«Νεκροταφεία δορυφόρων»: Πώς η Σελήνη οδεύει να γίνει μια μεγάλη χωματερή διαστημικών απορριμμάτων

Τμήματα της Σελήνης προορίζονται να μετατραπούν σε «νεκροταφεία» διαστημικών σκαφών, όπου ανενεργοί σεληνιακοί δορυφόροι και άλλος αχρηστευμένος εξοπλισμός θα συντρίβονται στο έδαφος, μακριά από περιοχές πολιτιστικής και επιστημονικής σημασίας, σύμφωνα με ερευνητές.

Ο αριθμός των δορυφόρων που περιστρέφονται γύρω από τη Σελήνη αναμένεται να αυξηθεί κατακόρυφα τις επόμενες δύο δεκαετίες, καθώς διαστημικές υπηρεσίες και ιδιωτικές εταιρείες κατασκευάζουν σεληνιακές βάσεις και πειραματίζονται με εξορυκτικές δραστηριότητες και την εγκατάσταση επιστημονικών οργάνων στο άγονο τοπίο.

Σύμφωνα με τον Guardian, η απότομη αύξηση της δραστηριότητας θα υποστηριχθεί από συστοιχίες σεληνιακών δορυφόρων για εντοπισμό θέσης, πλοήγηση και επικοινωνίες. Όταν όμως οι δορυφόροι αυτοί εξαντλήσουν τα καύσιμά τους, οι χειριστές τους έχουν λίγες επιλογές πέρα από το να τους κατευθύνουν προς το έδαφος, όπου θα συντριβούν και θα διαλυθούν σε κομμάτια.

«Αυτοί οι δορυφόροι θα πρέπει να προσκρούσουν ελεγχόμενα στη Σελήνη, οπότε δυνητικά θα μετατραπεί σε χώρο απόρριψης απορριμμάτων», δήλωσε η δρ Φιόναγκ Τόμσον, ανώτερη ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο του Ντάραμ, η οποία συγκάλεσε ομάδα ειδικών για το ζήτημα στη συνάντηση Space-Comm στη Γλασκώβη τον Δεκέμβριο.

«Χρειαζόμαστε ένα σχέδιο για το μέλλον»

Πέρα από τη διασπορά τμημάτων δορυφόρων στην επιφάνεια, οι ερευνητές ανησυχούν ότι αν δεκάδες ανενεργοί δορυφόροι πέσουν στη Σελήνη, υπάρχει κίνδυνος να προκληθεί ζημιά σε κτίρια, επιστημονικά όργανα, ιστορικά μνημεία όπως τα πρώτα αποτυπώματα αστροναυτών, καθώς και σε ανέπαφες περιοχές επιστημονικού ενδιαφέροντος.

Με ταχύτητες πρόσκρουσης 1,2 μιλίων ανά δευτερόλεπτο, οι συγκρούσεις θα προκαλέσουν έντονες δονήσεις, που θα μπορούσαν να διαταράξουν τα ευαίσθητα όργανα που οι επιστήμονες επιθυμούν να εγκαταστήσουν στη Σελήνη. Οι ουλές που θα χαραχτούν στην επιφάνεια αναμένεται να εκτείνονται για δεκάδες μέτρα και να δημιουργούν τεράστια σύννεφα σκόνης που θα μπορούσαν να εμποδίσουν τα τηλεσκόπια και να καταστρέψουν εξοπλισμό.

«Δεν αποτελεί άμεση ανησυχία, δεδομένης της επιφάνειας της Σελήνης, αλλά όσο περισσότεροι σεληνιακοί δορυφόροι υπάρχουν, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα κάποιοι να συντριβούν σε επιστημονικά ή πολιτιστικά ευαίσθητες περιοχές», δήλωσε ο καθηγητής Ίαν Κρόφορντ από το Birkbeck, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. «Χρειαζόμαστε ένα σχέδιο για το μέλλον».

Πλήθος σεληνιακών αποστολών το προσεχές διάστημα

Οι χειριστές δορυφόρων χρησιμοποιούν συνήθως την ατμόσφαιρα της Γης για να απορρίψουν ανενεργούς δορυφόρους που περιφέρονται γύρω από τον πλανήτη. Κάθε χρόνο, χιλιάδες αχρηστευμένοι δορυφόροι καίγονται κατά την επανείσοδό τους. Αλλά επειδή η Σελήνη δεν έχει ατμόσφαιρα, οι χειριστές σεληνιακών δορυφόρων χρειάζονται άλλες λύσεις.

