Το παρασκήνιο της εμπλοκής Γουίτκοφ και η «παγίδα» στον Τραμπ για την ανταλλαγή εδαφών Ρωσίας-Ουκρανίας

Ένας Αμερικανός πρόεδρος που εμπιστεύεται το ένστικτο και τον στενό του κύκλο. Ένας απεσταλμένος χωρίς διπλωματικό υπόβαθρο, ο Στιβ Γουίτκοφ, που μετέφερε διαφορετικές εκδοχές για όσα του είπε ο Βλαντιμίρ Πούτιν. Και μια ιδέα περί ανταλλαγής εδαφών μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, η οποία δεν βρήκε ποτέ επίσημη επιβεβαίωση.

Σύμφωνα με το Reuters, ο Ντόναλντ Τραμπ πείστηκε από τις αναφορές του Γουίτκοφ να προχωρήσει σε συνάντηση με τον Πούτιν, μιλώντας μάλιστα για πιθανές παραχωρήσεις γης ανάμεσα στη Μόσχα και το Κίεβο. Η στάση του Γουίτκοφ όμως αιφνιδίασε τους συμμάχους και τελικά βύθισε τη διαδικασία στη σύγχυση.

Η συνάντηση στη Μόσχα

Στις 6 Αυγούστου, μετά από συνομιλία με τον Ρώσο πρόεδρο, ο Γουίτκοφ μετέφερε στον Τραμπ ότι ο Πούτιν εμφανιζόταν έτοιμος να προβεί σε γενναίες εδαφικές παραχωρήσεις ώστε να τερματιστεί η σύρραξη στην Ουκρανία.

Ο Αμερικανός πρόεδρος αντέδρασε με ενθουσιασμό, μίλησε για «σημαντική πρόοδο» και συμφώνησε να συναντήσει τον Πούτιν, θεωρώντας ότι η ανταλλαγή εδαφών ήταν στο τραπέζι. Λίγο αργότερα, ωστόσο, οι ισχυρισμοί αποδείχθηκαν ασαφείς και αντιφατικοί.

Από τη Ζαπορίζια στο… τίποτα

Μία μέρα μετά, σε τηλεδιάσκεψη με Ευρωπαίους ηγέτες, ο Γουίτκοφ ισχυρίστηκε ότι ο Πούτιν προθυμοποιήθηκε να αποχωρήσει από Ζαπορίζια και Χερσώνα, εάν το Κίεβο παραχωρούσε Ντονιέτσκ και Λουγκάνσκ. Η εκδοχή αυτή προκάλεσε απορία σε πολλούς, καθώς διέφερε από τις δικές τους πληροφορίες για τις ρωσικές θέσεις.

Την επομένη, ωστόσο, η αφήγηση άλλαξε εκ νέου. Σε επικοινωνία του ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο με Ευρωπαίους συμβούλους ασφαλείας, ο Γουίτκοφ ανέφερε ότι ο Πούτιν δεν είχε δεσμευτεί σε αποχώρηση από καμία περιοχή. Αντιθέτως, Αμερικανοί αξιωματούχοι μετέφεραν ότι ο Ρώσος πρόεδρος φερόταν να δείχνει διάθεση για μικρότερες παραχωρήσεις – όπως να μη ζητήσει επίσημη αναγνώριση της Ζαπορίζιας και της Χερσώνας ως ρωσικού εδάφους.

Οι συνεχείς αντιφάσεις εξόργισαν στελέχη στην Ουάσινγκτον. Ο Κιθ Κέλογκ, απεσταλμένος του Τραμπ για την Ουκρανία, θεωρεί ότι η στάση του Γουίτκοφ υπονόμευσε μια στιγμή όπου οι ΗΠΑ προσπαθούσαν να εμφανιστούν πιο σκληρές απέναντι στη Μόσχα.

Χωρίς σημειώσεις, χωρίς σαφήνεια

Ο Γουίτκοφ, φίλος και χρηματοδότης του Τραμπ, μεγιστάνας της κτηματαγοράς χωρίς εμπειρία στη διπλωματία, πήγε στη Μόσχα χωρίς τη συνοδεία αξιωματούχου του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τήρηση πρακτικών. Έτσι, κανείς δεν γνωρίζει με ακρίβεια τι ειπώθηκε. Στελέχη σε Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες φοβούνται ότι η Μόσχα εκμεταλλεύεται την απειρία του.

Περισσότεροι από 10 Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι που μίλησαν στο Reuters σκιαγραφούν έναν πρόεδρο που παίρνει αποφάσεις ταχύτατα, παρακάμπτοντας θεσμικές διαδικασίες και δίνοντας έμφαση στο ένστικτο και στους έμπιστούς του. Οι μεν υποστηρικτές θεωρούν ότι έτσι άνοιξε δρόμους που οι προκάτοχοί του δεν τόλμησαν. Οι δε επικριτές προειδοποιούν ότι αυτή η πρακτική προκαλεί σύγχυση τόσο στο εσωτερικό της κυβέρνησης όσο και στις συμμαχικές πρωτεύουσες.

Η συνέχεια με Ζελένσκι

Η συνάντηση Τραμπ - Πούτιν στην Αλάσκα, στις 15 Αυγούστου, δεν έφερε απτά αποτελέσματα. Οι Ευρωπαίοι έσπευσαν να επηρεάσουν τις επόμενες κινήσεις, και στις 18 Αυγούστου εμφανίστηκαν στον Λευκό Οίκο μαζί με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Αυτή η επαφή θεωρείται αφετηρία νέου κύκλου στενότερης συνεργασίας ΗΠΑ–ΕΕ.

Από εκείνη τη συνάντηση προέκυψε συμφωνία να καταρτιστεί σχέδιο εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία. Το τελευταίο διάστημα υπουργοί Εξωτερικών και άμυνας των συμμάχων έχουν συντονιστεί για το ποιος θα αναλάβει τι.

Ο Ζελένσκι, τώρα, ανακοίνωσε ότι το πλαίσιο θα είναι έτοιμο γραπτώς την επόμενη εβδομάδα: «Οι σύμβουλοι ασφαλείας εργάζονται πάνω σε όλες τις λεπτομέρειες και το έγγραφο θα είναι ολοκληρωμένο σύντομα», είπε.

Παρά ταύτα, ο τερματισμός του πολέμου παραμένει μακρινός στόχος. Ο Σεργκέι Λαβρόφ έχει ξεκαθαρίσει ότι η Ρωσία δεν θα αποδεχτεί εγγυήσεις που περιλαμβάνουν ξένα στρατεύματα στο ουκρανικό έδαφος. Και ενώ ο Τραμπ ζητά συνάντηση Πούτιν–Ζελένσκι, η Μόσχα θεωρεί ότι ένα τέτοιο ραντεβού δεν πρόκειται να συμβεί στο άμεσο μέλλον.