Πόλεμος στην Ουκρανία: Ψήγματα ειρήνης σε τοπίο πολεμικής ομίχλης

Στο παλάτι Τσιραγάν της Κωνσταντινούπολης, η πρόοδος που επιτεύχθηκε μεταξύ Ρωσίας-Ουκρανίας χαρακτηρίζεται περισσότερο διαδικαστική παρά ουσιαστική.

Κίεβο και Μόσχα κατέθεσαν επισήμως, για πρώτη φορά, έγγραφα με τις θέσεις τους για την εκεχειρία, ενώ συμφώνησαν σε νέα ανταλλαγή αιχμαλώτων, παράδοση σορών στρατιωτών και επανεκκίνηση των ανθρωπιστικών διαδρόμων. Το σημαντικό, ωστόσο, αποτέλεσμα της 2ας Ιουνίου είναι ότι ο διάλογος συνεχίζεται και οι δύο πλευρές θα συναντηθούν ξανά στα τέλη του μήνα, συμπίπτοντας χρονικά με τη σύνοδο του ΝΑΤΟ στη Χάγη. Οι καταλήξεις αυτές κατέδειξαν, αν μη τι άλλο, μια ωρίμανση στην πρόθεση για διάλογο -ακόμη και από τη ρωσική πλευρά-, χωρίς ωστόσο να υποδηλώνουν σύγκλιση.

Για την Άγκυρα, η κορωνίδα των διαπραγματεύσεων είναι μια ενδεχόμενη συνάντηση Ζελένσκι-Πούτιν, μαζί με Τραμπ-Ερντογάν, και αυτούς τους σπόρους προσπάθησε για άλλη μια φορά να μπολιάσει στις πλευρές πριν από 2 ημέρες.

Οι προτάσεις Ρωσίας και Ουκρανίας

Οι προτάσεις του Κιέβου για μία πιθανή ειρήνευση περιλαμβάνουν πλήρη εκεχειρία 30 ημερών, ανταλλαγή όλων των αιχμαλώτων, διεθνείς εγγυήσεις και άρνηση του ουδέτερου καθεστώτος – ουσιαστικά, αναγνώριση του δικαιώματος ένταξης σε ΕΕ και ΝΑΤΟ.

Η Ρωσία, αντιθέτως, αξιώνει αποστρατικοποίηση της Ουκρανίας, απόρριψη της ένταξης στο ΝΑΤΟ και επίσημη παραχώρηση τεσσάρων περιφερειών. Εάν αυτό δεν γίνει αποδεκτό, απειλεί με κατάληψη του Χάρκοβο και της Σούμι.

Η σκακιέρα του Τσιραγάν και η σκηνοθεσία Φιντάν-Ερντογάν

Στις διαπραγματεύσεις στο παλάτι Τσιραγάν στο Βόσπορο ο Τούρκος ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν, εμφανίστηκε ως σκηνοθέτης, εγκαινιάζοντάς την με πανηγυρικές δηλώσεις περί «ιστορικής στιγμής». Σύμφωνα με τον ίδιο, συζητήθηκαν «με εντυπωσιακή ειλικρίνεια» ακόμη και ζητήματα που μέχρι πρόσφατα ήταν ταμπού.

Με εμφανή θριαμβολογία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε επίσης την ίδια ημέρα ότι η συνάντηση υπήρξε «θεσπέσια» και εξέφρασε υπερηφάνεια για το ρόλο της Τουρκίας ως «κέντρου ειρηνικής διπλωματίας».

Η υπομονή Τραμπ εξαντλείται

Οι ΗΠΑ –σύμφωνα με τον Αμερικανό πρέσβη στην Άγκυρα– διατηρούν επιφυλακτικότητα. Ο Ντόναλντ Τραμπ φέρεται να έχει «φτάσει στα όριά του», ασκώντας πίεση για μετρήσιμα αποτελέσματα και αποφεύγοντας ατέρμονες διαπραγματεύσεις χωρίς απτά οφέλη.

Τι αναμένεται τώρα;

Η ουκρανική αντιπροσωπεία περιμένει τη ρωσική απάντηση στις προτάσεις μέχρι το τέλος Ιουνίου. Το Κίεβο πιστεύει ότι μόνο μια απευθείας συνάντηση Ζελένσκι - Πούτιν μπορεί να δώσει πραγματική ώθηση στην ειρηνευτική διαδικασία.

Η Ρωσία, από την άλλη, δεν δείχνει κάποια προσμονή, ούτε ανοίγει και πάλι τα χαρτιά της για την επόμενη φάση.

Η Ευρώπη, το ΝΑΤΟ και η αμήχανη διπλωματία

Η ΕΕ, πάντως, απορρίπτει πλήρως τις ρωσικές προτάσεις, ενώ το ΝΑΤΟ, κρατώντας μια πιο πραγματιστική στάση, φαίνεται πρόθυμο να αποδεχθεί την απουσία ξένων στρατών στην Ουκρανία, υπό την προϋπόθεση διατήρησης της εκεχειρίας. Ο Ντόναλντ Τραμπ, με τη σειρά του, φαίνεται να συγκλίνει προς αυτή την πιο ευέλικτη γραμμή, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο μιας συναινετικής λύσης.

