Η φωτογραφία που έγραψε ιστορία: Πίνοντας Coca Cola στην Απαγορευμένη Πόλη του Πεκίνου

Ένας νεαρός άνδρας στέκεται χαμογελαστός στην Απαγορευμένη Πόλη του Πεκίνου. Είναι καταχείμωνο και το ένα του χέρι είναι χωμένο βαθιά στην τσέπη του για να το προστατεύσει από το κρύο. Με το άλλο κρατάει το χαρακτηριστικό γυάλινο μπουκάλι Coca-Cola.

Σήμερα, η Coca-Cola είναι το πιο διάσημο αναψυκτικό στον κόσμο και μπορεί κανείς να το βρει σχεδόν παντού. Αλλά το 1981, όταν τράβηξε τη συγκεκριμένη φωτογραφία ο βραβευμένος με Πούλιτζερ φωτογράφος Liu Heung Shing, το γνωστό αναψυκτικό μόλις είχε φτάσει στα χέρια των Κινέζων. Ο Liu, ο οποίος στα τέλη της δεκαετίας του 20 άρχισε να εργάζεται για το περιοδικό Time στο Πεκίνο, ένιωθε ότι η χώρα βρισκόταν στο κατώφλι μιας μεγάλης πολιτιστικής αλλαγής μετά το θάνατο του Μάο Τσετούνγκ το 1976. «Οι αλλαγές (στην αρχή) ήταν ανεπαίσθητες και αν δεν ζούσες εκεί, δεν θα το είχες παρατηρήσει», θυμήθηκε κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στο σπίτι του στο Χονγκ Κονγκ, σύμφωνα με το δημοσίευμα του CNN.

Νωρίτερα είχε φωτογραφίσει ανθρώπους που θρηνούσαν τον Μάο στις όχθες του ποταμού Περλ στην Γκουανγκζού. Εκεί του έκανε εντύπωση πόσο διαφορετικά συμπεριφέρονταν οι άνθρωποι σε σύγκριση με ό,τι είχε δει στα τέλη της δεκαετίας του 1950 στην Κίνα, όπου μεγάλωσε κατά τη διάρκεια της πολύνεκρης εκστρατείας του Μεγάλου Άλματος προς τα Εμπρός -μια σειρά αποτυχημένων πολιτικών εκβιομηχάνισης- προτού επιστρέψει στο Χονγκ Κονγκ ως παιδί.

Υπό τον Μάο, η χώρα υπέφερε από εκτεταμένη πείνα και φτώχεια, καθώς και από τα ταραχώδη χρόνια της Πολιτιστικής Επανάστασης. Αλλά μετά το θάνατο του Κινέζου ηγέτη, σύμφωνα με τον Liu, «ξαφνικά, τα βήματα των ανθρώπων έμοιαζαν λίγο πιο ελαφριά, έριξαν τους ώμους τους και τα πρόσωπά τους έμοιαζαν πιο χαλαρά».

Θα αποδεικνυόταν μια σχετικά φιλελεύθερη περίοδος στην κινεζική ιστορία - πολιτικά, οικονομικά και όσον αφορά την καθημερινή ζωή, την οποία ο Liu αποτύπωσε σε αποκαλυπτικές λήψεις. Μια φωτογραφία της εποχής έδειχνε έναν πλαστικό χειρουργό και τον πελάτη του μετά από μια αισθητική επέμβαση. Μια άλλη απεικόνιζε ανθρώπους να συγκεντρώνονται σε ένα «Τείχος της Δημοκρατίας» στο Πεκίνο, όπου έγραφαν -αδιανόητες για σήμερα- επικρίσεις για την κυβέρνηση.

Μια από τις πιο εμβληματικές εικόνες του Liu απαθανατίστηκε κατά την είσοδό του στο γραφείο του περιοδικού Time, αφού είχε την περίεργη αίσθηση ότι κάτι «έλειπε». Καθώς έστριβε με το αυτοκίνητό του, παρατήρησε ότι ένα μεγάλο πορτρέτο του Μάο που κάποτε κρεμόταν σε περίοπτη θέση σε ένα κτίριο είχε μόλις κατέβει. Γρήγορα τράβηξε εικόνες με εργάτες συγκεντρωμένους γύρω από την απεικόνιση του εκλιπόντος προέδρου, με κάποιες από τις σκαλωσιές να φαίνονται στο κάδρο. Αυτή ήταν η Κίνα «που βγαίνει από τη σκιά του Μάο», είπε.

