Το μυστήριο φως της 1ης Οκτωβρίου: Από τα κρανία των Νεάτερνταλ στη NASA και από την λάμπα στην τεχνητή νοημοσύνη

Υπάρχουν ημερομηνίες που περνούν αθόρυβα και άλλες που κουβαλούν ένα ιδιαίτερο βάρος συμπυκνώνοντας στιγμές βαριάς ιστορίας, μυστηρίου αλλά και συμπτώσεων μεταξύ ασύνδετων γεγονότων που παρότι συμβαίνουν σε διαφορετικές εποχές, ταυτίζονται με τις μεγάλες λάμψεις της ανθρώπινης φύσης. Μια τέτοια ημερομηνία είναι η 1η Οκτωβρίου. Από τα βάθη των προϊστορικών χρόνων έως τα σύνορα του διαστήματος και από το φως της ηλεκτρικής λάμπας έως την ψηφιακή επανάσταση και την τεχνητή, η ημέρα αυτή επανέρχεται ως σημείο αναφοράς που μας θυμίζει πού ήμασταν και προς τα πού πορευόμαστε.

Ο συγγενής μας από το Νεάντερ

Την 1 Οκτωβρίου 1856 ανακοινώθηκε επίσημα η ανακάλυψη των πρώτων απολιθωμάτων του Homo Neanderthalensis κατά κόσμο Νεάτερνταλ. Κι αν για την εποχή που έγινε η σπουδαία ανακάλυψη δεν συνιστούσε ειδηση, τα χρόνια που πέρασαν αποδείχτηκε πως έγινε μία μεγάλη ανακάληψη στην Κοιλάδα του Νεάντερ. Η στιγμή εκείνη άλλαξε την επιστημονική σκέψη αλλά και τα όσα γνωρίζαμε για το παρελθόν μας ως άνθρωποι. Οι Νεάντερταλ δεν ήταν ένα πρωτόγονο ανθρωποειδές, αλλά «συγγενείς» με κουλτούρα, εργαλεία, πιθανώς γλώσσα και συμβολισμούς. Η ανακάλυψή τους άνοιξε έναν ορίζοντα που έδειξε πως η ανθρώπινη ιστορία είναι βαθύτερη, πιο πολυφωνική και πολύ πιο περίπλοκη από ό,τι υποψιαζόμασταν μέχρι την 1η Οκτωβρίου 1856.

Η λάμπα που νίκησε το σκοτάδι

Λίγες δεκαετίες αργότερα, την 1η Οκτωβρίου 1880 ο Τόμας Άλβα Έντισον θαμπώνονταν από την σπουδαία ανακάλυψη του καθώς εκείνη την ημέρα ξεκίνησε η εμπορική πορείας του ηλεκτρικού λαμπτήρα πυρακτώσεως. Μέχρι τότε, ο κόσμος φωτιζόταν με κεριά, λάδι και φωταέριο. Ο ανθεκτικός, ασφαλής και μαζικά παραγωγός λαμπτήρας δεν φώτισε απλώς δωμάτια, δρόμους και επιχειρήσεις αλλά διεύρυνε την ανθρώπινη δραστηριότητα 24 ώρες το 24ωρο και επιτάχυνε την αστική και βιομηχανική ανάπτυξη και γενικά άλλαξε τον κόσμο μας. Δεν είναι τυχαίο πως κάθε νέα ιδέα ταυτίζεται με το σύμβολο της λάμπας. Δικαίως λοιπόν η 1η Οκτωβρίου 1880 έγινε σύμβολο της πεποίθησης ότι η εφεύρεση του λαμπτήρα φώτησε τους δρόμους για την εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Η ίδρυση της NASA

Με το βλέμμα πάντα μακριά και ψηλά ήταν και οι εμπνευστές της δημιουργίας της ΝΑSA. Μία ημέρα σαν και σήμερα 1 Οκτωβρίου το 1958, ξεκινά επίσημα η λειτουργία της η NASA. Η ίδρυσή της, ως απάντηση στην πρόκληση του διαστημικού ανταγωνισμού μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και ΕΣΣΔ και εγκαινίασε μια νέα φάση της ανθρώπινης φιλοδοξίας. Από τα πρώτα βήματα των επανδρωμένων αποστολών έως τα διαστημικά τηλεσκόπια και τις ρομποτικές αποστολές σε μακρινούς κόσμους, η 1η Οκτωβρίου έγινε ορόσημο για μια εποχή όπου η Γη δεν ήταν πλέον το όριο, αλλά το σημείο εκκίνησης.

