Μικροβίωμα: Πώς ξεχωρίζει τη ζάχαρη από τα γλυκαντικά

Όλοι γνωρίζουμε τις πέντε αισθήσεις  όραση, ακοή, αφή, γεύση, όσφρηση. Τώρα όμως οι επιστήμονες μιλούν για μια ακόμη: την «νευροβιοτική αίσθηση», ένα σύστημα που επιτρέπει στο έντερο να στέλνει σήματα στον εγκέφαλο σε πραγματικό χρόνο.

Η ανακάλυψη έγινε στο Πανεπιστήμιο Duke των ΗΠΑ και δημοσιεύτηκε το 2025 στο έγκριτο περιοδικό Nature. Στο κέντρο της βρίσκονται μικροσκοπικά κύτταρα που λέγονται νευροπόδια και βρίσκονται στο τοίχωμα του παχέος εντέρου. Αυτά τα κύτταρα αναγνωρίζουν μια πρωτεΐνη που παράγουν τα βακτήρια του εντέρου, τη λεγόμενη flagellin, και αμέσως στέλνουν μήνυμα στον εγκέφαλο μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Όταν οι ερευνητές χορήγησαν αυτήν την πρωτεΐνη σε ποντίκια, εκείνα έτρωγαν λιγότερο. Ήταν σαν το έντερο να ψιθύριζε στον εγκέφαλο: «Χορτάσαμε». Αντίθετα, ποντίκια που δεν διέθεταν τον συγκεκριμένο υποδοχέα δεν λάμβαναν αυτό το μήνυμα, συνέχιζαν να τρώνε και έπαιρναν βάρος.

Ο καθηγητής Ντιέγκο Μπορκόεζ, που ηγείται της ομάδας, είχε δείξει παλαιότερα  σε μελέτη του 2018 στο περιοδικό Science  ότι τα νευροπόδια διαθέτουν συνάψεις με το πνευμονογαστρικό νεύρο και μεταφέρουν σήματα στον εγκέφαλο σε λιγότερο από 100 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Μάλιστα, μπορούν να ξεχωρίσουν τη φυσική ζάχαρη από τα τεχνητά γλυκαντικά, ενεργοποιώντας διαφορετικά μονοπάτια ανταμοιβής. Η γλυκόζη οδηγεί σε έντονη απελευθέρωση ντοπαμίνης και ικανοποίηση, ενώ τα γλυκαντικά όχι.

Με τη νέα μελέτη, η ομάδα αποκαλύπτει ότι τα ίδια κύτταρα δεν καθορίζουν μόνο το τι τρώμε, αλλά και το πόσο. Η ανίχνευση της πρωτεΐνης flagellin μείωσε την πρόσληψη τροφής κατά 20 εως 30% στα πειραματόζωα, δείχνοντας ότι τα νευροπόδια είναι βασικός κόμβος ελέγχου της όρεξης και της συμπεριφοράς. Έτσι, το έντερο διαθέτει ένα διπλό «χειριστήριο»: επηρεάζει την ποιότητα των επιλογών μας αλλά και το πότε πρέπει να σταματήσουμε.

Η σημασία αυτής της ανακάλυψης είναι μεγάλη. Δείχνει ότι το μικροβίωμά μας δηλαδή τα τρισεκατομμύρια των μικροοργανισμών που ζουν μέσα μας, δεν επηρεάζει μόνο την υγεία μέσω του ανοσοποιητικού ή της φλεγμονής, αλλά μπορεί να κατευθύνει άμεσα την όρεξη, τη διάθεση και πιθανώς άλλες πτυχές της συμπεριφοράς μας.

Η μελέτη υπενθυμίζει πως για τον άξονα εντέρου εγκεφάλου ανακαλύπτουμε καθημερινά νέες παραμέτρους και μηχανισμούς. Κάθε νέο εύρημα αποκαλύπτει ότι η επικοινωνία ανάμεσα στο σώμα και τον νου είναι πιο άμεση και περίπλοκη απ’ ό,τι φανταζόμασταν. Το ταξίδι της επιστήμης στον «αόρατο κόσμο» του μικροβιώματος βρίσκεται ακόμη στην αρχή του, αλλά ήδη αλλάζει ριζικά τον τρόπο που βλέπουμε την υγεία και τη συμπεριφορά μας

Ίσως λοιπόν το μέλλον της υγείας μας μέσω της διατροφής να κρύβεται σε αυτή τη νέα «αίσθηση» που συνδέει το έντερο με τον εγκέφαλο,  μια αίσθηση που μέχρι χθες αγνοούσαμε, αλλά σήμερα αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τη δύναμή της.

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2025 στο περιοδικό Nature, υπενθυμίζει πόσα πολλά παραμένουν άγνωστα για τη σύνδεση εντέρου–εγκεφάλου και το μικροβίωμα. Κάθε χρόνο αποκαλύπτονται νέοι μηχανισμοί, μικροσκοπικά κύτταρα και πρωτεΐνες που μας δείχνουν πως η επικοινωνία ανάμεσα στο σώμα και τον νου είναι πιο άμεση και περίπλοκη απ’ ό,τι φανταζόμασταν. Το ταξίδι της επιστήμης στον  κόσμο  του μικροβιώματος βρίσκεται ακόμη στην αρχή του, αλλά ήδη αλλάζει ριζικά τον τρόπο που βλέπουμε την υγεία και τη συμπεριφορά μας.

*Dr.Eleni Kantzou DDS, Dip.IBLM/BSLM

www.dreleni.com