Politico: Έλαβε τις εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία ο Πούτιν - Γιατί βρίσκονται στα χέρια του

Στις αρχές του 2025, μια έντονη διπλωματική αντιπαράθεση στο Οβάλ Γραφείο ανάμεσα στον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και τον αντιπρόεδρο Τζ. Ντ. Βανς αποτέλεσε σημείο καμπής για τις σχέσεις Ουάσινγκτον-Κιέβου. Από εκείνη τη στιγμή, η διμερής σχέση χαρακτηρίζεται από εναλλαγές: περίοδοι προσέγγισης διαδέχονται φάσεις έντασης, χωρίς να διαμορφώνεται μια σαφής και σταθερή στρατηγική γραμμή.

Η ευρωπαϊκή απάντηση και ο «συνασπισμός των προθύμων»

Το επεισόδιο αυτό κινητοποίησε την Ευρώπη, η οποία επιχείρησε να ενισχύσει τον ρόλο της στο ουκρανικό ζήτημα. Τον Μάρτιο, ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ανακοίνωσαν τη συγκρότηση ενός «συνασπισμού των προθύμων» 34 χωρών, με στόχο την ανάληψη μεγαλύτερης ευθύνης για τη μελλοντική ασφάλεια και κυριαρχία της Ουκρανίας.

Τον Σεπτέμβριο, ο Μακρόν προχώρησε ένα βήμα παραπέρα, δηλώνοντας ότι 26 χώρες δεσμεύτηκαν να αναπτύξουν στρατεύματα στο ουκρανικό έδαφος στο πλαίσιο μιας Πολυεθνικής Δύναμης Ουκρανίας, «την επόμενη ημέρα από την κατάπαυση του πυρός ή την επίτευξη ειρήνης».

Το κλειδί παραμένει στην Ουάσινγκτον

Παρά τις ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες, στο Κίεβο επικρατεί μια σαφής εκτίμηση: το πραγματικό κλειδί της ασφάλειας βρίσκεται στην Ουάσινγκτον. Οι εγγυήσεις των ΗΠΑ θεωρούνται καθοριστικές για τον Ζελένσκι, ακόμη κι αν η εξασφάλισή τους συνεπάγεται επώδυνες πολιτικές παραχωρήσεις σε άλλα μέτωπα.

Όσο κι αν η Ευρώπη επιδιώκει να προβληθεί ως αυτόνομος πυλώνας ασφάλειας, δεν μπορεί να αναπτύξει ούτε να διατηρήσει μια πολυεθνική στρατιωτική δύναμη χωρίς αμερικανική υλικοτεχνική και επιχειρησιακή στήριξη. Καθώς το 2025 πλησιάζει στο τέλος του, η αμερικανική δέσμευση παραμένει ο καθοριστικός παράγοντας για το αν ο πόλεμος θα εισέλθει σε νέα φάση και αν αυτή μπορεί να οδηγήσει σε βιώσιμη ειρήνη.

Η σκιά του Μνημονίου της Βουδαπέστης

Την ίδια ώρα, όλα δείχνουν ότι η πραγματική ισχύς εξακολουθεί να βρίσκεται στα χέρια της Ρωσίας. Η αποτυχία του Μνημονίου της Βουδαπέστης του 1994 –με το οποίο οι ΗΠΑ, η Ρωσία και το Ηνωμένο Βασίλειο παρείχαν εγγυήσεις ασφάλειας στην Ουκρανία με αντάλλαγμα την παράδοση των πυρηνικών της όπλων– βαραίνει καταλυτικά τις σημερινές διαπραγματεύσεις.

Για το Κίεβο, η ιστορική αυτή εμπειρία λειτουργεί ως σαφής προειδοποίηση απέναντι σε αόριστες ή πολιτικά αναστρέψιμες δεσμεύσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ζελένσκι φέρεται διατεθειμένος να εγκαταλείψει την επιδίωξη ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ –μια πορεία που η Συμμαχία είχε χαρακτηρίσει «μη αναστρέψιμη» στην περσινή Σύνοδο Κορυφής– με αντάλλαγμα ισχυρές και άμεσες εγγυήσεις ασφαλείας.

