Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος: Αξίωση για την αναγνώριση της Γενοκτονίας

«Συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια από την έναρξη της γ’ και τελικής φάσης της Γενοκτονίας κατά των Ελληνορθοδόξων πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, επίκεντρο της οποίας υπήρξαν τα φρικώδη και μαρτυρικά Ολοκαυτώματα Πόντου και Σμύρνης. Η Γενοκτονία των Ελλήνων της οθωμανικής αυτοκρατορίας, 1913-1923, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιάς ευρύτερης γενοκτονικής διαδικασίας κατά των αυτοχθόνων Χριστιανικών Λαών της Ανατολής (Ελλήνων, Αρμενίων, Ασσυρίων/Αραμαίων).

Υπό δύο διαδοχικά εθνικιστικά καθεστώτα των Νεότουρκων και των Κεμαλιστών (1908-1923) οι πάλαι ποτέ ακμαίοι Χριστιανικοί Λαοί και πολιτισμοί της Μικράς Ασίας -οι Έλληνες, οι Αρμένιοι και Ασσύριοι/Αραμαίοι- εξαλείφθησαν διά γενοκτονίας από τις ιστορικές κοιτίδες τους.

Δυστυχώς, η τεράστια αυτή τραγωδία απετέλεσε την απαρχή σειράς παρομοίων Καταστροφών κατά τον προηγούμενο αιώνα, οι οποίες διεπράχθησαν από φυλετικούς, ιδεολογικούς και θρησκευτικούς σκοπούς σε σημείο που σχεδιάσθηκε και υλοποιήθηκε ο ολικός εκδημενισμός, η εξόντωση, ολοκλήρων λαών, χάριν των προρρηθέντων ανόμων και ανηθίκων σκοπών.

Ως συνέπεια της γενοκτονίας και της εκδιώξεως, οι από των αρχαιοτάτων και προ-Χριστιανικών ήδη χρόνων Ελληνίδες πόλεις και οικισμοί της Ανατολής, έχοντας συμβάλει κατά τρόπο μοναδικό στη διαμόρφωση της ελληνικής, αλλά και της παγκόσμιας ιστορίας, σκέψεως και πολιτισμού, τόσο του αρχαίου, όσο και του Χριστιανικού, περιήλθαν σε καταστροφή και ερήμωση.

Οι λόγοι του ιερού Ψαλμωδού αρμόζουν στην τραγωδία: «Ο Θεός, ήλθοσαν έθνη εις την κληρονομίαν σου, εμίαναν τον ναόν τον άγιόν σου….· έθεντο τα θνησιμαία των δούλων σου βρώματα τοις πετεινοίς του ουρανού, τας σάρκας των οσίων σου τοις θηρίοις της γης· εξέχεαν το αίμα αυτών ωσεί ύδωρ… και ουκ ην ο θάπτων» (Ψαλμός 78, 1-3). Δυστυχώς, η Γενοκτονία αυτή διεπράχθη υπό την γενικευμένη αδιαφορία των Μεγάλων Δυνάμεων της εποχής.

Ο αοίδιμος Προκάτοχος ημών, ο από Τραπεζούντος Πόντου και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κυρός Χρύσανθος αποτυπώνει εύστοχα το γεγονός αυτό: «Τη ενόχω συνεργία των συμμάχων χριστιανικών Δυνάμεων της Δύσεως κατά τα έτη 1919-1922 το εθνικόν κίνημα των Τούρκων του Μουσταφά Κεμάλ πασά συνεπλήρωσε το έργον των Νεοτούρκων και κατά εκατοντάδας απηγχονίζοντο Έλληνες κληρικοί και πρόκριτοι του Πόντου,…, ενώ χιλιάδες άλλαι στρατευσίμων νέων κατεδικάζοντο εις τον διά της πείνης και των ταλαιπωριών θάνατον εν τη εξορία. Και επήλθε κατά Αύγουστον του 1922 η Μικρασιατική Καταστροφή και επηκολούθησεν εν έτει 1923 η ανταλλαγή των πληθυσμών και η εντεύθεν ερήμωσις του Πόντου, Μικράς Ασίας και Θράκης και η καταστροφή ολοκλήρου Χριστιανικού πολιτισμού. Και εσβέσθη η Εκκλησία… και κληρονομία ημών μετεστράφη αλλοτρίοις, οι οίκοι ημών ξένοις. Οδοί… πενθούσι παρά το μη είναι ερχομένους εν εορτή∙ πάσαι αι πύλαι αυτής ηφανισμέναι, οι ιερείς αυτής αναστενάζουσι, και αυτή πικραινομένη εν εαυτή… Οι παραπορευόμενοι οδόν επιστρέψατε και ίδετε ει έστιν άλγος κατά το άλγος μου, ο εγενήθη» (Χρυσάνθου, μητροπολίτου Τραπεζούντος,  Η Εκκλησία Τραπεζούντος, Αθήναι 1933, σελ. 782).

