Βαρθολομαίος: Ο «Πράσινος Πατριάρχης»

«Η γειτονιά μας, η πόλη μας είναι σαν μια μικρή κιβωτός όπου όλοι και όλα έχουν ρόλο και χρησιμότητα, και μαζί συνθέτουν ένα οικοσύστημα, λειτουργικό μέρος του όλου» υπογράμμιζε σε αποκλειστική συνέντευξη στο «Εθνος της Κυριακής»-στις 3 Ιουνίου του 2018 και συγκεκριμένα στην υπογράφουσα-ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, με αφορμή το περσινό Διεθνές Οικολογικό Συμπόσιο του Οικουμενικού Πατριαρχείου που πραγματοποιήθηκε σε Αθήνα, Σπέτσες και Υδρα, υπό τον τίτλο «Προς μια πιο πράσινη Αττική: Συντηρώντας τον πλανήτη και προστατεύοντας τους κατοίκους του».

Αν και έχει χαρακτηριστεί διεθνώς ως «Πράσινος Πατριάρχης», δήλωνε ότι σε προσωπικό επίπεδο προσπαθεί να είναι «πράσινος άνθρωπος», σημειώνοντας ότι έμαθε να αγαπάει τη φύση, καθώς μεγάλωσε σε ένα μικρό και πολύ όμορφο χωριό της Ιμβρου, στους Αγίους Θεοδώρους, μέσα σε ένα υπέροχο φυσικό περιβάλλον.

Ο τίτλος του «Πράσινου Πατριάρχη», αρχικά του αποδόθηκε από τα ΜΜΕ το 1996, ωστόσο επισημοποιήθηκε με τελετουργικό τρόπο στον Λευκό Οίκο, το 1997, από τον Al Gore, Αντιπρόεδρο των ΗΠΑ. Ακριβώς γι’ αυτή τη θαρραλέα ηγετική του δράση «προς υπεράσπιση του περιβαλλοντισμού ως πνευματικής ευθύνης», το περιοδικό Time τον κατέταξε ανάμεσα στους «100 ανθρώπους με την πιο μεγάλη επιρροή», το 2008.

Αύριο έως τις 4 Ιουνίου, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος συγκαλεί, στην Πόλη, την Γ΄ διεθνή «Διάσκεψη της Χάλκης», για την Θεολογία και την Οικολογία. Η Διάσκεψη θα φέρει στην τράπεζα του διαλόγου περί τους πενήντα διακεκριμένους θεολόγους και ειδικούς επιστήμονες, από σαράντα Θεολογικές Σχολές και Ινστιτούτα από όλο τον κόσμο, για να συζητήσουν με θέμα, «Θεολογική Εκπαίδευση και Οικολογική εγρήγορση».

Η διεθνής «Διάσκεψη της Χάλκης» έχει τον χαρακτήρα επιστημονικού συνεδρίου, στο οποίο οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν τις εισηγήσεις διακεκριμένων περιβαλλοντικών θεολόγων (Ορθοδόξων, Ρωμαιοκαθολικών και Προτεσταντών), και να συζητήσουν τους τρόπους με τους οποίους η οικολογική ευαισθητοποίηση μπορεί να καλλιεργηθεί και να προωθηθεί από τις Ορθόδοξες Θεολογικές Σχολές και τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, μέσω μαθημάτων και άλλων προγραμμάτων σχετιζομένων με την προστασία της Δημιουργίας του Θεού.

Ο απώτερος σκοπός είναι η οικολογική ευαισθητοποίηση να ενταχθεί στα προγράμματα σπουδών των Θεολογικών Σχολών, συνεχίζοντας το πνεύμα του διαλόγου και της ανταλλαγής απόψεων και εμπειριών, όπως αυτό εκφράστηκε κατά τις δύο προηγούμενες Διασκέψεις, και όπως αναδεικνύεται από το μακροχρόνιο ενδιαφέρον και τις συνεχείς πρωτοβουλίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου, επί τρεις δεκαετίες, για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Γι’ αυτό το λόγο, το ethnos.gr αναδημοσιεύει τη συνέντευξη του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου.