Η γεύση της είναι «έτσι κι έτσι»

Τον Δεκέμβριο του 1978, η Coca-Cola έγινε η πρώτη ξένη επιχείρηση που της επετράπη να εισέλθει στην αγορά της ηπειρωτικής Κίνας μετά την κομμουνιστική επανάσταση. Τον ίδιο μήνα, το Πεκίνο και η Ουάσινγκτον ανακοίνωσαν την εξομάλυνση των σινοαμερικανικών σχέσεων και ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ έδωσε το έναυσμα για τις αναμορφωτικές οικονομικές αλλαγές της Κίνας με την πολιτική του «Ανοιχτές Πόρτες». (Η Coca-Cola εισήχθη για πρώτη φορά στην Κίνα τη δεκαετία του 1920, αλλά είχε αναγκαστεί να φύγει το 1949, μαζί με άλλες ξένες εταιρείες, από μια κυβέρνηση που τη θεωρούσε αστική).

Ο Liu είχε φωτογραφίσει τα εγκαίνια ενός εργοστασίου εμφιάλωσης στο Πεκίνο, απαθανατίζοντας τον πρόεδρο της Coca-Cola Roberto Goizueta και Κινέζους εμπορικούς αξιωματούχους να πίνουν Coca-Cola και να κρατούν μπουκάλια  ενώ ο κόσμος ζητοκραύγαζε. Τότε σκέφτηκε: «Πού θα βρω τώρα έναν (απλό) Κινέζο να απολαμβάνει αυτό το (αναψυκτικό);».

Κατευθύνθηκε προς την Απαγορευμένη Πόλη, όπου η τουριστική κίνηση είναι μεγάλη και είδε έναν άνδρα ονόματι Zhang Wei να αγοράζει μια Coca Cola από ένα μικρό περίπτερο. «Θυμάμαι ότι έκανε ένα σχόλιο όταν την ήπιε: "H γεύση της είναι έτσι και έτσι"» είπε ο Liu, ο οποίος τράβηξε μερικές φωτογραφίες με φόντο ένα από τα γραφικά περίπτερα του αυτοκρατορικού παλατιού. Μπορεί η ανταπόκριση στην Coca-Cola να μην ήταν ικανοποιητική, αλλά το στιγμιότυπο αποτύπωσε τέλεια την περιέργεια και το πόσο «ανοιχτοί» ένιωθαν πολλοί Κινέζοι εκείνη την εποχή.

«Ως φωτογράφος, συνειδητοποίησα φυσικά τη σημασία. Ότι αυτός ο άνδρας, ντυμένος με το παλτό του PLA (Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός), ήταν ένας από τους πρώτους ανθρώπους που τη δοκίμασαν», είπε και πρόσθεσε: «Αλλά δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι θα γινόταν μέρος της κινεζικής συλλογικής μνήμης».

Η εικόνα θα δημοσιευόταν και θα προβαλλόταν ευρέως τα επόμενα χρόνια, ενώ αργότερα ο ίδιος έγινε φίλος με τον Zhang. Το 1983, εμφανίστηκε στο φωτογραφικό λεύκωμα του Liu «China after Mao», μια συλλογή εικόνων που τραβήχτηκαν μεταξύ 1976 και 1982. Πιο πρόσφατα την συμπεριέλαβε στο βιβλίο του «Liu Heung Shing: A Life in a Sea of Red».

Ο φωτογράφος έχει απαθανατίσει με τον φακό του και άλλες περιόδους και σημαντικά γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της καταστολής της πλατείας Τιενανμέν το 1989. Και ακριβώς όπως εκείνες οι φωτογραφίες των νεαρών φοιτητών ακτιβιστών που ζητούν δημοκρατία, η φωτογραφία της Coca-Cola του Liu μοιάζει να ανήκει σε μια εντελώς άλλη εποχή.

Με τον προφανή εναγκαλισμό του νέου και του ξένου - ιδέες που συμπυκνώνονται στο δημοφιλέστερο αμερικανικό αναψυκτικό- η εικόνα έρχεται σε έντονη αντίθεση με τη σημερινή Κίνα, όπου οι σχέσεις με τις ΗΠΑ βρίσκονται στο ναδίρ. Η εθνικιστική ατζέντα του Σι Ζινπίνγκ έχει δημιουργήσει όλο και πιο ξενοφοβικές συμπεριφορές απέναντι στη Δύση.

«Συνειδητοποίησα ότι η περιγραφή που έκανα στο τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα θα συνέχιζε να έχει σημασία και στον 21ο αιώνα», δήλωσε ο Liu. «Ειδικά για την ιστορία της Κίνας, δεν αμφιβάλλω ποτέ ότι αυτές οι φωτογραφίες βρίσκονται στη συλλογική μνήμη του κινεζικού λαού. Ακόμα κι αν αυτή η μνήμη αναθεωρείται συνεχώς... το καλό με μια φωτογραφία είναι ότι δεν μπορείς να την αναθεωρήσεις. Γίνεται μια εικόνα που χαράσσεται στο μυαλό των ανθρώπων», είπε χαρακτηριστικά.

Με πληροφορίες από CNN