Ανάλυση: Ο Αυταρχισμός απειλεί ευθέως τις φιλελεύθερες δημοκρατίες

Στη διάρκεια του μεσοπολέμου, η στήριξη για επαναστατικά κόμματα υπό την Κομμουνιστική Διεθνή και την ηγεσία των Σοβιετικών έθεσε τις βάσεις για την επέκταση του Κομμουνισμού μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η παγκόσμια τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, προώθησε το φιλελευθερισμό και τη δημοκρατία, αν και άνισα, ενισχύοντας κύματα δημοκρατικών μεταβάσεων παγκοσμίως υπό το κυρίαρχο μοντέλο.

Σήμερα, η πολιτική συνεργασία πέρα από τα σύνορα, προάγει το αυταρχικό μοντέλο. Η σημερινή δυναμική ευνοεί ένα μίγμα αυταρχικών και αντισυστημικών κομμάτων, συνήθως της Ακροδεξιάς, που αλληλοστηρίζονται.

Αυτό που συνδέει αυτούς τους παράγοντες, δεν είναι η θέση τους στο πολιτικό φάσμα, αλλά το πώς σχετίζονται με τους δημοκρατικούς θεσμούς και τις φιλελεύθερες αξίες, συμπεριλαμβανομένων των περιορισμών της εκτελεστικής εξουσίας, τις δικλίδες ασφαλείας για τις πολιτικές ελευθερίες και το Κράτος Δικαίου.

Από τους πολέμιους του φιλελευθερισμού εντός ιστορικά δημοκρατικών κρατών όπως ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, έως τους πλήρως αυταρχικούς ηγέτες όπως ο Λευκορώσος Λουκασένκο, όλοι τους προσωποποιούν την εξουσία, αποδυναμώνουν τα αντίβαρα σε αυτή και εξαπολύουν τεράστιες εκστρατείες παραπληροφόρησης, προκειμένου να διαβρώσουν τη λογοδοσία.

Η σημερινή Διεθνής των «αντι-φιλελεύθερων» δεν καθοδηγείται από το Πεκίνο ή τη Μόσχα, με τον τρόπο που η Κομμουνιστική Διεθνής υπό τη σοβιετική «ομπρέλα» και αργότερα το Σύμφωνο της Βαρσοβίας δομούσε την ιδεολογική και στρατιωτική συνεργασία στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Αντ’αυτού, λειτουργεί ως ένα σύστημα ετερόκλητων στοιχείων, από Ρώσους μισθοφόρους μέχρι χρήματα από χώρες του Κόλπου, ακροδεξιά κόμματα σε Ευρώπη και Αμερική, τα οποία όμως δεν έχουν ένα κοινό ή ενιαίο κέντρο, ούτε λειτουργούν πάντα για τον ίδιο σκοπό. Αλλά οι δραστηριότητές τους συχνά αλληλοενισχύονται.

Αυτή η συνεργασία παίρνει διάφορες μορφές. Μία από αυτές αφορά την απευθείας συνεργασία μη δημοκρατικών δυνάμεων όπως μεταξύ Κίνας, Ιράν, Βόρειας Κορέας, Ρωσίας και Βενεζουέλας.

Μήνυμα στους επίδοξους «αντι-φιλελεύθερους» ηγέτες

Αυτές οι χώρες, συχνά μοιράζονται πληροφορίες από τις μυστικές τους υπηρεσίες και παρέχουν εκτεταμένη διπλωματική κάλυψη η μία στην άλλη. Μέσω κοινών δηλώσεων ή πολυμερών φόρουμ και εμπορικών συμφωνιών που δε διαθέτουν μέτρα εποπτείας, δημιουργούν ένα περιβάλλον στο οποίο η καταστολή νομιμοποιείται και η λογοδοσία αποδυναμώνεται.

Και με την προώθηση θεσμών εναλλακτικών σε αυτούς της Δύσης, στέλνουν μήνυμα στους επίδοξους «αντι-φιλελεύθερους» ηγέτες ότι η αυταρχική διακυβέρνηση μπορεί να χαίρει νομιμότητας και υποστήριξης στην παγκόσμια σκηνή.

Αυτό το παγκόσμιο εγχείρημα περιλαμβάνει και τη διάδοση των «φιλικών» σε αυτό ιδεολογιών που απορρίπτουν κατά βάση τις δημοκρατικές νόρμες και αξίες. Δεν έχουν όλες αυτές οι δυνάμεις την ίδια κοσμοθεωρία, ωστόσο έχουν πολλά κοινά μηνύματα.

Για παράδειγμα, στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, υπάρχει η τάση για στοχοποίηση των δικαιωμάτων των γυναικών ή της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, με τα ακροδεξιά ή υπερσυντηρητικά κόμματα να κάνουν λόγο για απειλή στις παραδοσιακές διμέτωπου της οικογένειας ή της εθνικής ταυτότητας, ενώ στη Λατινική Αμερική η πολιτική της ισότητας των φύλων συχνά χαρακτηρίζεται ως κατασκεύασμα και επιβολή της Δύσης που υπονομεύει την πολιτισμική κυριαρχία.