Αναλυτικά η συνέντευξη:

Παναγιώτατε, για άλλη μια φορά το Οικουμενικό Πατριαρχείο πρωτοστατεί στην ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης για την ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Πόσο, πιστεύετε, έχει συμβάλει η Ορθόδοξη Εκκλησία, το Πατριαρχείο μας, στην αλλαγή της συμπεριφοράς διεθνώς πάνω στα οικολογικά ζητήματα;

Είμεθα πεπεισμένοι ότι οι προσπάθειες του Οικουμενικού Πατριαρχείου για την αλλαγή της στάσης και της συμπεριφοράς όλων έναντι των οικολογικών προβλημάτων βρίσκουν απήχηση. Είναι κάτι που διαπιστώνουμε σε κάθε επικοινωνία με αρμόδιους παράγοντες και ειδικούς επιστήμονες, θρησκευτικούς λειτουργούς, και κυρίως με απλούς πολίτες. Αυτό συμβαίνει γιατί το Πατριαρχείο μας, ήδη από τη δεκαετία του ’80, ξεκίνησε αυτόν τον αγώνα ευαισθητοποίησης της παγκόσμιας κοινότητας, για την ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος ως μέρους της σύνολης Κτίσης του Θεού, στην οποία ανήκει και ο άνθρωπος. Ηταν μια εποχή που η αγωνία για το μέλλον του πλανήτη εκφραζόταν από περιβαλλοντικές οργανώσεις, ακτιβιστικά κινήματα και δραστήριες ομάδες πολιτών. Οχι όμως και από κάποια Εκκλησία ή θρησκεία.

Το Πατριαρχείο μας και ο προκάτοχός μας, αοίδιμος Πατριάρχης Δημήτριος, αφουγκραζόμενοι την αγωνία των πολιτών και αντιλαμβανόμενοι τον κίνδυνο για τη Δημιουργία, πρωτοστάτησαν προς αυτή την κατεύθυνση και αξιοποίησαν τον πλούτο της Ορθοδόξου Θεολογίας και τη διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας, ώστε να ενισχύσουν τις μέχρι τότε προσπάθειες και να φέρουν στο επίκεντρο της δημόσιας σφαίρας το οικολογικό ζήτημα. Οχι σαν μια αντίδραση προς την όποια κοσμική ή οικονομική εξουσία, αλλά ως μια πράξη υπακοής στον Λόγο του Θεού και ευθύνης απέναντι στον σύγχρονο άνθρωπο και τις μελλοντικές γενιές. Στα ίδια βήματα βαδίσαμε και εμείς προσωπικά, αναλαμβάνοντας συγκεκριμένες πρωτοβουλίες με τη διοργάνωση διεθνών εν πλω οικολογικών συμποσίων σε θάλασσες και ποταμούς του κόσμου, αναδεικνύοντας συγκεκριμένα προβλήματα σε διάφορα σημεία του πλανήτη, τα οποία έχουν τοπικές, ευρύτερες και παγκόσμιες συνέπειες. Το πρώτο εν πλω Συμπόσιο πραγματοποιήθηκε το 1995 στο Αιγαίο Πέλαγος και ολοκληρώθηκε στην Πάτμο, με αφορμή τη συμπλήρωση 1.900 ετών από τη συγγραφή του βιβλίου της «Αποκαλύψεως» από τον Αγιο Ιωάννη τον Θεολόγο.

Ο άνθρωπος είναι συνδεδεμένος δεμένος με το νερό και οι θάλασσες δεν του προσφέρουν μόνο τροφή, αλλά ως οικοσυστήματα συνδέονται αναπόσπαστα με τη διατήρηση της ισορροπίας της ζωής στον πλανήτη. Ταυτόχρονα, το Αιγαίο, απ’ όπου ξεκίνησε αυτή η πορεία, έχει και μια ξεχωριστή σημασία, αφού το πέλαγος αυτό, που χωρίζει γεωγραφικά δύο ηπείρους, μπορεί να αποτελέσει γέφυρα επικοινωνίας και ειρήνης. Σήμερα επιστρέφουμε στον ελληνικό χώρο, σε μια μικρότερη θάλασσά του, στον Σαρωνικό Κόλπο, για να συζητήσουμε παγκόσμια αλλά και τοπικά προβλήματα. Ολα εκείνα που προβληματίζουν συνολικά την ανθρωπότητα, αλλά και εκείνα που απασχολούν τους κατοίκους της Αττικής και των νησιών του Σαρωνικού, που η ζωή τους, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, είναι αναπόδραστα συνδεδεμένη με τη θάλασσα. Και ελπίζουμε ότι το μήνυμά μας θα αγγίξει κάθε άνθρωπο, τον εγγύς και τον μακράν, για να γίνει αντιληπτό ότι η μέριμνα για το φυσικό περιβάλλον σημαίνει και σεβασμό του ανθρώπου, ο οποίος ζει μέσα σε αυτό και αποτελεί μέρος του, αλλά και συνολικά της Δημιουργίας του Θεού.

Χαρακτηρίζεστε διεθνώς ως «πράσινος Πατριάρχης». Είναι μια αναγνώριση για εσάς ή μια ευθύνη να προσπαθήσετε να κινητοποιήσετε όλο και περισσότερους στον αγώνα σεβασμού της Δημιουργίας του Θεού;

Στην Εκκλησία όλοι είμαστε διάκονοι του Θεού και διάκονοι του πλησίον. Τα όποια καλά λόγια δεν αφορούν αποκλειστικά στο πρόσωπό μας, αλλά ανήκουν στην Εκκλησία του Χριστού και στον θεσμό του Πατριαρχείου μας, το οποίο αποτελεί τη Μητέρα Εκκλησία όλων μας και τον αρχαιότερο ζωντανό θεσμό στην πόλη όπου εδρεύει.

Από την πόλη αυτή, την Πόλη του Κωνσταντίνου και της Υπεραγίας Θεοτόκου, από το αείφωτο Φανάρι, ο Πατριάρχης, οι Ιεράρχες και ο ιερός κλήρος του συνεχίζουν να διακονούν το γένος των ορθοδόξων και συνολικά την ανθρωπότητα με τον ίδιο ζήλο και θυσιαστικό πνεύμα, την ίδια αφοσίωση και αποφασιστικότητα που επέδειξαν οι προκάτοχοί μας.

Η προσπάθειά μας για την προστασία της φύσης, της «καλής λίαν» Δημιουργίας του Θεού, δεν είναι ένα επικοινωνιακό τέχνασμα για να γίνουμε συμπαθείς στη σημερινή εποχή, όπου τα λόγια περισσεύουν αλλά πολλές φορές λείπουν οι πράξεις. Για εμάς, για το Οικουμενικό Πατριαρχείο, ο σεβασμός της Δημιουργίας αποτελεί στάση ζωής. Και σε προσωπικό επίπεδο προσπαθούμε να είμαστε «πράσινος άνθρωπος», να σεβόμαστε τον κόσμο που μας παρέδωσε ο Θεός, τον οποίο όλοι καλούμαστε να διαφυλάξουμε και να παραδώσουμε ακέραιο στις επερχόμενες γενεές.

Ως Πατριάρχης, ως ποιμένας, προσπαθούμε να υπενθυμίζουμε σε κάθε πιστό αλλά και σε κάθε άνθρωπο καλής θελήσεως ότι η προστασία του κοινού μας οίκου διασφαλίζει το μέλλον όλων. Και ασφαλώς κάτι τέτοιο δεν μπορεί να επιτευχθεί με την απουσία από τη ζωή μας του αλληλοσεβασμού, της αλληλοεκτίμησης, της αλληλεγγύης, της δίκαιης κατανομής των αγαθών, της υπεύθυνης αξιοποίησης των φυσικών πόρων. Για όλα αυτά απαιτείται διαρκής αγώνας και συμμετοχή όλων, γιατί μόνο έτσι εκπληρώνουμε την επιθυμία του Κυρίου μας.

Προστασία του περιβάλλοντος και κοινωνική δικαιοσύνη συμβαδίζουν

Περιβάλλον, κοινωνική ευθύνη και πολιτισμός της αλληλεγγύης. Είναι τρεις έννοιες στις οποίες συχνά αναφέρεστε. Σχετίζονται όλα αυτά με την τεχνολογική εποχή στην οποία ζούμε και με την οικονομική κρίση με την οποία βρισκόμαστε αντιμέτωποι;

Πολλές φορές έχουμε επισημάνει ότι η κρίση δεν έχει μόνο μία διάσταση, την οικονομική. Αυτή είναι απόρροια μιας βαθύτερης πνευματικής και ηθικής κρίσης, η οποία ασφαλώς δεν είναι ανεξήγητη και αναίτια. Είναι το αποτέλεσμα της αποστασιοποίησης του ανθρώπου από τον Θεό, από παραδοσιακές αρχές και δοκιμασμένες αξίες του. Συνδέεται με την υποδούλωσή του στον καταναλωτισμό, την εξάρτησή του από την τεχνολογία και τη συνακόλουθη υποβάθμιση της πρόσωπον προς πρόσωπον επικοινωνίας, με το αίσθημα, αν όχι τη βεβαιότητα, ότι μπορεί να εξουσιάζει την Κτίση. Διότι το πώς βλέπουμε την Κτίση καθορίζει συνάμα και τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόμαστε προς αυτή, το εάν δηλαδή θα τη σεβαστούμε ή θα την εκμεταλλευτούμε. Προφανώς, οι επιλογές και οι πράξεις των κατοίκων της Δύσης έχουν άμεση σχέση με την πείνα και τη φτώχεια στον υπόλοιπο πλανήτη.

Το Οικουμενικό Πατριαρχείο παραπέμπει συνεχώς στις κοινωνικές επιπτώσεις της οικολογικής κρίσης. Παντού, το υποβαθμισμένο φυσικό περιβάλλον συνδέεται με κοινωνικά προβλήματα και υποβαθμισμένη ποιότητα ζωής. Για τον λόγο αυτό, προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και αγώνας για κοινωνική δικαιοσύνη συμβαδίζουν.

Αυτό το τόνισε και η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Εκκλησίας, που συνήλθε τον Ιούνιο του 2016 στην Κρήτη, με ειδική αναφορά στις «κοινωνικές διαστάσεις και τις τραγικές επιπτώσεις της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος». Τελικά, η μέριμνα για τη φύση και η αλληλεγγύη με τον άνθρωπο είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Την ευαισθησία σας και τις περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες της Πρωτόθρονης Εκκλησίας της Ορθοδοξίας υιοθέτησε ο Πάπας Φραγκίσκος, με τον οποίο, τον περασμένο Σεπτέμβριο, στείλατε κοινό μήνυμα για την ανάγκη προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Σε μια εποχή συγκρούσεων, με το Προσφυγικό να κυριαρχεί, μπορεί η συνεργασία των Εκκλησιών και των θρησκειών να αφυπνίσει συνειδήσεις για το κοινό καλό; Είναι η προστασία του κοινού μας οίκου ένα πεδίο μιας τέτοιας συνεργασίας;

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το μέλλον πρέπει να στηρίζεται στη συνεργασία και στην αλληλεγγύη. Οσο ο κόσμος, στη δίνη της παγκοσμιοποίησης, αποστασιοποιείται από τις αρχές αυτές, τόσο αναδεικνύεται η αναγκαιότητά τους. Ως αποτέλεσμα, η ευθύνη των Εκκλησιών, και γενικότερα των θρησκειών, καθίσταται ακόμα πιο καίρια για την αντιμετώπιση φαινομένων της εποχής μας, όπως η μεγάλη αύξηση του ατομικισμού, ο ευδαιμονισμός, ο καταναλωτισμός και η έλλειψη κοινωνικής ευαισθησίας. Ταυτόχρονα, η μετανάστευση και η εντεινόμενη έξοδος προσφύγων από εμπόλεμες περιοχές, που συνιστά ένα από τα μεγαλύτερα σύγχρονα προβλήματα της ανθρωπότητας, δοκιμάζει τις θεμελιώδεις αξίες, ιδιαιτέρως του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

Ως εκ τούτου, οι θρησκείες καλούνται να προωθήσουν τις φιλάνθρωπες παραδόσεις τους, να εργαστούν για την οικοδόμηση «γεφυρών», να προστατεύσουν την ιερότητα του ανθρωπίνου προσώπου, να συμβάλουν στην προσέγγιση ατόμων και λαών και στη συσπείρωσή τους εναντίον του φανατισμού και της «σύγκρουσης των πολιτισμών» και να ενθαρρύνουν τον σεβασμό των δικαιωμάτων και της αξιοπρέπειας κάθε ανθρώπου.

Και ασφαλώς, οι θρησκείες καλούνται να προστατεύσουν τον κοινό μας οίκο, τον κόσμο μας, κάτι που δεν είναι δυνατόν να συμβεί χωρίς μια διαφορετική προσέγγιση στην αξιοποίηση και διανομή των φυσικών πόρων και των αγαθών. Και σε αυτό το σημείο, βρισκόμαστε και πάλι ενώπιον της αξίας της αλληλεγγύης. Γιατί μπορεί η τεχνολογική πρόοδος και άλλα επιτεύγματα του σύγχρονου ανθρώπου να είναι αξιοθαύμαστα, αλλά σίγουρα δεν είναι τόσο σημαντικά όσο ο πολιτισμός της αλληλεγγύης και η διακονία στον συνάνθρωπο. Αυτός είναι βασικός λόγος για τον οποίο επιμένουμε στην ευαισθητοποίηση της παγκόσμιας κοινότητας για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Αυτό αποτελεί μια ακόμα έκφραση του πολιτισμού της αλληλεγγύης. Και μας χαροποιεί το γεγονός ότι ο Πάπας Φραγκίσκος και η Εκκλησία της Ρώμης συντάχθηκαν με το Οικουμενικό Πατριαρχείο σε αυτή την προσπάθεια. Ως γνωστόν, απευθύναμε κοινό μήνυμα την 1η Σεπτεμβρίου, ημέρα που ήδη από το έτος 1989 το Πατριαρχείο μας αφιέρωσε στην προστασία της Κτίσης και από πέρυσι ακολούθησε τα βήματά μας και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Η συνεργασία των δύο Εκκλησιών στον αγώνα για την προστασία της φύσης αποτελεί ένα παράδειγμα προς όλους ότι οτιδήποτε καλό για την ανθρωπότητα μπορούμε να το πετύχουμε μόνο μαζί, μόνο με κοινή προσπάθεια.