Τουρκία: Γιατί στις δημοτικές εκλογές οι πολίτες ψήφισαν με βάση την τσέπη τους

Η κάλπη στην Τουρκία δεν παύει ποτέ να μας εκπλήσσει. Είναι κανόνας αυτό. Όπως και ότι οι ψηφοφόροι της Τουρκίας σκέφτονται και ψηφίζουν με έναν απροσδιόριστο κριτήριο. Πότε μετράει ο εθνικισμός, πότε η θρησκεία, πότε η τσέπη...

Στην εύλογη λοιπόν και ευρεία απορία, που προέκυψε μετά τις δημοτικές εκλογές και την συντριπτική επικράτηση της αντιπολίτευσης, γιατί πριν από ένα χρόνο δεν μέτρησε το κριτήριο της οικονομίας, που ήταν εξίσου άσχημο, στην κάλπη και μέτρησε φέτος στις δημοτικές, ο οικονομολόγος Γκιουλντέμ Αταμπάι, απαντά ότι υπάρχουν δύο σημαντικές διαφορές μεταξύ των γενικών και των αυτοδιοικητικών εκλογών όσον αφορά το κριτήριο της οικονομίας.

Οι περυσινές γενικές εκλογές περιείχαν το δίλημμα μεταξύ του "να φύγει ή να μείνει ο Ερντογάν". Επέλεξαν να μείνει κι ας υφίστανται οικονομικές δυσκολίες. Η προσδοκία ήταν ότι αυτές θα αμβλυνθούν με αντισταθμιστικά μέτρα.

Στις αυτοδιοικητικές εκλογές ωστόσο υπάρχει άλλη δυναμική. Είθισται τα τελευταία 40 χρόνια, οι ψηφοφόροι αυτής της χώρας να βλέπουν τις αυτοδιοικητικές εκλογές ως ψήφο προειδοποίησης και να ψηφίζουν με βάση κυρίως τα προβλήματα της καθημερινότητας και της οικονομίας. Φέτος, οι δημοτικές εκλογές ήταν η αντίδραση των χαμηλών εισοδημάτων, ειδικά των συνταξιούχων. Μια πλατφόρμα, όπου εξέφρασαν την αντίδρασή τους στην κακοδιαχείριση της οικονομίας από το ΑΚΡ και το υψηλό κόστος ζωής, χωρίς να διακυβεύεται η ανατροπή της πολιτικής εξουσίας, την οποία εξέλεξαν την προηγούμενη χρονιά.

Η αντίληψη ότι "καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να επιβιώσει όταν οι κατσαρόλες είναι άδειες", όπως είχε δηλώσει ο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, φαίνεται να επιβεβαιώνεται και στη σύγχρονη πολιτική κατάσταση της Τουρκίας.

Ποιο ήταν το «κόκκινο κύμα» της 31ης Μαρτίου

- Ενώ οι ψηφοφόροι του CHP ψηφίζουν το κόμμα τους ό,τι κι αν γίνει, οι ψήφοι αντίδρασης των ψηφοφόρων του κυβερνώντος κόμματος AK στράφηκαν στις δημοτικές εκλογές προς άλλα κόμματα, μεταξύ των οποίων και του Ρεπουμπλικανικού Λαικού

- Από την άλλη, σύμφωνα με την εταιρεία δημοσκοπήσεων BETIMAR, oι νέοι ψήφισαν τον Εκρέμ Ιμάμογλου στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και στην υπόλοιπη χώρα προτίμησαν την αντιπολίτευση.

- Αποχή επέλεξαν κυρίως οι συνταξιούχοι και άτομα με χαμηλό εισόδημα. Το ένα τέταρτο των ψηφοφόρων δεν πήγε στις κάλπες και κυρίως δεν πήγαν οι ψηφοφόροι του AKP και του MHP.

- Γυναίκες δήμαρχοι εξελέγησαν σε 11 από τις 81 πόλεις. Από τις 11 δημαρχίνες, 6 προέρχονται από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης CHP, 4 από το φιλο-κουρδικό κόμμα DEM και 1 από το ΑΚΡ.

- Μια γυναίκα κέρδισε επίσης τον Ερντογάν στην... έδρα του στην Κωνσταντινούπολη. Η Σινέμ Ντεντετάς, μια νεαρή γυναίκα, υπεύθυνη της εταιρείας των πορθμείων της πόλης, νίκησε το κατεστημένο στη συνοικία Σκούταρη, εκεί που ο Ερντογάν διατηρεί το σπίτι του στην Κωνσταντινούπολη.

Έκανε ο Ιμάμογλου έργο στην Κωνσταντινούπολη;

Πολλοί κατηγορούν το δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, ότι δεν κέρδισε χάρη στις ικανότητές του, ούτε άλλαξε την Πόλη, όπως κάποτε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όταν εκλέχθηκε δήμαρχος το 1994. Άλλωστε κι ο ίδιος ο Ιμάμογλου έχει παραδεχτεί πολλές φορές ότι η κεντρική διοίκηση δεν του ενέκρινε χρηματοδότηση για πολλά έργα που ήθελε να κάνει και γι’ αυτό δεν μπόρεσε να επιδείξει το έργο που θα ήθελε.

Του αναγνωρίζεται ωστόσο, ότι κατάφερε, παρόλα αυτά, παρά τις αντιμαχίες με την κεντρική κυβέρνηση να εξασφαλίσει εξωτερική χρηματοδότηση για την ολοκλήρωση κάποιων έργων.

