Ψηφιακός αποκλεισμός ΑμεΑ: «Δεν κάνει μάθημα πληροφορικής γιατί οι υπολογιστές βρίσκονται στον επάνω όροφο»

Το περασμένο Σαββατοκύριακο η ΕΣΑμεΑ (Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία) έδωσε στη δημοσιότητα στοιχεία σχετικά με τον ψηφιακό αποκλεισμό των ατόμων με αναπηρία στην Ελλάδα.

Αναλυτικά, όπως προκύπτει από την έρευνα, το 40% του συνόλου των ατόμων με αναπηρία 16-64 ετών δεν έχει χρησιμοποιήσει ποτέ το διαδίκτυο, έναντι μόλις 35% που το χρησιμοποιεί συστηματικά. Στα άτομα χωρίς αναπηρία στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό είναι 65% - το οποίο προφανώς είναι χαμηλό συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες – μέλη της Ε.Ε. Μεταξύ των 27, η χώρα μας βρίσκεται στην 25η θέση όσον αφορά στις ψηφιακές παροχές. Για ποιους λόγους, όμως, ο παράγοντας της αναπηρίας αυξάνει ακόμη περισσότερο τις πιθανότητες ψηφιακού αποκλεισμού;

«Αν οι παραδοσιακές μορφές αποκλεισμού είχαν αντιμετωπιστεί δεν θα παραγάγαμε ψηφιακό»

Ο κ. Ιωάννης Βαρδακαστάνης είναι ο πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ, που διεξήγαγε την έρευνα. Όπως λέει ο ίδιος στο ethnos.gr, «Τα νούμερα που δίνουμε είναι σημαντικά γιατί καταδεικνύουν και τη δομική διάσταση του ζητήματος. Αν δει κανείς, το πρώτο ποσοστό, το 40% των ΑμεΑ δεν έχει κάνει ποτέ χρήση διαδικτύου. Τώρα, όσον αφορά στα άτομα που χρησιμοποιούν συστηματικά το διαδίκτυο, και στον γενικό πληθυσμό τα ποσοστά είναι χαμηλά, μιλάμε για ένα 65%. Στα άτομα με αναπηρία, όμως, το -ήδη χαμηλό- ποσοστό, πέφτει σχεδόν στο μισό».

Σύμφωνα με τον ίδιο, «ο ψηφιακός αποκλεισμός είναι η νέα μορφή αποκλεισμού, η οποία έρχεται να συνεχίσει την παραδοσιακή μορφή αποκλεισμού. Γιατί αν είχαν αντιμετωπιστεί οι παραδοσιακές μορφές αποκλεισμού, δεν θα παραγάγαμε τον ψηφιακό». Ο κ. Βαρδακαστάνης τονίζει πως, «η έννοια της προσβασιμότητας και της χρηστικότητας του ψηφιακού κόσμου, ως πολύ πρόσφατη, μάς είναι ελάχιστα γνωστή, όπως είναι ακόμα και η τεχνική για να την εφαρμόσεις καθώς δεν τη βρίσκουμε συχνά ούτε στους δημόσιους διαδικτυακούς τόπους και στις εφαρμογές, πόσο μάλλον στον ιδιωτικό τομέα, στο ηλεκτρονικό εμπόριο κλπ. Η εκπαίδευση που παρέχεται δεν οδηγεί στην κατανόηση αυτών των εννοιών και δεν έχουμε τα μέσα να σταματήσουμε τη διεύρυνση του χάσματος -γιατί πρώτα αυτό κάνεις, σταματάς τη διεύρυνση και μετά παίρνεις μέτρα και πολιτικές για να το μικρύνεις. Δεν είναι μόνο η καθημερινότητα, η δυνατότητα να κάνει κανείς τις καθημερινές σου δουλειές μέσω του διαδικτύου, του gov.gr, του e-banking κλπ. Είναι και ο τομέας της εργασίας. Υπάρχει εργασία σήμερα στην οποία ο εργαζόμενος να μην χρειάζεται να έχει βασικές ψηφιακές δεξιότητες;».

