Σύνοδος Τραμπ-Πούτιν: Τι πραγματικά διακυβεύεται για την Ουκρανία - Ποια τα ζητήματα που πρέπει να λυθούν για τερματιστεί ο πόλεμος

Λίγοι πιστεύουν ότι η σύνοδος κορυφής μεταξύ Τραμπ και Πούτιν στην Αλάσκα θα ανοίξει τον δρόμο για μια άμεση συμφωνία. Οι διαφορές μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας παραμένουν μεγάλες καθώς η Ρωσία προελαύνει και αναζητά την πληρη υποταγή του Κιέβου ενώ η Ουκρανία προσπαθεί να κινηθεί και να γίνει μέρος της Δύσης.

Σύμφωνα με τον Guardian, αυτά είναι τα βασικά ζητήματα που θα πρέπει να λυθούν για να υπάρξει μια ουσιαστική ειρηνευτική συμφωνία.

1. Εδαφικά ζητήματα

Η Ρωσία κατέχει περίπου το ένα πέμπτο της Ουκρανίας μετά από περισσότερα από τρία χρόνια πολέμου, αλλά εξακολουθεί να απαιτεί κι άλλη γη. Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, δήλωσε ότι η Ρωσία ήθελε το υπόλοιπο της περιφέρειας Ντονέτσκ, 9.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, με αντάλλαγμα μια κατάπαυση πυρός. Ο Ζελένσκι είπε ότι η Ουκρανία δεν μπορεί να συμφωνήσει, ιδιαίτερα για τόσο λίγα σε αντάλλαγμα. Η ουκρανική κοινή γνώμη επίσης δύσκολα θα αποδεχθεί την παραχώρηση περισσότερης γης στον εισβολέα.

Το Κίεβο είναι διατεθειμένο να δεχθεί κατάπαυση πυρός στις τρέχουσες γραμμές μετώπου, ακολουθούμενη από συζητήσεις για το μελλοντικό καθεστώς των κατεχόμενων εδαφών. Πρόκειται για ζήτημα ιδιαίτερα ευαίσθητο. Η Ρωσία έχει επιδιώξει την επίσημη αναγνώριση τουλάχιστον μέρους των εδαφών που έχει καταλάβει, με πιο χαρακτηριστικό την Κριμαία, αλλά στην καλύτερη περίπτωση η Ουκρανία είναι πιθανό να δεχθεί μόνο μια de facto κατοχή. Μια εναλλακτική είναι να «παγώσει» το ζήτημα των κατεχόμενων εδαφών για μελλοντική διαπραγμάτευση – «σε 25 χρόνια», όπως πρότεινε ο Τζον Φόρμαν, πρώην στρατιωτικός ακόλουθος της Βρετανίας στη Μόσχα.

2. Εγγυήσεις ασφαλείας

Η Ρωσία λέει ότι θέλει η Ουκρανία να είναι ουδέτερη, αν και στην πράξη αυτό σημαίνει έναν αδύναμο γείτονα χωρίς δεσμούς με τη Δύση. Σε προηγούμενες διαπραγματεύσεις, που εξακολουθεί να επικαλείται το Κρεμλίνο, είχε απαιτήσει τη μείωση του ουκρανικού στρατού σε έναν συμβολικό αριθμό 50.000. Επίσης συνεχίζει να ζητά την «αποναζιστικοποίηση» της χώρας, που ερμηνεύεται ως απαίτηση αντικατάστασης του Ζελένσκι.

Η Ουκρανία θα ήθελε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, κάτι που όμως οι ΗΠΑ έχουν απορρίψει, αφήνοντάς την να αναζητεί διμερείς ή πολυμερείς εγγυήσεις ασφαλείας από δυτικούς συμμάχους. Η Βρετανία και η Γαλλία έχουν υποσχεθεί να ηγηθούν μιας κυρίως ευρωπαϊκής «δύναμης καθησυχασμού» που θα εισέλθει στην Ουκρανία σε περίπτωση σταθερής κατάπαυσης πυρός, αν και η Ρωσία αντιτίθεται.

Την Τετάρτη, ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, είπε ότι ο Τραμπ δήλωσε πως οι ΗΠΑ είναι επίσης έτοιμες να αποτελέσουν μέρος των εγγυήσεων ασφαλείας για να αποτραπεί μια νέα σύγκρουση. Ωστόσο, δεν είναι σαφές τι είναι πρόθυμος να προσφέρει ο Τραμπ, και ένα διμερές σύστημα εγγυήσεων τύπου Ιαπωνίας ή Νότιας Κορέας μοιάζει απίθανο. Στο μεταξύ, αν η Ρωσία δεν δεχθεί ότι η Ουκρανία μπορεί να καθορίζει τις δικές της ρυθμίσεις ασφαλείας, η πρόοδος φαίνεται αδύνατη.