Την επαύριον της Γενοκτονίας, η Εκκλησία της Ελλάδος, ως Μήτηρ φιλόστοργος, περιέθαλψε τους επιζώντες, που κατέφυγαν κατατρεγμένοι και διωκόμενοι στην Μητέρα Ελλάδα, ενώ διετήρησε ζώσα την μνήμη του ιερού μαρτυρίου αυτών. Μάλιστα το 1992 επί του αοιδίμου Προκατόχου ημών Αρχιεπισκόπου κυρού Σεραφείμ η Ιερά Σύνοδος διά Συνοδικής Πράξεως ανεκήρυξε ως μάρτυρες τους κληρικούς και λαικούς που μαρτύρησαν υπέρ της Πίστεως, ενώ εντός του μείζονος περιβάλλοντος χώρου του Καθεδρικού Ναού Αθηνών κείται και το Μνημείον των θυμάτων της Μεγάλης Καταστροφής των ιερών μητροπόλεων Πόντου, Μικράς Ασίας και Θράκης εις αιώνιον αυτών μνημόσυνον και διηνεκή του μαρτυρίου και της καταστροφής μνήμην.

Ξεριζώμενοι από τις πατρογονικές τους εστίες οι επιζώντες, κατέφυγαν ως πρόσφυγες στη Μητέρα Ελλάδα, όπου ανοικοδόμησαν πολιτείες και χωριά, εκκλησίες, μοναστήρια, σχολεία και ιδρύματα, διατηρώντας αλησμόνητη τη μνήμη των προγονικών τους τόπων, των θυμάτων και των παθημάτων τους, αλλά και ζητώντας δικαίως αναγνώριση του διαπραχθέντος εγκλήματος, μεταμέλεια και σεβασμό από τον θύτη. Όλοι οι Έλληνες και όλοι οι άνθρωποι καλής θελήσεως οφείλουν να σταθούν αλληλέγγυοι στον αγώνα για αναγνώριση και ηθική δικαίωση.

Σήμερα, 100 χρόνια μετά τα τραγικά και φρικώδη εκείνα Ολοκαυτώματα του κατ’ Ανατολάς Ελληνισμού, που στιγμάτισαν την εποχή και καθόρισαν την ιστορία σύνολης της περιοχής, ιδιαιτέρως δε του Ελληνισμού, στρέφουμε με άπειρο σεβασμό και βαθειά οδύνη ψυχής την σκέψη και προσευχή μας προς τα μαρτυρικά θύματα της Γενοκτονίας, προς τους τότε επιζώντες, αλλά και στους απογόνους τους μέχρι σήμερα, που φέρουν ακόμη το τραύμα της μαζικής εξόντωσης των συγγενών και προγόνων τους, της εκδίωξης, αλλά και της καταστροφής των θρησκευτικών και πολιτισμικών επιτευγμάτων του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας.

Η αξίωση για την αναγνώριση της Γενοκτονίας αποτελεί  το ελάχιστο μνημόσυνο για τους ανθρώπους, που εξοντώθηκαν, τον πολιτισμό, που καταστράφηκε, και την μνήμη, που δεν πρέπει  να σβήσει για να μην ολοκληρωθεί η γενοκτονία της ζωής και του πολιτισμού και με την γενοκτονία της μνήμης∙ η αναγνώριση αποτελεί, όμως, και καθολικό αίτημα, αλλά και αναγκαία προϋπόθεση συμφιλίωσης μεταξύ των Λαών, που μπορεί να συμβάλει στην διαμόρφωση συνθηκών ενός ειρηνικού μέλλοντος».