Τα πειράματα του ARPANET

Κι αν υπάρχουν ακόμα δύσπιστοι που θέλουν να μιλούν μόνο για τις μεγάλες συμπτώσεις της 1ης Οκτωρίου με την επόμενη ανακάλυψη ίσως αναθεωρήσουν. Την 1η Οκτωβρίου 1969 μπήκαν οι βάσεις της δικτύωσης υπολογιστών που μετεξελίχθηκε στο σημερινό ίντερνετ. Το περίφημο ARPANET εγκαινίασε μια νέα πραγματικότητα όπου η πληροφορία θα ταξίδευε με ταχύτητες και σε κλίμακα πρωτόγνωρη, ενώ οι σεναριολάγνοι μέχρι και σήμερα υποστηρίζουν πως με αυτή την τεχνολογία επιχειρήθηκαν μυστικές μεταφορές δεδομένων που μέχρι σήμερα προκαλούν τρόμο. Ό,τι τελικά ακολούθησε (από την ακαδημαϊκή συνεργασία έως την παγκόσμια οικονομία και την κοινωνική ζωή) υπήρξε απόδειξη ότι η ανάγκη του ανθρώπου για σύνδεση, επικοινωνία και διαδραστικότητα ήταν και είναι τόσο ισχυρή όσο η ανάγκη για γνώση και πρόοδο.

Η γέννηση του CD

Κι αν και η γέννηση του ίντερνετ θεωρείται μία ακόμα σύμπτωση μέσα στις πολλές δραστηριότητες της τεχνολογίας, τότε υπάρχει και κάτι ακόμα που οι σημερινοί 30αρηδες και άνω (στην ηλικία) όχι μόνο θυμούνται αλλά και εξαρτήθηκε η καθημερινότητα τους. Την 1η Οκτωβρίου 1982, η ψηφιακή εποχή αποκτά ένα νέο εμβληματικό «φορέα» που δεν ήταν άλλο από το πρώτο εμπορικό Compact Disc, το γνωστό μας CD, αποτέλεσμα της σύμπραξης των δύο τεχνολογικών κολοσσών Sony και Philips. Η καθαρότητα του ήχου, η ανθεκτικότητα και η δυνατότητα ακριβούς ψηφιακής αποθήκευσης δεν άλλαξαν μόνο τη μουσική βιομηχανία αλλά άνοιξαν μονοπάτια για την ευρύτερη ψηφιοποίηση περιεχομένου, προετοιμάζοντας το έδαφος για τα δίκτυα, το cloud και –πολύ αργότερα– την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.

Πύλη στο χθες και στο σήμερα

Αν τα δούμε όλα μαζί, η 1η Οκτωβρίου μοιάζει με μία πύλη στο χρόνο, από τα κρανία των Νεάντερταλ έως τη λάμπα του Έντισον, από τα διαστημικά κέντρα ελέγχου της NASA έως τα παγκόσμια δίκτυα δεδομένων και από τον ασημένιο δίσκο ενός CD έως τα άυλα, αχανή αποθετήρια πληροφορίας. Δεν πρόκειται για «μαγική» σύμπτωση, αλλά για μια υπενθύμιση πως η ανθρώπινη πορεία προχωρά με άλματα που γίνονται ορόσημα στο συλλογικό μας ημερολόγιο. Κάθε εποχή αφήνει το αποτύπωμά της, κάθε γενιά ανάβει μια νέα λάμπα στον δρόμο προς τα εμπρός. Από τα σπήλαια της προϊστορίας ως τους υποδοχείς της ψηφιακής εποχής, από το πρώτο φως που νίκησε το σκοτάδι ως τα σήματα που ταξιδεύουν στο Διάστημα, η 1η Οκτωβρίου στέκει ως ημερομηνία γέφυρα που συνδέει το χθες με το σήμερα.