Παράνομα ή εγκληματικά δίκτυα αποτελούν μέρος αυτών των συνεργασιών. Οι εικονικές εταιρείες, μυστικές δωρεές και αδιαφανείς επιχειρήσεις ακινήτων χρηματοδοτούν πολιτικούς παράγοντες σε διάφορες χώρες. Στην Ισπανία, το ακροδεξιό κόμμα Vox, το οποίο ζητά περιορισμούς στα δικαιώματα των μειονοτήτων και αντιτίθεται στη νομοθεσία για την ισότητα των φύλων, επιβεβαίωσε ότι έλαβε δάνειο ύψους 10 εκατομμυρίων δολαρίων από την τράπεζα MBH στην Ουγγαρία, για την προεκλογική του εκστρατεία το 2023.

Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες απέτυχαν να προστατέψουν τα πλεονεκτήματά τους

Σύμφωνα με το Politico, πρόκειται για μία τράπεζα της οποίας συνιδιοκτήτης είναι ένας στενός σύμμαχος και πρώην συνεργάτης του Ούγγρου Πρωθυπουργού Βίκτορ Ορμπαν. Και ενώ η ίδια η νομιμότητα του δανείου αμφισβητείται, είναι εντυπωσιακό το πώς συνδέεται η ακροδεξιά καμπάνια σε μία ευρωπαϊκή χώρα με ένα τραπεζικό ίδρυμα που ενσωματωμένο στο ευρύτερο δίκτυο επιρροής μίας κυρίαρχης αντιφιλελεύθερη δύναμης σε μία άλλη ευρωπαϊκή χώρα.

Για δεκαετίες, τα δημοκρατικά δίκτυα είχαν το πάνω χέρι. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες ήταν αυτές που καθόρισαν την παγκόσμια τάξη τον 20ό αιώνα με θεσμούς όπως ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, η ΕΕ και μια σειρά από διεθνή οικονομικά και νομικά σώματα που είχαν ενσωματώσει τις φιλελεύθερες νόρμες με ορατά οφέλη για όσους συμμετείχαν σε αυτή τη συμμαχία.

Ωστόσο, αυτές οι ίδιες φιλελεύθερες δημοκρατίες απέτυχαν να προστατέψουν τα ίδια τα πλεονεκτήματά τους. Και παίζουν ακόμη και τώρα με τους κανόνες ενός παιχνιδιού που δεν υπάρχει πια. Βασίζονται σε αποστειρωμένες ανακοινώσεις, προβλέψιμες συναντήσεις κορυφής και χαμηλής έντασης διπλωματίας, την ώρα που οι αντίπαλοί τους έχουν γίνει πιο αδίστακτοι, πιο ευφάνταστοι και καλύτερα δικτυωμένοι.

Για παράδειγμα, η Διάσκεψη για τη Συντηρητική Πολιτική Δράση, μία ετήσια συνάντηση ακτιβιστών και πολιτικών που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ, διοργανώνεται τα τελευταία χρόνια σε Oυγγαρία και Πολωνία, συγκεντρώνοντας κόσμο από όλη την Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική και αλλού. Οι συμμετέχοντες υιοθετούν απόψεις, καλλιεργούν δίκτυα και επαφές και χτίζουν διεθνή δίκτυα με ορατότητα και νομιμοποίηση σε εγχώρια κινήματα. Και επειδή αυτές οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν και το συμβατικό συντηρητικό λόγο και την απροκάλυπτη παραπληροφόρηση μπορούν να θολώσουν τα όρια μεταξύ των δύο καθιστώντας τα αντί-φιλελεύθερα ή και αυταρχικά μηνύματα πιο εύληπτα για το ευρύ κοινό.

Είναι αναστρέψιμη αυτή η τάση;

Το πόσο αναστρέψιμη είναι αυτή η τάση θα αποδειχθεί από τα αντανακλαστικά που θα επιδείξει η φιλελεύθερη πλευρά της ιστορίας και οι ηγεσίες της που μέχρι τώρα δεν τα πάνε και πολύ καλά.

Χάνουν στα σημεία και κυρίως στην ικανότητα να ανανεώνουν και να μεταδίδουν το αφήγημα τους μέσω των νέων τεχνολογικών εργαλείων και πλατφορμών. Αυτό που χρειάζεται είναι σίγουρα χρηματοδότηση αλλά και ενίσχυση των δικτύων υπεράσπισης της φιλελεύθερης δημοκρατίας όχι μόνο σε Ευρώπη και ΗΠΑ αλλά και σε Ασία και Λατινική Αμερική και Αφρική.

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η ιδεολογική μάχη του σήμερα δίνεται ανάμεσα σε αυτές τις δύο κυρίαρχες τάσεις με την αντιφιλελεύθερη λαίλαπα να έχει κερδίσει έδαφος με ορατό το ενδεχόμενο να κυριαρχήσει τις επόμενες δεκαετίες και να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων και σε πολιτισμικό αλλά και σε οικονομικό επίπεδο.

Και οι χώρες με αυταρχικά καθεστώτα ή κυβερνήσεις, η ιστορία έχει δείξει ότι είναι και πιο επιρρεπείς σε συγκρούσεις και αστάθεια.

Αρα η επικράτηση ενός τέτοιου μοντέλου, είναι βέβαιο ότι θα οδηγούσε σε έναν κόσμο λιγότερο ελεύθερο και λιγότερο ασφαλή.