Τουρκία: Οι πρωταγωνιστές που θα κρίνουν την επόμενη μέρα

Νέα δεδομένα, νέα πρόσωπα… Οι δηµοτικές εκλογές της περασµένης Κυριακής ήρθαν να ανατρέψουν τις ισορροπίες στο εσωτερικό της τουρκικής πολιτικής σκηνής, αλλάζοντας την ανθρωπογεωγραφία στην ηγεσία των µεγαλύτερων µητροπολιτικών δήµων της χώρας, προς απογοήτευση του κυβερνώντος ισλαµοσυντηρητικού Κόµµατος ∆ικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Αγκυρα, Κωνσταντινούπολη, Αττάλεια και Αδανα πέρασαν στον έλεγχο της κεµαλικής αντιπολίτευσης.

Με εξαίρεση την επαρχία του Μπαλίκεσιρ στα δυτικά, ολόκληρη η ακτογραµµή της Τουρκίας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, από τα ∆αρδανέλια (Τσανάκαλε) έως και το Χατάι, βάφτηκε κόκκινη, στα χρώµατα του αντιπολιτευόµενου Ρεπουµπλικανικού Λαϊκού Κόµµατος (CHP). Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι δυσαρεστηµένος και δεν το κρύβει. Μάλιστα, πληροφορίες τον εµφανίζουν έτοιµο να πάρει κεφάλια εντός του AKP, προχωρώντας σε ανασχηµατισµό. Οι αντιπολιτευόµενοι κεµαλιστές, από την άλλη, είναι σε θέση να πανηγυρίζουν για πρώτη φορά έπειτα από πολλά χρόνια, χωρίς όµως κανείς να τους εγγυάται ότι θα µπορέσουν να κεφαλαιοποιήσουν τις επιτυχίες τους στους µεγάλους δήµους, εν όψει των επόµενων εκλογικών αναµετρήσεων (βουλευτικών, προεδρικών) του 2023.

Το δε φιλοκουρδικό Κόµµα ∆ηµοκρατίας των Λαών (HDP) κατάφερε να κρατηθεί πρώτη δύναµη στα νοτιοανατολικά, γεγονός που συνιστά επιτυχία, εάν αναλογιστεί κανείς τον «πόλεµο» (φυλακίσεις στελεχών, καθαιρέσεις δηµάρχων) που έχει δεχθεί η συγκεκριµένη παράταξη τα τελευταία χρόνια. Οσο για τους εθνικιστές (MHP, İYİ Parti), σε γενικές γραµµές εµφανίζονται ενισχυµένοι, επηρεάζοντας τις εξελίξεις σε δύο µέτωπα, τόσο από την πλευρά της ισλαµοσυντηρητικής κυβέρνησης (µε την οποία συνεργάζεται το MHP του Μπαχτσελί), όσο και από την πλευρά της κεµαλικής αντιπολίτευσης (µε την οποία συνεργάζεται το İYİ Parti της Μεράλ Ακσενέρ). Η µεγάλη έκπληξη των δηµοτικών εκλογών της περασµένης Κυριακής λέγεται Εκρέµ Ιµάµογλου. Ο 49χρονος υποψήφιος του CHP εξελέγη δήµαρχος απέναντι στον πρώην πρωθυπουργό Μπιναλί Γιλντιρίµ, θέτοντας τέλος σε µία 25ετία συνεχούς ερντογανικής κυριαρχίας στην Πόλη.

