Πίνακας του 1970 εξελίσσεται σε μείζον ζήτημα στην Ολλανδία - Τον αφαίρεσαν από Πανεπιστήμιο γιατί απεικονίζει άνδρες να καπνίζουν

Μεγάλες διαστάσεις έχει πάρει στην Ολλανδία η απόφαση ενός καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Λάιντεν να αφαιρέσει με δική του πρωτοβουλία έναν πίνακα που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1970 ο οποίος απεικονίζει άνδρες μέλη του διοικητικού συμβουλίου του ίδιου Πανεπιστημίου να καπνίζουν πούρα. Δημοσιεύματα στις Κάτω Χώρες συνδέουν την απόφαση αυτή με την έκταση που έχει πάρει η κουλτούρα της ακύρωσης (cancel culture).

Το έργο τέχνης στον τοίχο μιας αίθουσας συνεδριάσεων του πανεπιστημίου αποτελούσε θέμα συζήτησης για χρόνια, με ορισμένους φοιτητές να υποστηρίζουν ότι υποστήριζε τόσο την πατριαρχία όσο και την πράξη του καπνίσματος, όπως σχολιάζει ο Guardian.

Ξαφνικά ο πίνακας αφαιρέθηκε από τον τοίχο και αναποδογυρίστηκε κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίασης τον περασμένο μήνα. «Συνέβη» έγραψε στο Twitter ο Koen Caminada, καθηγητής φορολογικής και κοινωνικής πολιτικής.

Έντονες αντιδράσεις αλλά και δηλώσεις υπέρ της κίνησης

Η κίνηση αυτή, ωστόσο, προκάλεσε σάλο, με έναν πρώην υπουργό της κυβέρνησης και πρώην λέκτορα του Πανεπιστημίου Leiden, τον Uri Rosenthal, να την χαρακτηρίζει «ντροπή» και παράδειγμα «βλακείας» από τους «επονομαζόμενους διανοούμενους καθηγητές».

Άλλοι στάθηκαν υπέρ αυτής της κίνησης, με τον Rob de Wijk, καθηγητή διεθνών σχέσεων, να σημειώνει ότι η αφαίρεσή του ήταν μια προσπάθεια να «ξαναγραφτεί η ιστορία», ενώ ο ίδιος ο ζωγράφος, ο 90χρονος Rein Dool, χαρακτήρισε την ενέργεια «ανόητη και θλιβερή».

Τεράστια συζήτηση στην Ολλανδία το cancel culture

Η συζήτηση που γίνεται σε όλο τον κόσμο μεταξύ εκείνων που θέλουν να σβήσουν έργα τέχνης και πολιτισμού του παρελθόντος που μπορεί να θεωρούνται προσβλητικά σήμερα και εκείνων που σημειώνουν ότι αυτό ισοδυναμεί με προσπάθεια διαγραφής της ιστορίας είναι ακόμα πιο έντονη στην Ολλανδία, όπου το αποικιακό παρελθόν της χώρας προβάλλει ως μεγάλο ζήτημα διαίρεσης.

Αρχικά, μια εκπρόσωπος του Πανεπιστημίου του Leiden είχε δηλώσει ότι ο πίνακας ήταν «άκαιρος πλέον» και «πηγή εκνευρισμού για ορισμένα μέλη του προσωπικού».

Επέστρεψε στη θέση του ο πίνακας

Η πρόεδρος του πανεπιστημίου,Αννεττζέ Ότοου, δήλωσε στη συνέχεια ότι έπρεπε να γίνει συζήτηση και ότι το έργο τοποθετήθηκε ξανά στον τοίχο. Νωρίτερα αυτό το μήνα, διορίστηκε ειδική επιτροπή για να εξετάσει την συγκεκριμένη υπόθεση και άλλες παρόμοιες.

«Βλέπουμε την ενέργεια αυτή ως την έναρξη μιας συζήτησης για το θέμα και το Πανεπιστήμιό μας είναι ένα εξαιρετικό μέρος για να γίνει αυτή η συζήτηση», δήλωσε η Ότοου. «Μετά την αναταραχή του Νοεμβρίου, θέλαμε να πατήσουμε για λίγο παύση, γι' αυτό και ο πίνακας αναρτήθηκε ξανά στον τοίχο», συμπλήρωσε.

«Μια επιτροπή θα εξετάσει τι πρέπει να γίνει στη συνέχεια, επίσης θα ερευνήσει και άλλα έργα τέχνης και τον τρόπο με τον οποίο εκτίθενται στο Πανεπιστήμιο. Αυτή η συζήτηση ανήκει εδώ και εμείς στο Πανεπιστήμιο του Leiden, προπύργιο της ελευθερίας, μπορούμε να τη διεξάγουμε όσο κανένας άλλος. Μια συζήτηση οδηγεί συχνά σε νέες γνώσεις και πολύτιμες ιδέες», ανέφερε.

Ο πίνακας δεν έχει σχέση με τα πρόσωπα που απεικονίζονται

Η Ότοου επαίνεσε επίσης την τέχνη και τους έξι άνδρες που απεικονίζονται. «Είναι πολύ αξιόλογοι πρώην εργαζόμενοι του πανεπιστημίου μας και ο πίνακας δίνει μια μοναδική, ιστορική εικόνα της εποχής», δήλωσε. «Είναι ένα εντυπωσιακό έργο τέχνης και είμαστε υπερήφανοι για τους πρώην διοικητικούς υπαλλήλους που απεικονίζονται. Η ενέργεια αυτή δεν το αλλάζει αυτό».

Η Ότοου δήλωσε ότι μέρος της λύσης θα μπορούσε να είναι η προσθήκη πλαισίου στην εικόνα, μια προσέγγιση που χρησιμοποιείται για την εξήγηση της παρουσίας αμφιλεγόμενων αγαλμάτων αλλού στον κόσμο ως εναλλακτική λύση στην αφαίρεση.

«Δεν αισθάνονται όλοι ότι εκπροσωπούνται από αυτό το εμβληματικό έργο. Όπως κρέμεται τώρα, στερείται και πλαισίου. Η αυθόρμητη δράση μας βάζει σε σκέψεις. Η ενσωμάτωση είναι ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντά μας. Αλλά στη συζήτηση στην οποία θα βασίσουμε ως συμβούλιο την απόφασή μας, θα συμπεριλάβουμε προφανώς και την ιστορική αξία του πίνακα. Θα ακούσουμε όλες τις πλευρές», σημείωσε η ίδια.

Η εκπρόσωπος του πανεπιστημίου πρόσθεσε ότι ο πίνακας μπορεί να βρεθεί σήμερα στο «ίδιο μέρος, στον ίδιο τοίχο, στο ίδιο δωμάτιο, στο ίδιο κτίριο». Η επιτροπή αναμένεται να επιστρέψει με την πρώτη της συμβουλή το πρώτο τρίμηνο του 2023.