Ιός HPV: Οι πιο συχνές ερωτήσεις για την HPV-μόλυνση και τις συνέπειές της

Ο ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων HPV μεταδίδεται σεξουαλικά και συναντάται πολύ συχνά. Ο Θεόδωρος Αγοραστός, Καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Πρόεδρος της Ελληνικής HPV Εταιρείας δίνει  χρήσιμες πληροφορίες και απαντήσεις στις πιο συχνές απορίες γύρω από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων.

1.     Τι είναι ο ιός HPV και τι νοσήματα προκαλεί;   

Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, κατά κύριο λόγο, καθώς και ο καρκίνος σε ορισμένα άλλα όργανα (πρωκτό, στοματοφάρυγγα, λάρυγγα, αιδοίο, πέος, κόλπο) οφείλονται στην δράση ενός ιού, του λεγόμενου ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus – HPV) και προκαλούνται από τη μόλυνση της αντίστοιχης περιοχής με συγκεκριμένους τύπους του ιού αυτού. Κατ’ ουσίαν, δεν υπάρχει περίπτωση καρκίνου τραχήλου της μήτρας που να μην οφείλεται στον HPV! Υπάρχουν πάνω από 150 υπότυποι του ιού και ~40 απ’ αυτούς προσβάλλουν συνήθως την πρωκτογεννητική περιοχή και στα δύο φύλα (συχνά δε και τη στοματοφαρυγγική κοιλότητα, τον λάρυγγα, το δέρμα κλπ). Μερικοί απ’ αυτούς (όπως οι τύποι 6 και 11) αναφέρονται ως «χαμηλού κινδύνου», διότι συνήθως προκαλούν τα γνωστά καλοήθη κονδυλώματα (δηλ. επάρματα του δέρματος ή του επιθηλίου). Αντίθετα, περίπου 14 τύποι (με συνηθέστερο τον 16) αναφέρονται ως «υψηλού κινδύνου» ή «ογκογόνοι» («καρκινογόνοι»), διότι μπορεί να προκαλέσουν κυτταρικές αλλοιώσεις, που, εάν εξελιχθούν, μπορεί να οδηγήσουν μετά από χρόνια σε καρκίνο. Οι τύποι 16 και 18 ευθύνονται για το 70% περίπου των περιπτώσεων  καρκίνου του τραχήλου και για το 50-60% των περιπτώσεων προκαρκινικών αλλοιώσεων που παρατηρούνται στον τράχηλο της μήτρας (CIN2 και CIN3).

2.     Υπάρχει δυνατότητα προστασίας από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και τους άλλους τύπους καρκίνου που σχετίζονται με τον ιό ΗPV; Πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό; 

Δεδομένου ότι ο ιός HPV μεταδίδεται κατά κύριο λόγο με τις οιασδήποτε μορφής σεξουαλικές επαφές, κάθε σεξουαλικά ενεργό άτομο κινδυνεύει να μολυνθεί από κάποιον ή κάποιους τύπους του ιού, χωρίς να υπάρχει τρόπος προστασίας (το προφυλακτικό ή άλλα μέσα «φραγμού» κατά την διάρκεια των επαφών αποδείχθηκε ότι δεν είναι αποτελεσματικά). Έτσι, η μοναδική δυνατότητα προστασίας από την HPV-μόλυνση είναι ο εμβολιασμός εναντίον του ιού. Μάλιστα, εμβολιαζόμενο ένα κορίτσι ή έφηβη με το τελευταίο 9δύναμο εμβόλιο (που προστατεύει από τους 7 πλέον ογκογόνους τύπους και από 2 χαμηλού κινδύνου τύπους), πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών, απεδείχθη ότι προστατεύεται από το 90% του κινδύνου να αναπτύξει αργότερα καρκίνο στον τράχηλο της μήτρας ή κονδυλώματα. Κατ’ αναλογία και ένα αγόρι ή έφηβος, εάν εμβολιαστεί, προστατεύεται από τους άλλους HPV-σχετιζόμενους καρκίνους και κονδυλώματα που αναπτύσσονται στους άνδρες. Επειδή μάλιστα το εμβόλιο προστατεύει από πολλούς HPV τύπους, ακόμη και σε ενήλικες, άνδρες και γυναίκες, έστω και αν είναι φορείς 1-2 τύπων του ιού, υπάρχει ένδειξη εμβολιασμού για να προστατευθούν από τους υπόλοιπους τύπους, που μπορεί να είναι και πλέον επικίνδυνοι.