Και χρειάζονται λύσεις σύντομα. Περισσότερες από 400 αποστολές στη Σελήνη προγραμματίζονται τις επόμενες δύο δεκαετίες. Αυτές περιλαμβάνουν το Lunar Gateway, έναν διαστημικό σταθμό υπό την ηγεσία της NASA που θα περιφέρεται γύρω από τη Σελήνη, και τη βάση Artemis στην επιφάνεια. Μια δεύτερη σεληνιακή βάση προγραμματίζεται από την Κίνα και τη Ρωσία.

Του χρόνου, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος θα εκτοξεύσει τον δορυφόρο Lunar Pathfinder, μια πλατφόρμα δοκιμών για τη συστοιχία σεληνιακών δορυφόρων Moonlight, η οποία αναμένεται να λειτουργεί μέχρι το 2030. Ήδη γίνονται εργασίες για τον τρόπο απόρριψης του Lunar Pathfinder στο τέλος της οκταετούς διάρκειας ζωής του.

Οι χειριστές σεληνιακών δορυφόρων έχουν τρεις βασικές επιλογές. Με μια μονάδα πρόωσης και επαρκές καύσιμο, ένας δορυφόρος μπορεί να απομακρυνθεί και να περιφέρεται γύρω από τον ήλιο. Αλλά αυτό είναι δαπανηρό. Εναλλακτικά, μπορεί να μετακινηθεί σε μια πιο απομακρυσμένη σεληνιακή τροχιά, αλλά το ανώμαλο βαρυτικό πεδίο της Σελήνης το καθιστά δύσκολο. Τέλος, οι δορυφόροι μπορούν να συντριβούν στο έδαφος, αλλά αυτό απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό.

Τα υπέρ και τα κατά των «νεκροταφείων δορυφόρων»

Η Σάρα Μπόγιαλ, επικεφαλής του Γραφείου Κανονισμών στο UK Space Agency, δήλωσε ότι η Ομάδα Δράσης του ΟΗΕ για τις Σεληνιακές Δραστηριότητες (Atlac) και η Διεθνής Επιτροπή Συντονισμού Διαστημικών Απορριμμάτων (IADC), την οποία προεδρεύει αυτή τη στιγμή το Ηνωμένο Βασίλειο, εργάζονται για την καθιέρωση βέλτιστων πρακτικών για την απόρριψη σεληνιακών δορυφόρων.

Τα «νεκροταφεία» διαστημικών σκαφών είναι η κυρίαρχη επιλογή, με τους χειριστές να υποχρεούνται να συντρίψουν παλιούς δορυφόρους σε καθορισμένα σημεία ή σε τεράστιους κρατήρες που θα συγκρατούν τη σκόνη από την πρόσκρουση. Τόσο το UK Space Agency όσο και οι υπογράφοντες των Συμφωνιών Artemis των ΗΠΑ -οι οποίες αφορούν σε ένα σύνολο αρχών για μελλοντική εξερεύνηση του διαστήματος - ακολουθούν αυτήν την προσέγγιση.

«Η καθιέρωση ζωνών νεκροταφείων στη Σελήνη είναι η πιο πρακτική λύση», δήλωσε ο Μπεν Χούπερ, ανώτερος διαχειριστής έργου για το Lunar Pathfinder στην SSTL, τον κατασκευαστή δορυφόρων με έδρα το Σάρεϊ. «Ο καθορισμός συγκεκριμένων περιοχών ως "ζωνών πρόσκρουσης" θα περιορίσει τη διάχυση ανθρώπινων αντικειμένων στην επιφάνεια της Σελήνης, διατηρώντας άλλες περιοχές για επιστημονική εξερεύνηση και μελλοντικές δραστηριότητες».

Ο Τσαρλς Κράνσταν, επικεφαλής του γραφείου προγράμματος Moonlight της ESA, δήλωσε ότι όταν έρθει η ώρα, οι δορυφόροι θα συντριβούν στην επιφάνεια με ελεγχόμενο τρόπο «σε καθορισμένες ζώνες», για να αποφευχθούν «περιοχές επιστημονικού ενδιαφέροντος, ιστορικής σημασίας και τρέχουσες αποστολές».

Ο Τζον Ζάρνεκι, ομότιμος καθηγητής διαστημικής επιστήμης στο Open University, είπε ότι η πρόσκρουση δορυφόρων σε ζώνες νεκροταφείων μπορεί να αξιοποιηθεί επιστημονικά, καθώς οι συγκρούσεις δημιουργούν σεισμικά κύματα σε γνωστά σημεία, φωτίζοντας τη δομή της Σελήνης. «Αν έχετε ένα αντικείμενο με γνωστή μάζα, γνωστή γεωμετρία και γνωστή ταχύτητα, και ξέρετε περίπου πού προσέκρουσε, αυτό είναι ένα φανταστικό πείραμα σεισμομετρίας», είπε.