Μικρές γέφυρες σε ποταμό βομβών

Η τρίτη κατά σειρά συνάντηση στην Κωνσταντινούπολη αποκρυστάλλωσε το ρόλο της Τουρκίας ως μεσολαβητή και τη διάθεση των εμπλεκομένων για διατήρηση -έστω- του διαύλου επικοινωνίας. Παρότι δεν υπήρξε συμφιλίωση ή ουσιαστική σύγκλιση, οι ανταλλαγές και οι δεσμεύσεις συνέχισης συνιστούν πρόοδο εντός συνεχιζόμενων εκατέρωθεν βομβαρδισμών.

Η Μόσχα εκβιάζει την Άγκυρα με το Άκουγιου για να πάρει και τη Σινώπη

Η «πυρηνική διπλωματία» Ρωσίας–Τουρκίας βιώνει κρίση και φτάνει μέχρι και τα επίπεδα εκβιασμού. Η κατασκευή του πυρηνικού σταθμού Άκουγιου, που ξεκίνησε ως επένδυση της Μόσχας στην τουρκική επικράτεια, έχει παγώσει σχεδόν δύο χρόνια μετά την αρχική ημερομηνία-ορόσημο του 2023.

Η πιο πρόσφατη αιτία καθυστέρησης, που αποκαλύφθηκε δημοσίως, σχετίζεται με την αδυναμία παράδοσης του βασικού μετασχηματιστή του εργοστασίου, ο οποίος είχε παραγγελθεί από τη Siemens. Το γερμανικό εμπάργκο προς τη Ρωσία εμπόδισαν την παράδοσή του, με αποτέλεσμα η κρατική εταιρεία ενέργειας Rosatom να απευθυνθεί στην Κίνα για νέα παραγγελία. Όμως, πίσω από το τεχνικό άλλοθι, ξεδιπλώνεται μια άλλη αιτία.

Η ουσία της καθυστέρησης δεν είναι τεχνική, αλλά πολιτική. Το Άκουγιου, σύμφωνα με πληροφορίες του Τούρκου δημοσιογράφου, Φατίχ Αλταϊλί, έχει μετατραπεί σε εργαλείο πίεσης της Ρωσίας, προκειμένου να εξασφαλίσει και το δεύτερο μεγάλο πυρηνικό έργο της Τουρκίας στη Σινώπη.

Στο πλαίσιο αυτό, η Μόσχα φέρεται να προβάλει στην Άγκυρα την εξής θέση: «Αν δεν μας δώσεις και τη Σινώπη, δεν θα ολοκληρώσουμε το Άκουγιου».

Η στρατηγική αυτή, που περιγράφεται ως διπλωματικός εκβιασμός, έχει οδηγήσει σε εσκεμμένη επιβράδυνση των εργασιών. Οι πληρωμές προς τους υπεργολάβους έχουν παγώσει, ενώ – παρά την ολοκλήρωση άνω του 90% της πρώτης μονάδας – η κατασκευή έχει ουσιαστικά σταματήσει.

Χαρακτηριστικό είναι ότι χιλιάδες εργαζόμενοι έχουν ήδη απολυθεί, ενώ το εργοτάξιο παρουσιάζει εικόνα εγκατάλειψης.

Το δίλημμα της Άγκυρας  

Η τουρκική κυβέρνηση, από την πλευρά της, εμφανίζεται διστακτική να παραχωρήσει και αυτό το έργο της Σινώπης στη Μόσχα, ακριβώς λόγω της αυξανόμενης ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία, αλλά και του φόβου των αντιδράσεων από τις ΗΠΑ.

Η Άγκυρα έχει ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με χώρες, όπως η Νότια Κορέα, που θεωρείται η κύρια υποψήφια για το έργο της Σινώπης, γεγονός που έχει οξύνει την πίεση από τη Μόσχα. Η Ρωσία δείχνει αποφασισμένη να μην αρκεστεί σε ένα μόνο έργο στην Τουρκία, καθιστώντας σαφές πως επιδιώκει πλήρη παρουσία στην τουρκική πυρηνική ατζέντα – ή καμία.

Η τουρκική στρατηγική αυτονομίας στον τομέα της ενέργειας μοιάζει να προσκρούει στην γεωπολιτική πραγματικότητα της εξάρτησης. Το Άκουγιου δεν είναι πλέον μόνο ένα έργο υποδομής· είναι μοχλός γεωπολιτικής πίεσης.

Μυστική διπλωματία με τη Χαμάς υπό τη σκιά του Ουκρανικού

Ενώ το παγκόσμιο ενδιαφέρον μονοπωλείται από τις εξελίξεις στο ουκρανικό μέτωπο και την αβεβαιότητα γύρω από την εκεχειρία στο Ντονμπάς, η Άγκυρα συνεχίζει να μετέρχεται της υπόγειας διπλωματίας για να διασώσει ρόλο και επιρροή στη Γάζα.

Ο επικεφαλής της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών Ιμπραήμ Καλίν είχε τηλεφωνική συνομιλία με στέλεχος της εκτελεστικής εξουσίας της Χαμάς για να συζητήσουν το τελευταίο στάδιο των διαπραγματεύσεων για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, εστιάζοντας στις πρόσφατες προτάσεις του ειδικού απεσταλμένου των ΗΠΑ, Στηβ Γουίτκοφ.

Οι επαφές αυτές, ενταγμένες στη ρητορική του "ανθρωπιστικού ενδιαφέροντος", προσδίδουν στην Άγκυρα ένα διαπραγματευτικό πλεονέκτημα, όταν η Δύση έχει στρέψει το φακό της αλλού.