3.     Αυτή τη στιγμή ο HPV εμβολιασμός περιλαμβάνεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού; Ποιες είναι οι ηλικίες εμβολιασμού;  

Από το 2008 ο εμβολιασμός εναντίον της HPV-λοίμωξης εντάχθηκε στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών της Ελλάδας και από τις αρχές του 2015 συστήνεται σε κορίτσια 11-15 ετών και σε γυναίκες 15-26 ετών, που δεν εμβολιάστηκαν σε μικρότερη ηλικία. Η χορήγηση αυτή είναι δωρεάν, μέσω των ασφαλιστικών ταμείων, μόνο σε κορίτσια/γυναίκες ηλικίας 11-18 ετών, καθώς και σε ορισμένες ειδικές ομάδες ασθενών με αυξημένο κίνδυνο. Αποτελέσματα, βέβαια, ανάλογων μελετών δείχνουν ότι και γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας (μέχρι και 45 ετών), καθώς και γυναίκες με παλαιότερη HPV-λοίμωξη ή με ιστορικό κωνοειδούς εκτομής του τραχήλου, μπορούν και αυτές να ωφεληθούν κάνοντας το HPV-εμβόλιο. Παράλληλα, από το 2015 ο εμβολιασμός εναντίον της HPV λοίμωξης συστήνεται στην Ελλάδα και στους ομοφυλόφιλους άνδρες κάτω των 26  ετών για την πρωτογενή πρόληψη από προκαρκινικές αλλοιώσεις και καρκίνο του πρωκτού. Σε πολλές δυτικές χώρες συστήνεται ο εμβολιασμός τόσο των κοριτσιών όσο και των αγοριών από την ηλικία των 9 ετών και άνω (στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν υπάρχει ανώτερο ηλικιακό όριο). Στις ΗΠΑ, η ένδειξη εμβολιασμού επεκτάθηκε τελευταία και για τα δύο φύλα μέχρι την ηλικία των 45 ετών, για την παράλληλη προφύλαξη και από τον καρκίνο του στοματοφάρυγγα.

4.     Αφορά ο εμβολιασμός και τα αγόρια;  

Ο ιός HPV δεν μολύνει μόνον τις γυναίκες αλλά και τους άνδρες και δεν προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας μόνο στις γυναίκες αλλά και στους άνδρες (τόσο κονδυλώματα – την πιο συχνή σεξουαλικά μεταδιδόμενη πάθηση -, όσο και καρκίνους – στοματοφάρυγγα, λάρυγγα, πρωκτού, πέους). Μάλιστα, σε ορισμένες χώρες (π.χ. ΗΠΑ), ο καρκίνος του στοματοφάρυγγα, ο οποίος εμφανίζεται 5 φορές συχνότερα στους άνδρες απ’ ότι στις γυναίκες, αποτελεί μεγαλύτερο πρόβλημα δημόσιας υγείας από τον καρκίνο τραχήλου μήτρας. Άρα, είναι προφανές ότι πρέπει να εμβολιάζονται και οι άνδρες εναντίον του HPV, καλύτερα μάλιστα εάν εμβολιαστούν τα αγόρια/έφηβοι σε μικρή ηλικία, πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών, για να έχουν την πλήρη προστασία. Ο εμβολιασμός κατά του HPV είναι μία οικονομικά αποδοτική λύση για το σύστημα υγείας, με δεδομένα κόστους-αποτελεσματικότητας από διάφορες χώρες της Ευρώπης να επιβεβαιώνουν ότι η μετάβαση σε ένα εμβολιαστικό πρόγραμμα και για τα δύο φύλα είναι οικονομικά αποδοτική λύση σε σχέση με τον εμβολιασμό μόνο των κοριτσιών.

5.     Πρόσφατα είδαμε ότι υπογράψατε ανοιχτή επιστολή στην ελληνική πολιτεία μαζί με άλλους 116 φορείς σχετικά με την εξάλειψη του καρκίνου της μήτρας στην Ελλάδα. Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για αυτό; 

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) θεωρεί ότι ο καρκίνος τραχήλου μήτρας θα έχει εξαλειφθεί ως παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας εάν εφαρμοσθεί η προς τούτο Παγκόσμια Στρατηγική και επιτευχθούν, μέχρι το 2030, οι εξής στόχοι:

• 90% των κοριτσιών μέχρι 15 ετών να έχουν εμβολιαστεί πλήρως εναντίον της μόλυνσης με τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV)                 
• 70% των γυναικών να εξετασθούν προληπτικά με ένα τεστ υψηλής ακριβείας (HPV test) σε ηλικία 35 ετών και ξανά σε ηλικία 45 ετών  
• 90% των γυναικών με (προ)καρκίνο τραχήλου μήτρας να τύχουν ενδεδειγμένης θεραπευτικής αντιμετώπισης και υποστηρικτικής φροντίδας.

125 Επιστημονικοί, Επαγγελματικοί, Ερευνητικοί και Κοινωνικοί Φορείς, Ιδρύματα, Ινστιτούτα, Ενώσεις και Σύλλογοι Καρκινοπαθών από όλη σχεδόν την Ελλάδα, υποστηρίζουν την εφαρμογή της Παγκόσμιας Στρατηγικής του Π.Ο.Υ. για την επιτάχυνση της εξάλειψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας ως προβλήματος δημόσιας υγείας και απευθύνουν αίτημα προς την ελληνική Πολιτεία όπως προβεί στις επιβεβλημένες ενέργειες και ρυθμίσεις, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η επίτευξη και στην Ελλάδα των στόχων της Παγκόσμιας Στρατηγικής του Π.Ο.Υ. (90/70/90) και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2030, με απώτερο σκοπό την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου μήτρας στο κατά το δυνατόν συντομότερο χρονικό διάστημα και στην χώρα μας.