Η παράταξη του Ερντογάν µπορεί να αµφισβητεί το αποτέλεσµα, ο Ιµάµογλου είναι όµως ήδη «νικητής» στα µάτια όλων εντός και εκτός Τουρκίας. Εγκυρα ΜΜΕ του εξωτερικού διερωτώνται, µάλιστα, εάν εκείνος θα µπορούσε ακόµη και να ανατρέψει τον Ερντογάν στις επερχόµενες προεδρικές εκλογές του 2023. Πηγές από την Τουρκία αποκηρύσσουν, πάντως, τις εν λόγω προβλέψεις ως… υπερβολικές και ανυπόστατες. Πέρα από τις όποιες εικασίες για το µέλλον, αυτό που πέτυχε ο Ιµάµογλου ήταν να αναζωογονήσει το αντιπολιτευόµενο κεµαλικό CHP όχι µόνο στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και σε ολόκληρη την Τουρκία, δίνοντας «ανάσα» στον επικεφαλής της παράταξης, Κεµάλ Κιλιτσντάρογλου, η ηγεσία του οποίου έχει επανειληµµένως αµφισβητηθεί.

∆ήµαρχος της περιοχής Μπεϊλίκντουζου στην ευρωπαϊκή πλευρά της Κωνσταντινούπολης τα τελευταία πέντε χρόνια, ο «ήπιος» και «ευγενής» Ιµάµογλου κατάφερε να έρθει πρώτος, κάνοντας ανοίγµατα προς τους Κούρδους και τους ισλαµιστές ψηφοφόρους, χωρίς όµως ο ίδιος να πέσει στην παγίδα της πόλωσης, πράγµα που τον διαφοροποιεί από τον 65χρονο Ερντογάν. Ιµάγογλου και Ερντογάν έχουν, ωστόσο, κάποια κοινά. Τυχαίνει, για παράδειγµα, να έχουν και οι δύο «ταπεινή» καταγωγή από τον Πόντο (ο Ιµάµογλου γεννήθηκε και µεγάλωσε στην Τραπεζούντα), αλλά και λατρεία για το ποδόσφαιρο… ως πρώην ποδοσφαιριστές σε οµάδες της Κωνσταντινούπολης (ο Ιµάµογλου ήταν τερµατοφύλακας).

Από την πλευρά του αντιπολιτευόµενου κεµαλικού Ρεπουµπλικανικού Λαϊκού Κόµµατος (CHP) ξεχωρίζει πλέον ο 63χρονος Μανσούρ Γιαβάς, που εξελέγη δήµαρχος στην Αγκυρα, βάζοντας τέλος στην 25ετή κυριαρχία του AKP στην τουρκική πρωτεύουσα. Ο λόγος για έναν πολιτικό που δραστηριοποιείται ήδη από τη δεκαετία του 1990 στα «δηµοτικά πράγµατα» της Αγκυρας (πράγµα που µοιάζει όµως να αποτελεί και το όριο της πολιτικής του ανέλιξης), τα πρώτα χρόνια ως στέλεχος όχι του CHP, αλλά του Κόµµατος Εθνικιστικής ∆ράσης (MHP) του Ντεβλέτ Μπαχτσελί.

Αλληλοφαγώματα 

Την ίδια ώρα, στο κυβερνών ισλαµοσυντηρητικό Κόµµα ∆ικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) έχει ξεκινήσει… αλληλοφάγωµα, µε τον Ερντογάν να αποδίδει ευθύνες παίρνοντας κεφάλια. Σύσσωµος ο τουρκικός Τύπος εκτιµά ότι ο 65χρονος πρόεδρος θα προχωρήσει σε κυβερνητικό ανασχηµατισµό. Ο υπουργός Γεωργίας, Μπεκίρ Πακντεµιρλί, θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι θα αποµακρυνθεί από τη θέση του. Η µεγαλύτερη εσωκοµµατική µάχη έχει, ωστόσο, ήδη ξεκινήσει ανάµεσα στον γαµπρό του Ερντογάν, υπουργό Οικονοµικών, Μπεράτ Αλµπαϊράκ, και τον υπουργό Εσωτερικών, Σουλεϊµάν Σοϊλού, που βρίσκονται στα µαχαίρια. Φήµες θέλουν τον 41χρονο Αλµπαϊράκ να µετακινείται στο υπουργείο Εξωτερικών, στη θέση του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, που φαίνεται να έχει χάσει εδώ και καιρό την εύνοια του Ερντογάν.