Τα σενάρια αποτροπής και οι αμερικανικές εγγυήσεις

Μεταξύ των σεναρίων που εξετάζονται περιλαμβάνεται η πιθανή παροχή πυραύλων κρουζ Tomahawk, με βεληνεκές περίπου 1.000 χιλιομέτρων. Πρόκειται για οπλικά συστήματα που στο παρελθόν έχουν παραχωρηθεί σε ελάχιστους, εξαιρετικά στενούς συμμάχους των ΗΠΑ.

Μια τέτοια δυνατότητα θα επέτρεπε στην Ουκρανία να πλήξει στρατιωτικά και πολιτικά κέντρα βαθιά στο ρωσικό έδαφος, λειτουργώντας αποτρεπτικά έναντι μελλοντικής ρωσικής επιθετικότητας. Ωστόσο, ακόμη και αυτό το επίπεδο αποτροπής δεν θεωρείται από μόνο του επαρκές.

Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται και στη νομική μορφή των εγγυήσεων. Ο Ζελένσκι επιδιώκει μια δεσμευτική συμφωνία που θα απαιτεί επικύρωση από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, σε αντίθεση με εκτελεστικές συμφωνίες που μπορούν να ανατραπούν από έναν μελλοντικό πρόεδρο. Μια τέτοια εξέλιξη θα έφερνε την Ουκρανία πιο κοντά στο καθεστώς χωρών όπως η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, οι οποίες διαθέτουν μακροχρόνιες διμερείς εγγυήσεις ασφάλειας από την Ουάσινγκτον.

Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ και το «δικαίωμα ψήφου» της Ρωσίας

Παρά τα παραπάνω, οι κίνδυνοι παραμένουν. Ο Ζελένσκι έχει υποστηρίξει ότι οι προτεινόμενες εγγυήσεις «αντιστοιχούν στο Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ». Ωστόσο, όπως υπενθύμισε ο ίδιος ο Τραμπ καθ’ οδόν προς τη Σύνοδο Κορυφής της Χάγης, «υπάρχουν πολλοί ορισμοί του Άρθρου 5».

Η διάταξη αυτή διατυπώθηκε σκόπιμα με ασάφεια το 1949, ώστε να μην επιβάλλει αυτόματη στρατιωτική εμπλοκή των ΗΠΑ σε έναν νέο μεγάλο πόλεμο στην Ευρώπη. Η ισχύς της εξαρτάται τελικά από την πολιτική βούληση και όχι μόνο από το γράμμα της συνθήκης.

Υπό αυτό το πρίσμα, παραμένει ανοιχτό το ερώτημα αν οι ΗΠΑ θα παρείχαν ποτέ μια εγγύηση που θα μπορούσε να τις οδηγήσει σε άμεση στρατιωτική σύγκρουση με τη Ρωσία. Η μέχρι σήμερα στάση τους –μετρημένη υποστήριξη από το 2014, εμπόδια στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ από το 2022 και σταθερή προσπάθεια αποφυγής άμεσης εμπλοκής– ενισχύει τις αμφιβολίες.

Τέλος, όπως υπενθυμίζει ένα παλιό αξίωμα του πολέμου, «ο εχθρός έχει δικαίωμα ψήφου». Οι παράλληλες συνομιλίες ΗΠΑ–Ρωσίας, δίπλα στις ευρωπαϊκές και ουκρανικές διαπραγματεύσεις, καθιστούν τη στάση του Βλαντίμιρ Πούτιν καθοριστική. Η Μόσχα επιδιώκει μια συνολική αναθεώρηση της ευρωπαϊκής αρχιτεκτονικής ασφάλειας, όπως καταδεικνύει και το ειρηνευτικό της σχέδιο των 28 σημείων.

Σε αυτό το ρευστό περιβάλλον, όσο ισχυρές κι αν εμφανίζονται οι αμερικανικές εγγυήσεις στα χαρτιά, η πραγματική τους αντοχή ενδέχεται να κριθεί τελικά όχι στην Ουάσινγκτον ή στο Κίεβο, αλλά από το πώς θα τις ερμηνεύσει και θα τις αξιολογήσει ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν.