Η Ευρώπη εκπέμπει SOS: Συρρικνώνονται επικίνδυνα τα υδάτινα αποθέματα - Τα έκτακτα μέτρα που παίρνει η Ελλάδα

Τεράστιες εκτάσεις των υδάτινων αποθεμάτων της Ευρώπης στερεύουν, σύμφωνα με νέα ανάλυση που βασίζεται σε δύο δεκαετίες δορυφορικών δεδομένων. Η αποθήκευση γλυκού νερού μειώνεται σταθερά στη νότια και κεντρική Ευρώπη – από την Ισπανία και την Ιταλία έως την Πολωνία και τμήματα του Ηνωμένου Βασιλείου.

Επιστήμονες του University College London (UCL), σε συνεργασία με το Watershed Investigations και τον Guardian, ανέλυσαν δεδομένα για την περίοδο 2002–2024 από δορυφόρους που καταγράφουν μεταβολές στο βαρυτικό πεδίο της Γης. Επειδή το νερό έχει μεγάλο βάρος, οι μεταβολές στα υπόγεια ύδατα, τους ποταμούς, τις λίμνες, την εδαφική υγρασία και τους παγετώνες αποτυπώνονται στο σήμα αυτό, επιτρέποντας στα δορυφορικά συστήματα να «ζυγίζουν» ουσιαστικά τα αποθέματα νερού.

Τα ευρήματα καταδεικνύουν μια έντονη ανισορροπία: ο βορράς και ο βορειοδυτικός άξονας της Ευρώπης – ιδίως η Σκανδιναβία, περιοχές του Ηνωμένου Βασιλείου και της Πορτογαλίας – γίνονται ολοένα και πιο υγροί, ενώ μεγάλα τμήματα του νότου και του νοτιοανατολικού άξονα, συμπεριλαμβανομένων περιοχών στη Βρετανία, την Ισπανία, την Ιταλία, τη Γαλλία, την Ελβετία, τη Γερμανία, τη Ρουμανία και την Ουκρανία, στεγνώνουν επικίνδυνα.

Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η κλιματική κατάρρευση αποτυπώνεται καθαρά στα δεδομένα. «Όταν συγκρίνουμε τα συνολικά χερσαία υδάτινα αποθέματα με κλιματικά δεδομένα, οι τάσεις συμβαδίζουν», δήλωσε ο καθηγητής Μοχαμάντ Σαμσοντουά, ειδικός στη διαχείριση υδάτινων κρίσεων στο UCL. Αυτό, πρόσθεσε, «πρέπει να αποτελέσει καμπανάκι για τους πολιτικούς που ακόμη αμφισβητούν την ανάγκη μείωσης των εκπομπών».

Έρευνα που απομόνωσε μόνο τα υπόγεια ύδατα επιβεβαίωσε ότι ακόμη και αυτές οι πιο ανθεκτικές δεξαμενές νερού ακολουθούν την ίδια καθοδική τάση, υποδεικνύοντας ότι η «κρυφή» αποθήκη γλυκού νερού της Ευρώπης εξαντλείται.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο η εικόνα είναι μικτή: «Το δυτικό τμήμα γίνεται πιο υγρό, ενώ το ανατολικό πιο ξηρό – και αυτή η τάση ενισχύεται», εξηγεί ο Σαμσοντουά. Παρότι οι συνολικές βροχοπτώσεις ενδέχεται να παραμένουν σταθερές ή να αυξάνονται ελαφρώς, η κατανομή τους αλλάζει δραματικά, με πιο έντονες καταιγίδες και μεγαλύτερες περιόδους ξηρασίας, ιδιαίτερα το καλοκαίρι.

Τα υπόγεια ύδατα θεωρούνται πιο ανθεκτικά στην κλιματική αλλαγή, όμως οι έντονες θερινές καταιγίδες οδηγούν σε μεγαλύτερες απώλειες λόγω απορροής και πλημμυρών, ενώ η χειμερινή περίοδος εμπλουτισμού των υδροφορέων μικραίνει. Στη νοτιοανατολική Αγγλία, όπου το 70% του πόσιμου νερού προέρχεται από υπόγεια αποθέματα, οι νέες αυτές τάσεις συνιστούν σημαντική απειλή.

Παρά το ότι η συνολική άντληση νερού στην ΕΕ από το 2000 έως το 2022 μειώθηκε, τα δεδομένα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος δείχνουν ότι η άντληση υπόγειου νερού αυξήθηκε κατά 6%, κυρίως λόγω αναγκών ύδρευσης και γεωργίας. Το υπόγειο νερό κάλυψε το 62% των αναγκών ύδρευσης και το 33% των γεωργικών απαιτήσεων των κρατών-μελών το 2022.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει σε εφαρμογή στρατηγική «υδατικής ανθεκτικότητας», με στόχο την προσαρμογή της διαχείρισης υδάτινων πόρων στην κλιματική αλλαγή και την αντιμετώπιση ανθρωπογενών πιέσεων. Στην καρδιά της βρίσκεται η δημιουργία μιας «έξυπνης υδατικής οικονομίας», με έμφαση στη μείωση διαρροών που φτάνουν ακόμη και το 57% σε ορισμένες χώρες.