Η απώλεια της δηµαρχίας στον µητροπολιτικό δήµο της Αττάλειας έρχεται επί της ουσίας να επιδεινώσει τη θέση του Τσαβούσογλου, καθώς λογίζεται και ως προσωπική ήττα για τον νυν υπουργό Εξωτερικών, η γενέτειρα του οποίου είναι η Αττάλεια. Υπό αµφισβήτηση τίθεται, ωστόσο, και το πολιτικό µέλλον του 49χρονου νυν υπουργού Εσωτερικών Σοϊλού, που υποστήριξε την υποψηφιότητα του Γιλντιρίµ στην Κωνσταντινούπολη, ερχόµενος σε σύγκρουση µε τον Αλµπαϊράκ, ο οποίος τα πηγαίνει καλά µε τον «εχθρό» του Γιλντιρίµ, επικεφαλής του παραρτήµατος του AKP στην Κωνσταντινούπολη, Μπαϊράκ Σενοτζάκ. Η εσωκοµµατική κόντρα των Αλµπαϊράκ-Σοϊλού επηρεάζει συνολικά τις ισορροπίες στα υψηλά κλιµάκια του κυβερνώντος Κόµµατος ∆ικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP).

Η µεγαλύτερη κόρη του Ερντογάν και σύζυγος του Αλµπαϊράκ, Εσρα, λέγεται πως λειτουργεί και ως… κορυφαία σύµβουλος του Τούρκου προέδρου. Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις ειδικά στο υπουργείο Οικονοµικών της Τουρκίας αναµένονται µε αγωνία, υπό τη σκιά και των προβληµάτων (πληθωρισµός, ανεργία, υποχώρηση στους ρυθµούς ανάπτυξης κ.ά.) που βαρύνουν την τουρκική οικονοµία, προκαλώντας δυσφορία όχι µόνο στους απλούς ψηφοφόρους (που είδαν τις τιµές των βασικών αγαθών να εκτοξεύονται και έριξαν µαύρο στον Ερντογάν), αλλά και στις επιχειρηµατικές ελίτ, οι οποίες άλλοτε στήριζαν τον Ερντογάν και τώρα γονατίζουν υπό το βάρος χρεών, αρνητικών οικονοµικών στοιχείων και επενδύσεων που δεν αποδίδουν. Εάν θέλει να επαναφέρει την τουρκική οικονοµία σε τροχιά ανάκαµψης, ο Ερντογάν θα κληθεί να εφαρµόσει ένα πρόγραµµα µεταρρυθµίσεων τύπου ∆ΝΤ, χωρίς όµως το ∆ΝΤ.

Μένει να φανεί, βέβαια, εάν αυτό θα το επιχειρήσει µε τον Αλµπαϊράκ στο υπουργείο Οικονοµικών ή µε κάποιον άλλο. Μένει να φανεί, επίσης, εάν θα υπάρξουν αλλαγές και στο τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών, ειδικά σε µια περίοδο ραγδαίων και εξαιρετικά κρίσιµων εξελίξεων για την Τουρκία όπως είναι τρέχουσα, καθώς οι σχέσεις της Αγκυρας πλέον δοκιµάζονται απέναντι σε όλους και σε όλα: στις ΗΠΑ (F-35, NATO), στη Ρωσία (S-400), στη Συρία (Ασαντ, Κούρδοι), στο Ιράν (στη διένεξη µε το Ισραήλ), αλλά και στα ενεργειακά της Ανατολικής Μεσογείου. Ο πρώην αρχηγός του τουρκικού ΓΕΕΘΑ και νυν υπουργός Αµυνας, Χουλουσί Ακάρ, ένας άνθρωπος που φαίνεται ήδη να λειτουργεί κατά τρόπο προβεβληµένο, έχοντας βγει στο προσκήνιο, αναµένεται να διαδραµατίσει ενισχυµένο ρόλο, λειτουργώντας ως πόλος.