Θα έλεγε κανείς, όμως, ότι και όπως προκύπτει από την έρευνα, η χώρα μας και στα ποσοστά στον γενικό πληθυσμό είναι χαμηλά στην προσβασιμότητα στον ψηφιακό κόσμο. Και τα ανάπηρα άτομα έχουν τα μέσα να μετέχουν σε αυτόν. Γιατί θεωρούμε ότι ο αποκλεισμός τους είναι κάτι ξεχωριστό από τον αποκλεισμό που -σε αξιοσημείωτο βαθμό- βιώνει ο γενικός πληθυσμός; «Θα απαντήσω με μία ερώτηση», σημειώνει ο κ. Βαρδακαστάνης. «Εσείς θεωρείτε ότι όσοι έχουν smartphones ξέρουν να τα χρησιμοποιούν; Αυτό απαντάει περίπου στο ερώτημα. Ότι δεν ξέρουν πώς να το χρησιμοποιούν, τι σημαίνει, ότι δεν πρέπει να έχουν smartphone; Απαιτείται να οργανωθεί η εκπαίδευσή τους», λέει και συνεχίζει, «καταρχάς για τα ΑμεΑ πρέπει να γίνεται σωστά η εκπαίδευση από τη βάση, από τα σχολεία. Πρέπει να έχουμε επαγγελματική κατάρτιση απόκτησης ή βελτίωσης ψηφιακών δεξιοτήτων – μιλώ για τα άτομα που είναι σε παραγωγική ηλικία. Και βέβαια, τα ψηφιακά προγράμματα που δημιουργούνται να είναι προσβάσιμα αλλά και χρηστικά, η προσβασιμότητα από μόνη της δεν αρκεί. Πρέπει να υπάρχει και λειτουργικότητα. Από το παγκόσμιο δίκτυο, τα πρότυπα και τη νομοθεσία της ΕΕ, υπάρχουν κατευθυντήριες αρχές. Εφαρμόζονται; Θεωρώ ότι μία σοβαρή αξιολόγηση και των πραγμάτων που λένε ότι έχουν γίνει θα δείξει ότι βρισκόμαστε στην αρχή. Όταν στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, στα Πολυτεχνεία της χώρας, δεν υπάρχει υποχρεωτικό το μάθημα της προσβασιμότητας στο φυσικό περιβάλλον για μηχανικούς και αρχιτέκτονες, τι περιμένουμε; Αυτά που λέμε πρέπει να ισχύουν για όλες και όλους. Γιατί ο ψηφιακός αποκλεισμός δεν πραγματοποιείται μονοσήμαντα. Χρειάζεται τη συνεργασία πολλών μαζί προκειμένου να αποκοπεί και να ανατραπεί η κατάσταση», καταλήγει.  

«Δεν κάνει μάθημα πληροφορικής γιατί οι υπολογιστές βρίσκονται στον επάνω όροφο»

Στατιστικά σίγουρα, τα επιχειρήματα του κ. Βαρδακαστάνη είναι ισχυρά. Ωστόσο, η κ. Ιωάννα  μας έδωσε μία πολύ ξεκάθαρη, βιωματική διάσταση του πώς, οι παραδοσιακές μορφές αποκλεισμών, μπορούν να επεκταθούν στον ψηφιακό κόσμο. Η ίδια, είναι μαμά παιδιού με κινητική αναπηρία. Η κόρη της είναι μαθήτρια Λυκείου στη Λάρισα και κινείται με αναπηρικό αμαξίδια. Το Λύκειο της θεσσαλικής πόλης στεγάζεται σε ένα παλιό, διώροφο κτίριο. Το κτίριο δεν έχει ασανσέρ και κάποιες αίθουσες, όπως η αίθουσα της φυσικής, είναι στον επάνω όροφο. Στον ίδιο όροφο βρίσκεται και η αίθουσα των υπολογιστών, όπου γίνεται το μάθημα της πληροφορικής. Αυτά ίσχυαν και όταν το παιδί ήταν στο Γυμνάσιο. «Στο γυμνάσιο, ο καθηγητής της πληροφορικής συνέδεσε τον υπολογιστή του παιδιού μέσω wifi και μπορούσε να κάνει και κάποια online μαθήματα ταυτόχρονα με τους μαθητές στον επάνω όροφο. Αν κάποιες φορές αυτό δεν ήταν δυνατό, ο ίδιος κατέβαινε και έκανε μάθημα στο παιδί στα κενά του. Από δική του θέληση και φιλότιμο κατέβαινε και έδινε εργασίες στο παιδί ή την εξέταζε κανονικά», εξηγεί η ίδια. 