Ο Ιμάμογλου επικεντρώθηκε σε κοινωνικά έργα που στοχεύουν στην ανακούφιση της φτώχειας και έχει αποκαταστήσει μια σειρά από ιστορικά κτήρια και τα έχει ανοίξει ως μουσεία.

Επίσης, ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης αύξησε το χώρο πρασίνου στην πόλη, κατασκεύασε αρκετές γραμμές μετρό, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ξεκίνησαν από την κυβέρνηση, η οποία αρνήθηκε να συνεχίσει να τις χρηματοδοτεί μετά τη νίκη του Ιμάμογλου το 2019.

Επανεκκίνηση για ΑΚΡ, Αφετηρία για CHP

Οι πρόσφατες δημοτικές εκλογές έχουν δημιουργήσει πάντως στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας, ένα κλίμα ανανέωσης και αναμέτρησης. Τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ και οι σχολιαστές παρουσίασαν το αποτέλεσμα ως μια νίκη της δημοκρατίας και μια ευκαιρία για επανεκκίνηση της κυβέρνησης Ερντογάν/AKP. Με την προοπτική μιας τετραετούς θητείας χωρίς εκλογές, το κυβερνών κόμμα υπόσχεται να μετατρέψει την κρίση σε ευκαιρία και να ενισχύσει το επίπεδο δημοκρατικής λειτουργίας της χώρας.

Από την άλλη πλευρά, το αντιπολιτευόμενο κόμμα CHP βλέπει το εκλογικό αποτέλεσμα ως ένα σημείο καμπής και την αρχή του τέλους για την εποχή AKP/Ερντογάν. Ο νέος πρόεδρος του CHP, Οζγκιούρ Οζέλ, με δάκρυα χαράς, τόνισε την ενότητα και την απουσία ηττημένων, παραπέμποντας στον Μπουλέντ Ετζεβίτ και στην τελευταία εκλογική νίκη του CHP το 1977, ως ένδειξη της επιδίωξης για επιστροφή στις ρίζες του κεμαλισμού.

Η εσωκομματική διαμάχη στο CHP, που πυροδοτήθηκε από τις διπλές ήττες του Μαΐου 2023, παραμένει ανοιχτή πληγή. Ο Οζέλ, παρά την χλωμή προσωπικότητα, φαίνεται να είναι το κλειδί για τη συνοχή του κόμματος. Ωστόσο, η ηγετική παρουσία του Ιμάμογλου και η ανάγκη για σαφέστερες θέσεις σε κεντρικά ζητήματα, όπως η οικονομία και η εξωτερική πολιτική, θέτουν νέες προκλήσεις για το CHP.

Η Τουρκία βρίσκεται σε ένα νέο σταυροδρόμι. Με το AKP να αναζητά επανεκκίνηση και το CHP να επιδιώκει μια νέα αρχή, η πολιτική σκηνή της χώρας παραμένει διχασμένη, αλλά γεμάτη δυναμική για μεταβολές.

Η σημασία του νέου ισλαμικού κόμματος στον πολιτικό χώρο της Τουρκίας

Στις αυτοδιοικητικές εκλογές της Τουρκίας πριν από μία εβδομάδα, το Νέο Κόμμα Ευημερίας (YRP), πρώην εταίρος του AKP, κατάφερε να κερδίσει την ψήφο διαμαρτυρίας από πρώην ψηφοφόρους του AKP. Η σημαντική ανάκαμψη του YRP (6% στην επικράτεια) φαίνεται να αντανακλά την απογοήτευση λόγω της πολιτικής συνεργασίας του AKP με το MHP και την αναποφασιστικότητα της Μεράλ Ακσενέρ του Καλού Κόμματος (IYI).

Το YRP ως φωνή διαμαρτυρίας στην τουρκική πολιτική σκηνή

Οι πολιτικοί αναλυτές ερμηνεύουν την ψήφο προς το YRP ως μια ένδειξη προς το AKP του Ερντογάν ότι έχει απομακρυνθεί από τις ρίζες του Milli Gorus (σημαίνει "Εθνική Άποψη" και είναι μια ισλαμιστική πολιτική κίνηση και ιδεολογία που εμπνεύστηκε από τον Νετζμετίν Ερμπακάν, πατέρα του σημερινού ηγέτη του YRP).

Ο πρόεδρος του YRP, Φατίχ Ερμπακάν, επικρίνει την πρόσφατη φιλο-νατοϊκή στάση της Άγκυρας και την ασαφή πολιτική της έναντι του Τελ Αβίβ ως κύριες αιτίες της εκλογικής ήττας του 

Το ότι η ψήφος διαμαρτυρίας οδηγήθηκε στο ερμπακανικό YRP θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη, με την αντιπολιτευόμενη ανάλυση να εκτιμά πως το YRP αφαίρεσε οριστικά από το AKP την αποκλειστικότητα του εκφραστή του ισλαμικού συντηρητισμού, ήτοι της ‘Εθνικής Άποψης’.

Η επιτυχία του YRP στις εκλογές θεωρείται ένδειξη ότι η τουρκική αντιπολίτευση παραμένει ζωντανή και έτοιμη να αμφισβητήσει την κυριαρχία του Ερντογάν στις επόμενες εκλογές του 2028.

«Αυτό είναι ένα παράδειγμα υποεθνικού εκδημοκρατισμού κατά το τουρκικό πλαίσιο», δήλωσε ο πολιτικός επιστήμονας Μπερκ Εσέν. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι οι ψηφοφόροι δεν είναι απελπισμένοι, ότι η αντιπολίτευση δεν έχει καταρρεύσει και ότι είναι έτοιμη να αμφισβητήσει τη μακροχρόνια κυριαρχία του Ερντογάν το 2028.