Αυξημένα ποσοστά 

Με ενδιαφέρον αναµένεται, όµως, και η στάση άλλων παραγόντων της τουρκικής πολιτικής. Ο 71χρονος ηγέτης του αντιδυτικού εθνικιστικού Κόµµατος Εθνικιστικής ∆ράσης, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, που κατέβηκε στις δηµοτικές εκλογές σε κοινό µέτωπο µε τον Ερντογάν ως «Συµµαχία του Λαού», µπορεί να είδε τα ποσοστά του MHP να µειώνονται σε σύγκριση µε τις προηγούµενες εκλογές του 2014, πλην όµως η εθνικιστική παράταξη αυτήν τη φορά ανακηρύχθηκε πρώτη δύναµη σε 11 επαρχίες, από τις 81 της Τουρκίας.

Εάν, µάλιστα, στο 7,31% που έλαβε πανεθνικά το MHP προστεθεί και το 7,45% του αντιπολιτευόµενου Καλού Κόµµατος (İYİ Parti) της προερχόµενης από τους εθνικιστές Μεράλ Ακσενέρ, καθίσταται σαφές ότι η εθνικιστική ∆εξιά παραµένει κυρίαρχη τάση στο εσωτερικό της Τουρκίας, καθορίζοντας τις τάσεις και επηρεάζοντας τις εξελίξεις… ενάντια στους Κούρδους, στην Ελλάδα, την Κυπριακή ∆ηµοκρατία και τη ∆ύση. Στον αντίποδα, ως ανάχωµα και υπολογίσιµη πολιτική δύναµη, παραµένει ζωντανό το φιλοκουρδικό Κόµµα ∆ηµοκρατίας των Λαών (HDP) και ο 45χρονος ηγέτης του, Σελαχατίν Ντεµιρτάς, ο οποίος, αν και φυλακισµένος από το 2016, συνεχίζει να είναι σηµείο αναφοράς για εκατοµµύρια Τούρκους ψηφοφόρους.

Η Ελλάδα βολιδοσκοπεί τις τουρκικές προθέσεις

Με ενδιαφέρον αναµένεται από ελληνικής πλευράς η προγραµµατισµένη συνάντηση την ερχόµενη Παρασκευή (12 Απριλίου) στην Άγκυρα του γενικού γραµµατέα του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, ∆ηµήτρη Παρασκευόπουλου, µε τον υφυπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας, Σεντάτ Ονάλ. Στο επίκεντρο αναµένεται να βρεθεί η επαναπροώθηση της ατζέντας των Μέτρων Οικοδόµησης Εµπιστοσύνης µεταξύ των δύο χωρών. Αξίζει να σηµειωθεί πως πρόκειται για την πρώτη διµερή συνάντηση µετά τις τουρκικές δηµοτικές εκλογές και αναµένεται να είναι ενδεικτική ως προς τις διαθέσεις της Αγκυρας. Η προεκλογική ένταση στην οποία επένδυσε ο Ερντογάν (µετατροπή Αγίας Σοφίας σε τζαµί κ.λπ.) δεν απέδωσε καρπούς στην κάλπη. Οι κεµαλιστές, ωστόσο, που βγήκαν ενισχυµένοι στις µεγάλες τουρκικές πόλεις, επιµένουν να εγκαλούν τον Ερντογάν ως «υποχωρητικό» έναντι της Ελλάδας στο Αιγαίο. Υπό αυτήν την έννοια, όλες οι τουρκικές αξιώσεις περί «γαλάζιας» πατρίδας, «γκρίζων» ζωνών, casus belli, λήξης των σχετικών µε το Προσφυγικό-Μεταναστευτικό ΝΑΤΟϊκών δράσεων στο Αιγαίο, και συνεκµετάλλευσης των ενεργειακών κοιτασµάτων της Ανατολικής Μεσογείου είναι σαφές πως έχουν έρθει για να µείνουν.