Η κόρη της πλέον, είναι μαθήτρια της Β’ Λυκείου. «Και στο Λύκειο το παιδί δεν κάνει το μάθημα της πληροφορικής όπως οι υπόλοιποι μαθητές, γιατί η αίθουσα βρίσκεται στον πάνω όροφο. Ύστερα από επικοινωνία με το σχολείο όταν ήταν το παιδί στην Α' Λυκείου μου εξήγησαν ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα να μετακινηθεί η αίθουσα πληροφορικής. Δεν προχώρησα σε περαιτέρω κινήσεις γιατί το σωστό θα ήταν να υπάρχει πρόσβαση σε όλους τους χώρους του σχολείου», λέει και προσθέτει πως, «ό,τι κάνω τόσα χρόνια το κάνω μόνο με τη δική μου προσπάθεια, η πρωτοβουλία να κάνει πράγματα το παιδί είναι δική μου. Δεν έχουμε καμία ενημέρωση από πουθενά. Ακόμα και για τον υπολογιστή που δικαιούται να πάρει ένα παιδί με αναπηρία από το υπουργείο - και αυτό κατά τύχη το έμαθα. Την αίτηση για τον υπολογιστή της , την κάναμε όταν ήταν στη Β’ δημοτικού. Τον παραλάβαμε όταν, πλέον, τελείωνε το σχολείο, στην πέμπτη ή έκτη τάξη. Όλα αυτά εγώ τα κουβαλάω και τα πηγαίνω, από το δημοτικό στο γυμνάσιο, από εκεί στο λύκειο. Παίρνω την άδειά τους και τα μετακινώ».

Από μέρους του σχολείου, δεν υπάρχει κάποια υποχρέωση ώστε να είναι προσβάσιμες όλες οι αίθουσες; Δεν οφείλουν να κατασκευάσουν ένα ασανσέρ, ή να τοποθετήσουν κάποιο αναβατόριο; «Έχει γίνει συζήτηση και στο Γυμνάσιο. Η γυμνασιάρχης τότε έκανε τις κατάλληλες ενέργειες και ήταν σε επικοινωνία μαζί μου. Μου είπε ότι δεν μπορούσε να κατασκευαστεί ασανσέρ. Το ίδιο μου είχαν πει και στην Α' Λύκείου. Μου είπαν επίσης, τότε, ότι το ηλεκτρικό αναβατόριο, που μπαίνει στη σκάλα και κινείται γύρω από αυτήν δεν μπορεί να μπει γιατί δεν θα έδινε άδεια η πυροσβεστική – δεν πληρούσε η σκάλα τις προϋποθέσεις, έπρεπε να υπάρχει συγκεκριμένο πλάτος και η πυροσβεστική δεν θα έδινε ποτέ άδεια. Στο γυμνάσιο, αυτό που κάναν οι άνθρωποι είναι ότι προσάρμοσαν μία τάξη του ισογείου, και μάλιστα ήταν το χημείο του σχολείου που το κάνανε αίθουσα. Εκεί παρακολούθησε όλες τις τάξεις του γυμνασίου. Το ίδιο ισχύει και στο λύκειο, το τμήμα της Δ. είναι στο ισόγειο. Επειδή είναι στη Β’ λυκείου και έχει μπει στη διαδικασία πανελληνίων και παρακολουθεί μαθήματα κατεύθυνσης. Επειδή είναι διαφορετικές οι κατευθύνσεις, κάποιοι μαθητές χρειάζεται να αλλάζουν τάξη και να ανεβοκατεβαίνουν. Άλλαξαν κάπως τις τάξεις για να μπορεί να προσαρμόζεται και θα μπορούσε το παιδί να μην μπαίνει σε αυτή τη διαδικασία, να λειτουργεί όπως λειτουργούν όλα τα παιδιά. Δεν υπάρχει λόγος να διαχωρίζεται και να στιγματίζεται ένα παιδί στο σχολείο ότι όλα γίνονται γι’ αυτό. Πρέπει να υπάρχει ισοτιμία, ισονομία κανένας μαθητής δεν πρέπει να διαχωρίζεται, και οι μαθητές με αναπηρία θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται το ίδιο. Δεν της έχουν δημιουργήσει ποτέ πρόβλημα, είναι όλοι υποστηρικτικοί, δεν της έχουν ποτέ πει τίποτα ούτε οι μαθητές -δεν τίθεται τέτοιο θέμα-, αλλά δεν ξέρεις πώς μπορεί να νιώσει ένα παιδί όταν ξέρει ότι έρχεται μία αναστάτωση, ότι κάποιος θα ανεβεί, κάποιος θα κατεβεί, και για ποιο λόγο να γίνεται κιόλας - μόνο και μόνο επειδή δεν υπάρχει ασανσέρ», υπογραμμίζει.

«Όταν περιορίζεται η κινητικότητά σου, περιορίζεται η ζωή σου»

Η κ. Ιωάννα σημειώνει ότι, στο σχολειο της Λάρισας έχει φοιτήσει ξανά μαθήτρια με κινητική αναπηρία. «Δεν είχαν φτιάξει ποτέ ράμπα», τονίζει και εξηγεί πως, «από ό,τι γνωρίζω, ο ίδιος ο μπαμπάς της μαθήτριας είχε βάλει μία σιδερένια ράμπα μόνος του, η οποία υπάρχει ακόμη. Αρχικά είχαμε πει ότι και το παιδί θα χρησιμοποιεί αυτήν, όμως το σχολείο, και το γυμνάσιο και το λύκειο, έφτιαξε ειδική ράμπα -και μάλιστα εγκαίρως - με ειδική κλίση, κατάλληλη για τις ανάγκες οποιουδήποτε κινείται με αναπηρικό αμαξίδιο. Πάραυτα, το ότι δεν υπάρχει ασανσέρ σημαίνει ότι, μπορείς να μπεις στο κτίριο, δεν μπορείς όμως να εξυπηρετηθείς και να ανέβεις στους πάνω ορόφους. Όπως και να’ χει, όταν περιορίζεται η κινητικότητά σου, περιορίζεται η ζωή σου σε κάθε επίπεδο. Βεβαίως το παιδί έχει προσωπική βοηθό αλλά και πάλι, αυτή είναι για άλλες ανάγκες, είναι βοηθητικό προσωπικό για άλλου είδους ανάγκη. Η κόρη μου μπορεί και να μιλήσει και να επικοινωνήσει».

Όταν τα άλλα παιδιά είναι στον επάνω όροφο και κάνουν πληροφορική,  δεν μπορεί να βρίσκεται στην τάξη με τους συμμαθητές της. «Μάλιστα, απ’ ότι ξέρω ακόμη δεν έχουν συνδέσει το internet - δεν γνωρίζω για ποιο λόγο- αλλά αυτό θα έπρεπε να έχει λυθεί», προσθέτει. «Προσπαθώ να ειμαι υποστηρικτική στο παιδί μου αλλά εγώ μιλάμε για τα αυτονόητα και όταν μιλάμε για τα αυτονόητα, δεν μάς κάνουν χάρη, είναι δικαίωμα καθώς, σύμφωνα και με το Σύνταγμα, όλοι πρέπει να έχουν ισότιμη πρόσβαση στην εκπίδευση. Στην Ελλάδα δεν έχουν λυθεί τα αυτονόητα».