Νέα εστία έντασης: Πώς ένα δημοψήφισμα στη Βενεζουέλα θα έφερνε εισβολή στη γειτονική Γουιάνα – Η διαμάχη δεκαετιών και το πετρέλαιο

Μια διαμάχη δεκαετιών για την πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή Essequibo φτάνει σε ένα νέο κεφάλαιο κλιμάκωσης την Κυριακή, καθώς η Βενεζουέλα διεξάγει δημοψήφισμα σχετικά με την περιοχή που ελέγχεται από τη Γουιάνα.

Παρά τις εκκρεμείς δικαστικές διαμάχες στο Διεθνές Δικαστήριο (ICJ) σχετικά με το πού πρέπει να βρίσκονται τα σύνορα των δύο χωρών, η Βενεζουέλα αποφάσισε να ζητήσει τη γνώμη των πολιτών της για το αν θα πρέπει να δημιουργήσει ή όχι ένα νέο «κράτος» στο Essequibo - μια κίνηση που η Γουιάνα ισχυρίζεται ότι θα ανοίξει το δρόμο στη γείτονά της να καταλάβει «μονομερώς και παράνομα» την περιοχή.

Η διαμάχη

Με έκταση 160.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων (62.000 τετραγωνικά μίλια), το Essequibo αποτελεί πάνω από τα δύο τρίτα της Γουιάνας, η οποία διαχειρίζεται την περιοχή για πάνω από 100 χρόνια. Στην Τζορτζτάουν, την αγγλόφωνη πρωτεύουσα της Γουιάνας, το λογότυπο «Το Essequibo είναι δικό μας» αναβοσβήνει συχνά στις τηλεοπτικές οθόνες και κοσμεί τοίχους κτιρίων και πανό.

Η κυβέρνηση της Γουιάνα επιμένει στη διατήρηση των συνόρων που καθορίστηκαν το 1899 από επιτροπή διαιτησίας, ενώ ισχυρίζεται ότι η Βενεζουέλα είχε συμφωνήσει με την απόφαση μέχρι που άλλαξε γνώμη το 1962.

Το Καράκας, από την πλευρά του, ισχυρίζεται ότι ο ποταμός Essequibo στα ανατολικά της περιοχής αποτελεί φυσικό σύνορο και είχε αναγνωριστεί ως τέτοιο από το 1777, όταν ιδρύθηκε μια διοικητική περιφέρεια της αποικιακής Ισπανίας. Αναφέρεται επίσης στη Συμφωνία της Γενεύης που υπογράφηκε το 1966 πριν από την ανεξαρτησία της Γουιάνας από τη Βρετανία, η οποία προέβλεπε μια διευθέτηση με διαπραγματεύσεις για τα τελικά σύνορα της περιοχής, η οποία όμως δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.

Το δημοψήφισμα

Το δημοψήφισμα -που περιγράφεται ως συμβουλευτικό και μη δεσμευτικό- θα θέσει πέντε ερωτήματα στους ψηφοφόρους της Βενεζουέλας. Σε αυτά περιλαμβάνεται η απόρριψη ή μη της απόφασης του 1899, η οποία, σύμφωνα με το Καράκας, «επιβλήθηκε με δόλο».

Επίσης, στο ψηφοδέλτιο είναι αν το Καράκας θα πρέπει να απορρίψει τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Βενεζουέλας επί της διαφοράς, και αν θα πρέπει ή όχι να χορηγήσει την υπηκοότητα της Βενεζουέλας στους κατοίκους - επί του παρόντος Γουϊανέζους- μιας νέας Πολιτείας.

Δεν πρόκειται για ψηφοφορία σχετικά με την αυτοδιάθεση. Η Τζορτζτάουν ωστόσο φοβάται ότι η Βενεζουέλα θα χρησιμοποιήσει μια πλειοψηφική «ναι» ψήφο ως υπεράσπιση για να εγκαταλείψει τις διαδικασίες του ΔΔΔ και να καταφύγει σε μονομερή μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της προσάρτησης ολόκληρης της περιοχής με τη βία.

