησυχία για την ποινικοποίηση των προσφύγων και των μεταναστών

Η Cornelia Ernst, γερμανίδα ευρωβουλευτής του αριστερού κόμματος Die Linke, δήλωσε ότι «ανησυχεί έντονα» για το γεγονός ότι η ποινικοποίηση των ανθρώπων που βρίσκονται σε κίνηση και εκείνων που τους υποστηρίζουν εντείνεται σε όλη την Ευρώπη. «Η περίπτωση του πληρώματος του πλοίου Iuventa, το οποίο δικάζεται επειδή εκπλήρωσε το καθήκον του να διασώσει ζωές, στη θάλασσα, είναι εξοργιστική. Πολιτικές οργανώσεις έρευνας και διάσωσης, ΜΚΟ και εθελοντές παρεμβαίνουν επειδή η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτυγχάνει ντροπιαστικά να δράσει ξανά και ξανά».

Πολλοί πιστεύουν ότι η κατάσταση άλλαξε το 2014, όταν η Ιταλία τερμάτισε τη ναυτική αποστολή διάσωσης Mare Nostrum, αφήνοντας στη θέση της μια στενότερη επιχείρηση επιτήρησης των συνόρων που χρηματοδοτείται από την ΕΕ. Έκτοτε, η ΕΕ έχει αναθέσει το ζήτημα σε εξωτερικούς συνεργάτες. Περισσότερο από το 84% των διασώσεων στην κεντρική Μεσόγειο διεξάγονται πλέον από την υποστηριζόμενη από την ΕΕ λιβυκή ακτοφυλακή, η οποία μεταφέρει τους ανθρώπους σε λιβυκά κέντρα κράτησης, όπου, σύμφωνα με τις οργανώσεις αρωγής, υφίστανται ξυλοδαρμούς, σεξουαλική κακοποίηση και καταναγκαστική εργασία.

Εν τω μεταξύ, ο αριθμός των νεκρών αυξάνεται: πέρυσι 1.100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους ή αγνοούνται μετά την αναχώρησή τους από τη Λιβύη. Την ίδια σιγμή, το Iuventa παραμένει δεμένο στο λιμάνι του Τράπανι.

Με πληροφορίες από Guardian