3. Κυρώσεις και εμπόριο

Η Ρωσία θέλει να αρθούν οι οικονομικές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Μόσχα. Ο Τραμπ, ωστόσο, μπορεί να μιλήσει μόνο εκ μέρους των ΗΠΑ, με το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ να είναι πιθανότατα πιο επιφυλακτικοί, εκτός αν η Ουκρανία έχει υπογράψει μια συνολική ειρηνευτική συμφωνία. Το Κρεμλίνο θέλει επίσης να προχωρήσει παραπέρα και σήμερα ο σύμβουλος του Πούτιν, Γιούρι Ουσάκοφ, δήλωσε ότι οι ηγέτες θα συζητήσουν ευρύτερη συνεργασία «συμπεριλαμβανομένης της εμπορικής και οικονομικής σφαίρας», στο πλαίσιο μιας προτεινόμενης διμερούς συμφωνίας. Χωρίς απτά αποτελέσματα σε άλλα θέματα, μια μονομερής χαλάρωση των κυρώσεων από τις ΗΠΑ θα ήταν απρόσμενη.

4. Εγκλήματα πολέμου, αποζημιώσεις και ανοικοδόμηση

Τα εγκλήματα πολέμου και οι απαιτήσεις για αποζημιώσεις δεν μπορούν να παραμεριστούν στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής συμφωνίας. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) έχει εκδώσει ένταλμα σύλληψης κατά του Πούτιν για την αναγκαστική μεταφορά περίπου 20.000 παιδιών από την Ουκρανία στη Ρωσία. Ο Ζελένσκι έχει ζητήσει την επιστροφή των παιδιών στο πρώτο στάδιο οποιωνδήποτε ειρηνευτικών συνομιλιών, αλλά η απαίτηση του ΔΠΔ δεν πρόκειται να εξαφανιστεί. Η Ουκρανία «παραμένει υποχρεωμένη να ερευνά εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας εναντίον των πολιτών της», λέει ο δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων Γουέιν Τζόρντας.

Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι το συνολικό κόστος ανοικοδόμησης και ανάκαμψης στην Ουκρανία – όπου έχει διεξαχθεί το μεγαλύτερο μέρος του πολέμου – ανέρχεται σε 506 δισ. ευρώ. Μετά από απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, έχει δημιουργηθεί μητρώο καταγραφής αιτήσεων αποζημίωσης από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Ωστόσο, η Ρωσία μέχρι στιγμής αρνείται να συνεισφέρει στη χρηματοδότηση της ανοικοδόμησης, αφήνοντας την Ουκρανία να βρει εναλλακτικούς τρόπους για να χρηματοδοτήσει την μεταπολεμική της ανασυγκρότηση. Μια επιλογή είναι η δέσμευση ρωσικών περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό, που ανέρχονται σε περίπου 280 δισ. δολάρια, αλλά η επίτευξη διεθνούς συναίνεσης σε αυτό το θέμα έχει αποδειχθεί δύσκολη.

5. Άλλα ζητήματα
Υπάρχουν πολλά άλλα πρακτικά θέματα. Η Ουκρανία ζητά την απελευθέρωση όλων των αιχμαλώτων πολέμου μαζί με μια αρχική κατάπαυση πυρός. Η Ρωσία κρατά πάνω από 8.000 Ουκρανούς αιχμαλώτους και η Ουκρανία μικρότερο αριθμό, γεγονός που καθιστά τις ανταλλαγές ένας προς έναν δύσκολες. Ωστόσο, έχουν πραγματοποιηθεί δεκάδες ανταλλαγές από την αρχή του πολέμου και αυτό μπορεί να είναι από τα πιο εύκολα θέματα προς συμφωνία.

Στις αρχές του πολέμου, η Ρωσία κατέλαβε τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, τον μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Σύντομα μετά, ο σταθμός έκλεισε, αλλά η τοποθεσία παραμένει σε ρωσικά χέρια και υπάρχουν ενδείξεις ότι η Ρωσία θέλει να τον επαναλειτουργήσει και να τον συνδέσει με το δικό της δίκτυο ενέργειας – μια αναγκαστική μεταφορά που η Ουκρανία δεν θα αναγνωρίσει, αλλά ίσως να μην μπορεί να αποτρέψει.