Η Γουιάνα είχε καταθέσει επείγουσα αίτηση στο ΔΔΔ τον περασμένο μήνα για να σταματήσει το δημοψήφισμα, αλλά δεν έχει εκδοθεί απόφαση.

Ο πρόεδρος Νικολάς Μαδούρο δήλωσε την Τετάρτη ότι αναμένει από την ψηφοφορία να προκύψει μια «μεγάλη συναίνεση: να υπερασπιστούμε τη Βενεζουέλα».

Διπλωματικές πηγές δήλωσαν στο AFP ότι η εκστρατεία υπέρ του «ναι» στο δημοψήφισμα, το οποίο έρχεται πριν από τις προεδρικές εκλογές του επόμενου έτους, ουσιαστικά ισοδυναμεί με προπαγάνδα για τον Μαδούρο σε ένα σπάνιο θέμα που υπερβαίνει τις αντιπαλότητες των πολιτικών κομμάτων στη Βενεζουέλα.

Δεν υπήρξε καμπάνια για το «όχι». Η Γουιάνα λέει ότι η ψηφοφορία αποτελεί παραβίαση του διεθνούς δικαίου και έχει λάβει υποστήριξη από την Κοινότητα της Καραϊβικής (Caricom) και τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (OAS).

Ο πραγματικός λόγος;

Ορισμένοι λένε ότι το πραγματικό ζήτημα είναι το πετρέλαιο, με τη διαμάχη να εντείνεται μετά την ανακάλυψη αργού πετρελαίου από την ExxonMobil το 2015 στο Essequibo.

Η μικροσκοπική Γουιάνα διαθέτει τα μεγαλύτερα κατά κεφαλήν αποθέματα αργού στον κόσμο, ενώ η Βενεζουέλα, η οποία αντιμετωπίζει εξοντωτικές διεθνείς κυρώσεις, διαθέτει τα μεγαλύτερα συνολικά αποδεδειγμένα αποθέματα. Μόλις τον περασμένο μήνα, η Γουιάνα ανακοίνωσε μια «σημαντική» νέα ανακάλυψη πετρελαίου στο Essequibo, προσθέτοντας σε εκτιμώμενα αποθέματα τουλάχιστον 10 δισεκατομμυρίων βαρελιών - περισσότερα από το Κουβέιτ ή τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Την ίδια στιγμή, η Τζορτζτάουν ανέθεσε προσφορές σε οκτώ εταιρείες, ξένες και τοπικές, για γεωτρήσεις για αργό πετρέλαιο. Ο Μαδούρο αντέδρασε αποκαλώντας τον ομόλογό του Ιρφάαν Άλι «σκλάβο» του αμερικανικού πετρελαϊκού κολοσσού ExxonMobil, ο οποίος έκανε την ανακάλυψη. Το Καράκας προκήρυξε το δημοψήφισμα αφού η Τζορτζτάουν άρχισε να δημοπρατεί τον Αύγουστο πετρελαϊκά οικόπεδα.

Στο βάθος πόλεμος;

Η πλευρά της Γουιάνα έχει ορκιστεί ότι «ούτε ένα χορτάρι» δεν θα παραχωρηθεί στη Βενεζουέλα - υιοθετώντας τον τίτλο ενός τραγουδιού του αμερικανικού ποπ συγκροτήματος Tradewinds σχετικά με τη σύγκρουση. Η ρητορική έχει κλιμακωθεί τις τελευταίες εβδομάδες, με τον τόνο να γίνεται όλο και πιο σκοτεινός.

Η Βενεζουέλα έχει αυξήσει τη στρατιωτική της παρουσία κοντά στα σύνορα και η Γουιάνα έχει θέσει το ενδεχόμενο να επιτρέψει τη δημιουργία ξένων στρατιωτικών βάσεων στην περιοχή.

Θα μπορούσε η διαμάχη να μετατραπεί σε πόλεμο; «Είναι ένα σενάριο», δήλωσε στο AFP ο Josmar Fernandez, εμπειρογνώμονας της Βενεζουέλας για την επίλυση συγκρούσεων. «Όταν κάποιος μιλάει για εδάφη, μιλάει επίσης για... εθνικιστικά αισθήματα», είπε.