Η καθηγήτρια Υδρολογίας του Πανεπιστημίου Ρέντινγκ, Χάνα Κλοουκ, προειδοποιεί: «Είναι ανησυχητικό να βλέπουμε αυτή τη μακροπρόθεσμη τάση, ειδικά μετά από μεγάλης κλίμακας ξηρασίες και ενώ βρισκόμαστε ήδη σε επιφυλακή για μειωμένες βροχοπτώσεις τον φετινό χειμώνα». Αν η άνοιξη και το καλοκαίρι δεν φέρουν τις απαραίτητες βροχές, η Αγγλία κινδυνεύει να αντιμετωπίσει αυστηρούς περιορισμούς νερού.

Το αγγλικό υπουργείο Περιβάλλοντος έχει ήδη προειδοποιήσει ότι η ξηρασία μπορεί να συνεχιστεί έως το 2026 χωρίς σημαντικές βροχοπτώσεις. Η υπουργός Νερού, Έμμα Χάρντι, υπογράμμισε ότι η κυβέρνηση προχωρά στην κατασκευή εννέα νέων φραγμάτων για τη διασφάλιση της μελλοντικής υδατικής επάρκειας. Ωστόσο, η Κλοουκ επισημαίνει πως τα έργα αυτά δεν προσφέρουν άμεση λύση και καλεί σε εναλλακτικές: επαναχρησιμοποίηση νερού, μείωση κατανάλωσης, διαχωρισμό πόσιμου και ανακυκλωμένου νερού, λύσεις βασισμένες στη φύση και πιο έξυπνο πολεοδομικό σχεδιασμό.

Η τάση ξήρανσης αναμένεται να έχει «εκτεταμένες» επιπτώσεις: επισιτιστική ασφάλεια, γεωργία και οικοσυστήματα που εξαρτώνται από το νερό, ιδιαίτερα εκείνα που τροφοδοτούνται από υπόγεια ύδατα. Τα ολοένα και μικρότερα αποθέματα της Ισπανίας ενδέχεται να επηρεάσουν άμεσα και το Ηνωμένο Βασίλειο, που εξαρτάται σημαντικά από την Ιβηρική για φρούτα και λαχανικά.

Τα φαινόμενα που για δεκαετίες έπλητταν το παγκόσμιο Νότο εμφανίζονται πλέον «πολύ πιο κοντά στο σπίτι», με την κλιματική αλλαγή να πλήττει εμφανώς και την Ευρώπη. «Πρέπει να αποδεχτούμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική, βρίσκεται σε εξέλιξη και μας επηρεάζει ήδη», σημειώνει ο Σαμσοντουά, καλώντας για καλύτερη διαχείριση και ακόμη και «ασυνήθιστες» λύσεις, όπως η ευρεία συλλογή βρόχινου νερού.

Σε παγκόσμια κλίμακα, τα «σημεία έντονης ξηρασίας» πολλαπλασιάζονται στη Μέση Ανατολή, την Ασία, τη Νότια Αμερική, τη δυτική ακτή των ΗΠΑ και σε μεγάλα τμήματα του Καναδά, ενώ ακόμη και η Γροιλανδία, η Ισλανδία και το Σβάλμπαρντ εμφανίζουν δραματική μείωση αποθεμάτων νερού.

Στο Ιράν, η Τεχεράνη πλησιάζει το «day zero», τη μέρα δηλαδή που οι βρύσες θα στερέψουν εντελώς, με την κυβέρνηση να εξετάζει την επιβολή δελτίου νερού – και ακόμη και το ενδεχόμενο εκκένωσης αν αποτύχουν τα μέτρα.

Σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω της λειψυδρίας και Αττική, Λέρος και Πάτμος

Το καμπανάκι της λειψυδρίας έχει χτυπήσει δυνατά σε πολλές περιοχές της χώρας. Σε κάποιες ωστόσο, όπως η Αττική, η Λέρος και η Πάτμος, το πρόβλημα είναι αρκετά πιο οξύ, με αποτέλεσμα να κηρυχθούν και επίσημα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Η διαδικασία ολοκληρώθηκε και επίσημα το βράδυ της Παρασκευής (28/11), με την υπογραφή των σχετικών υπουργικών αποφάσεων από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Σταύρο Παπασταύρου. Είχε προηγηθεί η συνεδρίαση και της αρμόδιας αρχής, αλλά και μια ευρύτατη συνεδρίαση στο υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος.

Όπως κατέστησε σαφές το υπουργείο: τόσο οι πολίτες, όσο και οι επιχειρήσεις δεν χρειάζεται να πάρουν κάποια μέτρα περιορισμού της κατανάλωσης, ούτε θα υπάρξει αύξηση των τιμολογίων.

Αντιθέτως, αυτό το οποίο θα συμβεί με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης είναι ότι θα επιταχυνθούν οι διαδικασίες προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητες μελέτες για τα έργα που περιλαμβάνονται στον κατάλογο με τις παρεμβάσεις, ώστε το πρόβλημα αντί να οξυνθεί τα επόμενα χρόνια, να αμβλυνθεί και να μην φτάσουμε σε σημείο χωρίς επιστροφή.